Waar jonge volwassen met ingrijpend autisme een solitaire ‘monastieke’ levensstijl lijken te hebben, is dit vaak niet het geval met jong volwassenen met autisme met meer mogelijkheden. Klinische ervaring heeft uitgewezen dat een meerderheid van zulke adolescenten en jonge volwassenen graag een romantische relatie zouden ervaren. Er is echter opmerkelijk weinig onderzoek gedaan over dit aspect van autisme of voluit autisme spectrum stoornis (ASS) of strategieën om de relatievorming zo goed mogelijk te doen verlopen.

Jonge volwassenen met Asperger hebben, zoals bekend, aanzienlijke moeite om (gepaste) relaties te ontwikkelen met leeftijdsgenoten. Op vlak van ontwikkeling hebben ze een vertraging in het aanvoelen & weten van wat anderen denken of voelen. Kinderen met een doorsnee ontwikkeling doen dit op natuurlijke wijze. Ze oefenen jarenlang relationele vaardigheden met (of op) familie en vrienden vooraleer deze toe te passen om zo een geslaagde partnerrelatie aan te gaan.

Jongvolwassenen met een diagnose Aspergersyndroom of hoogfunctionerend autisme hebben tevens opvallend beperkingen in het voeren van een sociale conversatie of mogelijkheden om gevoelens, in het bijzonder affectie, over te brengen. Ze hebben ook een extreme gevoeligheid voor bepaalde zintuiglijke ervaringen. Al deze diagnostische kenmerken zullen de ontwikkeling van contacten doorheen de kindertijd beïnvloeden en uiteindelijk de mogelijkheid van een volwassen persoon om een geslaagde partnerrelatie op lange termijn te ontwikkelen sterk beperken.

• Om een geslaagde liefdesrelatie te ontwikkelen, heeft iemand in eerste instantie inzicht in en respect voor zichzelf nodig.

Inzicht in en respect voor zichzelf kan voor iemand met het Aspergersyndroom buitengewoon moeilijk zijn. Pogingen tot zelfrespect worden immers vaak verworpen, geridiculiseerd of belachelijk gemaakt door leeftijdsgenoten of de omgeving. Mensen met Asperger zijn ook gemakkelijker beet te nemen en zijn kwetsbaarder voor verkeerde informatie over relatievorming. Ze worden bijvoorbeeld sneller opgezet, bedrogen of gedumpt.

Een klassiek voorbeeld is dat van een jongen die eenzaam was en ondanks veel zoeken geen date kon versieren. Tot op een bepaald moment het populairste en knapste meisje van de klas hem vroeg voor een avondje naar de film. Hij was uiteraard erg opgetogen maar toen de avond vorderde, moest het meisje bekennen dat ze het verzoek enkel had gedaan om een weddenschap te winnen met haar vrienden. De jongen was uiteraard erg aangedaan door het voorval.

Liefde en affectie

Mensen met een autismespectrumstoornis hebben het moeilijk om gevoelens uit te drukken en te begrijpen. Een emotie die in het bijzonder veel verwarring wekt is liefde.

Kinderen en volwassenen met een doorsnee ontwikkeling kunnen genieten van veelvuldig geuite tekenen van genegenheid of liefde. Ze weten meestal ook vrij goed hoe die genegenheid zelf te uiten, hoe wederkerige gevoelens van bewondering en liefde te uiten, en ook wanneer & hoe iemand te troosten.

Een kind of volwassene met een autismespectrumstoornis streeft niet naar dezelfde diepgang en veelvuldigheid in zijn expressie van liefde & genegenheid. Of hij realiseert zich niet dat een bepaalde uiting van genegenheid (zoals een knuffel of een handdruk, red.) in een bepaalde situatie verwacht wordt, en zelfs als aangenaam ervaren wordt door een persoon met een doorsnee ontwikkeling. Hij kan zelfs stomverbaasd zijn over de schijnbaar obsessionele bezigheid met het uiten van genegenheid van bepaalde mensen.

Iemand met autisme(spectrumstoornis) kan ook ontzettend onvolwassen overkomen in zijn of haar uitingen van genegenheid, en kan de affectieve uitingen van anderen hetzij als onaangenaam of zelfs vijandig ervaren.

Een knuffel kan bijvoorbeeld ervaren worden als een ongemakkelijke klem die de beweging en ademhaling sterk beperkt. Wanneer deze onverwacht komen, kan de persoon verward raken of overweldigd. Zeker wanneer duidelijk wordt dat hij hiervan had moeten genieten.

In de cognitieve gedragstherapie die ik heb uitgewerkt voor kinderen en jongeren met Aspergersyndroom leren ze gevoelens van liefde uitleggen en hoe ze iemand waarvan ze houden of anderzijds sympathiek vinden te benaderen.

Geliefde bezigheden

De ontwikkeling van een ongebruikelijk sterke focus op geliefde bezigheden, of preoccupaties, of fieps, is kenmerkend voor mensen met Aspergersyndroom. In de adolescentie en vroege volwassenheid kan die geliefde bezigheid ook het ‘lief’, de vriend/in of geliefde zijn.

Op het eerste zicht zou dit geïnterpreteerd kunnen worden als een typische ‘kalverliefde’. De intensiteit en bepaald gedrag dat ermee samen hangt zou in sommige omstandigheden echter tot een vermoeden & beschuldiging van stalking of overlast kunnen leiden.

De aanleg om een buitengewone interesse te ontwikkelen kan ook andere gevolgen hebben voor de ontwikkeling van relationele vaardigheden. ‘Fieps‘ kunnen heel wat functies vervullen voor mensen met Asperger. Een voorbeeld daarvan is kennis te verzamelen om de verwarrende aspecten van hun ervaringen te begrijpen.

• Tieners met Asperger zijn vaak gretig om de sociale en relationele wereld van hun leeftijdsgenoten te begrijpen en te ervaren, daarbij inbegrepen de liefdesrelaties en seksuele ervaringen, maar er kunnen moeilijkheden optreden over de bron van informatie over relatievorming en seksualiteit.
  

Een adolescent met Aspergersyndroom heeft vaak slechts een paar vrienden, als die er al zijn, met wie hij of zij gesprekken kan voeren en informatie krijgt over relationele onderwerpen zoals romantiek, intieme gevoelens, seksualiteit, en de codes van het seksueel handelen.

Jammer genoeg kan de bron van de informatie over relatievorming voor sommige adolescenten met Asperger (net als anderen trouwens) zich beperken tot pornografische media (voor mannen) en tot soaps op televisie (voor vrouwen).

Als gevolg daarvan kan de adolescent met Asperger aannemen dat de handelingen in de pornografische films of op de foto’s de werkelijkheid weerspiegelen over wat te zeggen of doen op een date, en dus opgenomen kunnen worden in een persoonlijk script. Dit is een misverstand dat in het meest extreme geval kan leiden tot beschuldigingen van een seksueel misdrijf. In de praktijk eerder voor seksueel ongepast gedrag dan seksueel misbruik of seksueel agressief gedrag.

• Tienermeisjes met Asperger gebruiken televisieprogramma’s en films als materiaal om te leren over relatievorming, en lijken niet op te merken at de handelingen en de thema’s die er aan bod komen geen accuraat portret schetsen hoe een relatie in werkelijkheid ontwikkelt en onderhouden wordt.
  

Klinische ervaring geeft aan dat voorheen sociaal uitgesloten en onpopulaire tienermeisjes met Asperger na de fysieke veranderingen naar vrouw-zijn, meer aandacht krijgen van jongens. Door haar naïviteit kan het zijn dat de adolescente niet inziet dat de interesse louter seksueel is en niet, zoals ze denkt, een keuze van de jongen is voor haar persoonlijkheid, gezelschap of conversatie. Ze heeft ook minder kans op goede vriendinnen die haar hiervoor waarschuwen, haar vergezellen op haar eerste date of haar advies geven over uitgaan en de sociale en seksuele codes. Als gevolg daarvan zijn haar ouders soms bezorgd over haar kwetsbaarheid voor promiscuïteit, tegenvallende seksuele ervaringen en verkrachting.

Het continuüm van relaties

We kunnen spreken van een continuüm van relaties van een kennis tot partner.

Mensen met Asperger kunnen in elke fase van dit continuüm last ondervinden. Als persoon ontwikkelen van een vriend tot een lief, betekent voor iemand met Asperger de kunst van het flirten en romantiek verstaan om accuraat de signalen van wederzijdse aantrekking op te vangen en het spel van daten te spelen. Deze vaardigheden moeten allen aangeleerd worden, want ze zijn niet intuïtief aanwezig. Ik wordt door tieners & adolescenten met Asperger vaak gevraagd: ‘hoe kom ik aan een goed lief ?’. Dat is niet eenvoudig te beantwoorden.

Een van de moeilijkheden voor mensen met Asperger is de bedoelingen die een ander met hen heeft op een goede wijze te interpreteren. Een gebaar van sympathie kan persoonlijker of diepgaander opgevat worden dan bedoeld was. Ik heb mannen met Asperger moeten uitleggen dat de glimlach en persoonlijke aandacht van een stewardess op een vliegtuig bedoeld zijn als beleefdheid en geen indicatie vormen voor het verlangen naar een relatie.

Ondanks de problemen in de relationele vaardigheden die heel wat mensen met Asperger ondervinden, ontwikkelen sommige volwassenen zich binnen het continuüm van relatievorming, ervaren zij een liefdesrelatie met intieme persoonlijke betrekkingen, en mogelijks zelfs een langdurige partnerrelatie. In dat laatste geval hebben beide partners wellicht een aantal kwaliteiten ontdekt bij elkaar die hen aantrekken. Wat zijn dan die kenmerken die iemand in een jonge volwassene met asperger aantrekkelijk zou kunnen vinden ?

Aantrekkelijke kwaliteiten van Mannen met asperger

Mannen met Asperger hebben veel kwaliteiten die aantrekkelijk zouden kunnen zijn voor een toekomstige partner.

• Bij een relationele bemiddeling waarbij een of beide partners hetzij een diagnose hetzij de kenmerken van de diagnose Aspergersyndroom heeft, vraag ik vaak de meest doorsnee partner : “Wat maakte je partner voor jou aantrekkelijk wanneer je hem voor het eerst ontmoette ?”
  

Veel vrouwen beschrijven hun eerste indruk van hun partner met Asperger als iemand die aardig, attent, en sociaal of emotioneel onrijp. De term ‘stille, knappe vreemde jongen’ wordt al eens gebruikt, om te beschrijven dat het gaat om wat een relatief rustige en knappe persoon.

Lichamelijke présence en hoffelijkheid kunnen belangrijk zijn, zeker als de vrouw zelf haar fysieke aantrekkelijkheid en eigen persoon onderschat. Het tekort aan sociale en conversatievaardigheden bij de man kan ertoe leiden dat hij wordt gezien als een ‘stille vreemde verschijning’, wiens sociale naïviteit en onvolwassenheid kan omgetoverd worden door een partner die is een natuurlijke deskundige is op vlak van empathie, socialisering en conversatie.

Het is mij opgevallen dat heel wat partners van mannen, en soms van vrouwen, met Aspergersyndroom zich op het andere uiteinde van het sociaal en empathisch continuüm bevinden. Zij zijn intuïtieve specialisten in de Theory of Mind, namelijk het verstaan en aanvoelen van iemands perspectief. Ze weten van nature de wereld van iemand met Asperger te verstaan, zelfs veel meer dan een persoon met gemiddelde empathische mogelijkheden.

Ze zijn welwillend en meelevend, en ze gidsen hun partner door allerlei sociale situaties. Natuurlijk zijn dit kenmerken die een volwassene met Asperger graag zou terugzien in een partner. Hij of zij zal actief op zoek gaan naar een partner met intuïtieve sociale kennis, een sociale vertaler, van nature uit verzorgend, sociaal bekwaam en moederlijk. Maar terwijl de extreem sociale en empathische partner het perspectief van de persoon met Asperger misschien kan verstaan, zal de persoon met Asperger heel wat moeilijkheden ondervinden om het perspectief van zijn of haar partner te begrijpen.

De aantrekkingskracht van iemand met Asperger in een toekomstige relatie kan toenemen naarmate de intellectuele mogelijkheden, carrièreverloop, en mate van hoffelijkheid en attentie tijdens het verkeren. Soms kan deze hoffelijkheid voor anderen bijna als obsessief beschouwd worden, en de woorden en handelingen kunnen overkomen alsof ze klakkeloos overgenomen zijn uit romantische Hollywood films.

De persoon kan bewonderd worden omdat hij recht voor de raap is, zelfs als zijn opmerkingen door anderen als aanvallend of beledigend worden beschouwd, door de sterke zin voor sociale rechtvaardigheid en duidelijke morele ideeën. Dat heel wat mensen met Asperger evenmin ‘macho’ zijn of geen tijd willen besteden met andere mannen op sportevenementen of op café alcohol drinken kan voor sommige vrouwen ook aantrekkelijk zijn.

De persoon met Asperger kan bovendien een laatbloeier zijn wat betreft relationele ervaringen, wat ook kan bijdragen tot de aantrekkingskracht. Er is in dat geval immers geen relationele baggage of ballast.

Heel wat vrouwen heb ik hun partner met Asperger horen beschrijven als iemand die hen veel deed denken aan hun vader. Een vader met tekenen van he Aspergersyndroom kan bijdragen tot hun keuze van de partner op volwassen leeftijd.

Aantrekkelijke kwaliteiten van vrouwen met asperger

Wat de kenmerken zijn die mannen aantrekkelijk vinden bij vrouwen met Asperger, kan voor een deel samen lopen met wat vrouwen aantrekkelijk vinden bij mannen met Asperger, in het bijzonder de mate van hoffelijkheid en aandacht. De sociale onvolwassenheid, de speelsheid en onbezonnenheid, van een vrouw met Asperger kan aantrekkelijk zijn voor mannen die van nature vaderlijk kwaliteiten en compassie hebben.

De fysieke aantrekkingskracht en bewondering voor talenten en mogelijkheden kunnen uiteraard ook een rol spelen in de toenadering. Jammer genoeg kunnen vrouwen met Asperger niet erg goed het karakter van een ‘niet-autistische’ partner beoordelen of mannen die eerder op gebruik of misbruik af zijn er snel genoeg uithalen. Vrouwen met Asperger hebben vaak een erg laag zelfbeeld, wat een invloed kan hebben voor de partnerkeuze. Ze kunnen het slachtoffer worden van uiteenlopende vormen van misbruik. Zoals een vrouw met Asperger uitlegde: “Ik legde de lat en mijn verwachtingen erg laag en als gevolg daarvan schoof ik steeds meer op naar de groep van misbruikte mensen”.

Strategieën om relationele vaardigheden te verbeteren

Mensen met Asperger hebben op elk punt van het relationele continuum begeleiding nodig om relationele vaardigheden te ontwikkelen, wellicht doorheen hun leven lang. Kinderen hebben meestal nood aan begeleiding van een spraaktherapeut om hen de kunst van het converseren te leren. Een leraar of psycholoog kan hen leren hun vriendschapsvaardigheden te verbeteren doorheen de jaren dat ze school lopen.

De ontwikkeling van vriendschapsvaardigheden moet een prioriteit zijn voor de diensten die kinderen met Asperger educatief begeleiden, omdat een betere maturiteit en mogelijkheid om vriendschappen te maken tot een positiever zelfbeeld kan lijden, wonden of trauma’s door pesten kan beperken, een stevig fundament kan leggen voor de ontwikkeling van volwassen relationele vaardigheden en beter kunnen samen werken individueel als in groep binnen een arbeidssituatie.

• Adolescenten hebben nood aan accurate informatie over aantrekkingskracht, verkeren, daten en seksualiteit.
  

Terwijl deze informatie gemakkelijk beschikbaar is voor tieners en adolescenten die een doorsnee ontwikkeling hebben, hetzij van vrienden, ouders, onderwijsprogramma’s en eigen ervaringen, is het voor iemand met Asperger heel wat minder eenvoudig toegang te krijgen tot de juiste informatie.

De beperkte contacten met leeftijdsgenoten, het ontbreken van discussies in groep en praktische ervaringen op vlak van relaties maken dat de ontwikkeling van relationele vaardigheden sterk beperkt wordt.

Gelukkig hebben we programma’s voor relatievorming en seksualiteit die afgestemd en ontworpen zijn voor adolescenten en jongvolwassenen met Asperger.

Maar …

• … adolescenten hebben vooral ook nood aan raad van bondgenoten met het Aspergersyndroom.
  

En …

• … sommige therapeuten en onderzoekers ontwikkelen documentatiemateriaal en expertise in het aanleren van relationele vaardigheden aan adolescenten en jongvolwassenen met Asperger
  

De educatieve initiatieven kunnen gaan van het verbeteren van de kennis over de etiquette van het verkeren en kledij naar het leren om seksuele & relationele exploitatie te identificeren en voorkomen.

Een waardevolle strategie is een sociaal sterke vriend of kennis mee te nemen op een ontmoeting van een toekomstige date om zo een tweede opinie te hebben om uit te maken of de persoon een goed karakter heeft, vooraleer de eerste stappen te zetten naar de ontwikkeling van een relatie.

Jonge volwassen hebben aanmoediging en kansen nodig hebben om relaties aan te knopen en vrienden te maken. Dit kan onder andere door aan te sluiten bij een hobby –, praat – of activiteitsgroep die aanleunt bij een speciale interesse zoals een Star Trek of Dr Who bijeenkomst. Of het kan gaan om een toepassing van een talent, zoals aanleg om begripvol met dieren om te gaan of aansluiten bij een groep die zich bekommert over dierenrechten of dierenbescherming.

Op activiteiten binnen de gemeenschap kunnen er ook mogelijkheden zijn om vrienden te maken, zoals in het plaatselijke school of de klassen voor volwassenenonderwijs. Sommige lokale steungroepen voor ouders hebben ook groeperingen opgericht voor jonge volwassen met Asperger.

Dit kan een mogelijkheid bieden voor een professioneel om de groep aan te spreken en discussie en begeleiding te bieden in de relatievorming. Zulke groepen kunnen tevens een mogelijkheid bieden voor groepsleden om relaties te ontwikkelen. De partnerrelatie tussen Jerry & Mary, twee volwassenen met Asperger die elkaar leerden kennen op een zelfhulpgroep in Los Angeles, heeft geleid tot een film en boek.

• Sommige volwassenen met Asperger hebben het Internet & datingbureaus ingeschakeld om mensen te ontmoeten, maar deze introductiewijze kan ook gebruikt worden door mensen die op misbruik uit zijn, en een volwassene met Asperger moet zich bewust zijn van de vele risico’s die zo’n strategie met zich meebrengt.
  

Volwassenen die uitgesproken tekenen van autisme hadden in de vroege kindertijd (zoals aanzienlijke taalachterstand, leermoeilijkheden, vermijdend gedrag in sociale contactname), en die in de latere kindertijd ontwikkelden naar een beschrijving van hoog-functionerend autisme, zijn naar mijn vaststelling minder gemotiveerd om een lange-termijn relatie te zoeken. Ze gaan zich veeleer nestelen in de eenzaamheid en het celibaat en houden het op vrienden. Ze vinden een vorm van identiteit en persoonlijke waarde in het verwerven van een geslaagde carrière in arbeid en onafhankelijk leven.

Temple Grandin is daarvan een welbekend voorbeeld.

• Sommige volwassenen met Asperger kiezen er ook voor om geen intieme relaties aan te knopen met iemand om vanuit het autistisch denken legitieme (maar voor anderen vreemde) redenen.
  

Jennifer verklaart me haar redenering: “Kan ik om met het delen van een huis met iemand die misschien wel mijn verzameling van modelvliegtuigen zou kunnen aanraken ?” en “Modelvliegtuigen beslissen niet dat ze gebouwd willen worden door iemand die minder aantrekkelijk of minder behoeftig is”.

• Haar leven telt nochtans momenten van intense persoonlijke genoegdoening.
  

Ze stelt ‘Ik kan u verzekeren dat verliefd zijn en een focus op geliefde interesses in veel hetzelfde aanvoelen”.

Geen relatie hebben kan een positieve keuze zijn voor sommige volwassenen met autisme die zich graag volledig geven voor hun geliefde bezigheden, zoals natuurfotografie of een carrière in de informatica. Ze zijn tevreden niet verleid te zijn door het culturele geloof dat huwelijk of een partnerrelatie op lange termijn de enige weg is naar geluk.

Nood aan toekomstig onderzoek

Volwassenen met het Aspergersyndroom hebben het erg moeilijk om in het continuüm van relaties te ontwikkelen, maar het ontbreekt ons aan onderzoek dat kwalitatief en kwantitatief cijfermateriaal biedt over de mogelijkheden, omstandigheden en ervaringen om relaties te ontwikkelen.

• Er bestaat onderzoek over de mogelijkheden van kinderen met Aspergersyndroom om vriendschapsbanden aan te knopen, maar erg weinig onderzoek is er gedaan over de relatievorming en seksualiteit tussen jongens en meisjes.
  

Dr. Isabelle Hénault en Tony Attwood hebben onderzoek gedaan naar het seksuele profiel van volwassenen met Aspergersyndroom. Voorlopige resultaten geven een ander profiel aan dan de typische volwassenen. Daaruit komen vooral een minder lichaamsbeeld en beperktere seksuele ervaringen naar voor, hoewel seksuele interesse vaak op dezelfde momenten ontwikkelt als bij leeftijdsgenoten. Er is ook een meer open houding gezien worden naar seksuele diversiteit zoals homoseksualiteit en biseksualiteit, en een rijke verbeelding en seksuele fantasie. Mensen met Asperger hechten ook wat minder belang aan de leeftijd en culturele verschillen in een relatie. Er moet echter meer onderzoek gedaan worden hierin.

Bron | © Attwood, Tony. – The Romantic Lives of Young Adults with Asperger’s Syndrome. In : Opposing Views (Beta)