Mindfulness en autisme
Mindfulness wordt doorgaans beschreven als een techniek, instrument of levenshouding. Voor mij als persoon met autisme is het een niet-oordelend bewustzijn van het moment, hier en nu zijn zondermeer, waarbij we opgaan in de observatie terwijl we ons focussen op onze ademhaling.
Deze onduidelijkheid over de betekenis van wat iets inhoudt, kan verwarrend zijn voor mensen met autisme die moeite kunnen hebben met de acceptatie dat er op zich geen goed of fout antwoord of een duidelijke definitie bestaat van wat er omgaat in ons bestaan.
Als persoon met autisme heb ik ervaren dat het een leerproces te accepteren en appreciëren dat er vaak geen juist antwoord is in de omgang met abstracte concepten, zoals bijvoorbeeld mindfulness.
Toch blijft het iets verwarrend, wat kan leiden tot angst. Ironisch genoeg is mindfulness net bedoeld om mensen met diverse vormen van autisme in staat te stellen beter om te gaan met angst(en).
Om te beginnen wil ik benadrukken dat mindfulness volledig los van religie of godsdienst of spiritualiteit staat. Het is waar dat de oorsprong daarin ligt, maar de hedendaagse praktijk hoeft helemaal niet religieus of spiritueel te zijn. Helaas denken mensen vaak dat mindfulness te maken heeft met Boeddhisme.
Zoals veel mensen met autisme ben ik eerder een visuele denker en heb ik vaan een beeld nodig om een concept of proces als mindfulness te verstaan. Toch ben ik stilaan beginnen beseffen dat zulke beelden vertrouwen soms betekent dat je niet meer ziet wat de context rond dat beeld betekent.
De individuele aard die samen gaat met autisme zal er ook voor zorgen dat mindfulness heel individueel variërende effecten heeft en bij de ene kan werken, maar bij de andere net niet. Zo hangt veel af of de persoon in kwestie instructies letterlijk verstaat en om kan met abstractere oefeningen.
Ook de moeite die iemand heeft in de omgang met veranderingen kan een rol spelen. Een belangrijk aspect in het leven van mensen met autisme is dat ze kiezen voor zekerheid eerder dan mee te gaan in de stroom van de meeste directe ervaring.
Dit wordt soms ‘op automatische piloot’ leven, en gaat samen met een voorkeur voor routines, ‘op tijd’ leven, en noodzaak aan voorspelbaarheid. Het risico is dat we een comfortzone creëren die ons weghoudt van wat er rondom ons gebeurt, en we minder opgewassen zijn tegen onverwachte gebeurtenissen, plotse veranderingen en belangrijke veranderingen die van buitenaf opgelegd worden.
Een van de doelen van mindfulness is de comfortzone los te kunnen laten, onder andere door ons bewust te worden van negatieve invloeden en bepaalde contraproductieve rollen die we aannemen.
Door de neiging tot vaste gewoontes, regels, routines en rituelen bestaat het gevaar wel dat mensen met autisme mindfulness gaan zien als een manier van leven. Bij sommigen kan het zelfs tot een doctrine worden. Is dat het geval, dan kan het een negatief effect hebben op het welbevinden, in de zin dat het iemands leven gaat domineren.
Een ander risico is teveel verwachten van mindfulness, tot zelfs een volledige verbetering van het eigen leven. Dit kan frustraties veroorzaken als duidelijk wordt dat mindfulness niet meteen resultaten oplevert.
Geïnspireerd door Mindful Living with Asperger’s Syndrome / Chris Mitchell (Jessica Kingsley, 2013)
Tistje 
Beste Auti-wanderer,
Voor het magazine UWV Perspectief (voor mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering) maken we een artikel over ‘zingeving’. Ik zoek iemand uit de doelgroep die aan mindfulness doet om telefonisch te interviewen (zonder foto). Ben jij hier toe bereid? Zo ja, zou je dan een mailtje met jouw contactgegevens willen sturen aan uwvperspectief@uwv.nl ?
Met vriendelijke groet,
Marjolein
redactie UWV Perspectief
LikeLike
Zeer interessant stukje over mindfulness. Ik ben vader van een volwassene met autisme. Hij heeft minder op met deze vorm van tot jezelf komen, en dat vind ik een beetje jammer. Toch is het misschien net de hype die hem afschrikt. Zoals Joris hierboven schreef, dat jezelf leeg maken zou hem nochthans deugd kunnen doen, denk ik. Hoewel ik hem ook wel zeer ontspannen zie na zijn wekelijkse voetbal. Daarna is hij helemaal ‘zen’. Nou ja, iedereen is anders, nietwaar?
LikeLike
Onze dochter (met autisme) heeft al een paar sessies mindfulness voor kinderen gevolgd en zij vond het zeer aangenaam. Het leren loslaten en volledig ontspannen deed haar werkelijk deugd. De moeite waard dus.
Ik vraag mij af, hoe je er kan over oordelen als je het niet ervaren hebt ?
LikeLike
Bedankt voor je reactie terug, Sam!
Wat je zegt over de duur van het ‘nu’ herken ik meteen. Filosofisch gezien kun je het ‘nu’ zien als het brandpunt tussen het verleden en de toekomst. Echter, welke kant is je blik op? Als je kijkt naar de toekomst, lijkt de tijd langzaam te gaan. Als je kijkt richting het verleden, lijkt alles snel te gaan. Of omgekeerd. Is de tijd niet gewoon een aaneenschakeling van momenten, die zodra je ze benoemt als “nu” meteen verleden zijn?
Zelf voel ik ook zelden hoeveel tijd er gepasseerd heb en hoe ik komende tijd moet indelen. Met gevolg dat ik in het verleden vaak in paniek raakte, nu soms nog weleens.
Dan ga ik stilstaan bij die paniek- de emotie op dat ‘moment’. Want momenten zijn zonder emotie, ze komen en gaan gewoon. Tijd is er altijd, het passeert zonder onze invloed. Dat is niet goed of slecht. En zo kijk ik ook naar mijn emotie: het is er ineens. Ik kan gaan redeneren waarom ik het heb, hoe snel ik er vanaf ga komen en mezelf afstraffen waarom ik zo stom denk. Geeft mijn lichaam een grens aan, waar mijn verstand niet bij kan? Oordelen over mijn paniek maakt dat ik het vererger, langer in dat moment blijf hangen. Ok, dus ik heb paniek op dit moment? Niet oordelen. Het is zoals het is. Ondertussen probeer ik alledaagse, simpele taken te doen. Langzaam bewegen. Focus op de ademhaling. Niet verkrampen, vloeiend blijven. En ik raak uit dat “nu” vol paniek en arriveer in een “nu” waar ik kan herstellen.
Kijk, ik ben niet zonder negatieve emoties of paniek sinds mindfulness. Maar ik probeer er mee om te gaan. Niemand heeft er wat aan als ik mezelf afstraf, omdat ik de stroom van het leven niet altijd aankan. De eerste die perfect meestroomt in dit leven moet ik nog tegenkomen 😉
LikeLike
Een leuke tekst. Ik vind mindfulness een beetje moeilijk te verstaan.
Maar ik geloof wel in de kerstman, de tandenfee, klaas vaak, de paashaas, sinterklaas, en alles wat in films mogelijk is … en ik ben al heel mijn leven tistje … Je moet ook een beetje fantasie kunnen hebben om te leven.
LikeLike
Misschien is het zoals het spreekwoord zegt: ‘wat je waarneemt, is waar je naar zoekt’ ?
Ik heb zelf ook last met wat ik niet kan waarnemen, vandaar ook dat ik wiskunde en wetenschappen nooit echt gesnapt hebt. Gaat over van alles dat ik niet kan vastnemen of waarnemen.
LikeLike
Ik ben bezig geweest met meditatie en heb er heel veel moeite mee gehad om het idee los te laten dat “het goed moet gebeuren.” Dan had ik een bepaald idee in mijn hoofd zitten hoe meditatie behoorde te gaan en wat je behoorde te voelen. Tegenwoordig ga ik gewoon zitten en merk wel hoe het gaat. Waar ik inderdaad soms moeite mee heb is mijn eigen behoefte aan vaste gewoontes, rituelen en routines. Dan sta ik niet meer open voor nieuwe indrukken.
Wat ik ook wel eens geprobeerd heb is visualisatie-oefeningen. Dat lukt me echt niet. Als ik me volgens de oefening iets moet gaan voorstellen lijkt het wel alsof er iets is wat me blokkeert. En dat terwijl autistische mensen worden geacht beelddenkers te zijn.. Begrijp ik zelf niets van. Ik moet wel zeggen dat ik heel “letterlijk” ingesteld ben. Misschien dat dit het is wat de boel blokkeert?
LikeLike
Mijn zoon is zo iemand die alleen gelooft in wat hij kan waarnemen. Alle mensen die zich door zulke “technieken” laten meeslepen of die er gebruik van maken worden in zijn ogen bedrogen. Zoals zijn gefrons onlangs toen mijn schoonmoeder liet weten een cursus “voetlezen” te volgen.
LikeLike
Als het om techniek gaat, of nieuwigheden die dicht bij hun eigen belevingswereld staan, zullen die mensen met autisme daar wellicht ‘frontrunners’ in zijn. Dus de massa voor zijn, denk ik. Ik denk dus dat het eerder afhangt van de moeilijkheid om bij nieuwigheden een beeld te vormen dan rekenschap te geven of het gaat om een massa-aangelegenheid. Tenminste, zo zou ik denken, ik zie namelijk niet zo goed die context van de massa die meedoet aan rages. Als ik meedoe aan een rage, is het veeleer onbewust.
Heel erg kritisch staan tegenover rages is positief, ik doe dat ook, maar misschien kan je zoon net als ik zich afvragen wat erin zit dat hij zelf kan gebruiken, waar hij beter van wordt, of waarom anderen erdoor aangesproken worden?
LikeLike
Ik heb zelf nog geen mindfulness geleerd omdat ik door het abstracte ervan – ik kon me er geen beeld van vormen – wat afgeschrikt werd.
Erover lezen is voor een manier om toenadering te zoeken. Ik vind het zelf wel moeilijk om het ‘nu’ te zien, omdat ik me moeilijk zo’n ‘nu’ kan voorstellen.
In mijn beleving lijkt er voorlopig geen ruimte tussen wat korte of wat langere tijd voorbij is en wat voorbereid wordt voor straks (of binnen een week) eraan komt.
Als kind heb ik wel yoga beoefend, onder andere voortvloeiend uit de relaxatieoefeningen die ik kreeg in het revalidatiecentrum voor ontwikkelingsproblemen en psychomotoriek & logopedie.
Leren ademen vind ik heel belangrijk, zeker omdat ik vaak last heb van hyperventilsatie en paniekaanvallen.
LikeLike
Sam, ik begrijp dat je deze tekst schreef na het lezen van het boek “Mindful living with Asperger’s syndrom”?
Ik ben benieuwd of je zelf ook mindfulness hebt geleerd en beoefend. Zelf heb ik in 2010 een cursus mindfulness gevolgd. Dat het een levenshouding is, los van religie of trend, heb ik ervaren. Ook beaam ik, dat het lastig te leren is als je sterk visueel denkt en taal letterlijk neemt. Wat mij heeft geholpen is mijn jarenlange ervaring met yoga.
Misschien kun je noemen als tip dat je met yoga spelenderwijs leert over mindfulness? Het is namelijk nogal veel om tijdens een cursus van 8 weken, te leren over diepe meditatie, lichamelijke grenzen en ademhalingstechnieken. Mindfulness raad ik echt iedereen aan, vooral als je autisme hebt. Ik vind sindsdien veiligheid in het enige moment, waarover ik controle heb: het nu.
LikeLike
Dat dergelijke technieken tot frustraties kunnen leiden is een feit, maar daar moet je geen autisme voor hebben. Het hangt er van af wat je er van verwacht en hoe men het je voorschotelt.
Feit is dat veel mensen met autisme niet rap geneigd zijn om zomaar met de massa mee te gaan in nieuwigheden, rages enz.
Mijn zoon is heel erg kritisch tegenover zulke zaken en zal daar niet rap aan meedoen.
LikeLike