Vanzelfsprekend is niemand erop uit om elkaar te kwetsen. Of minstens, dat dacht ik, toen ik nog jong was. Omdat ik het zelf nooit bewust zou willen doen. Intussen zijn me duizend-en-één situaties en evenveel redenen bekend waarom dat wel gebeurt. Jammer genoeg. Ik heb ze gelukkig niet allemaal moeten ondergaan of ervaren. Dat zal alvast niet aan mijn olifantenvel liggen.

Onlangs las ik op Facebook, op de pagina van ‘Autisme=’, over vijf manieren waarop (jonge en minder jonge) kwetsbare mensen met autisme het meest gekwetst worden. Een pagina die verder zeker de moeite waard is om te bezoeken. Hoewel ‘Autisme=’ het heeft over ‘beschadigen’, heb ik verder de term kwetsen gebruikt.

• in aanwezigheid van mensen met autisme praten over hen of hun autisme alsof ze er niet bij zijn

Volgens ‘Autisme =’ is een eerste manier van kwetsen in aanwezigheid van mensen met autisme praten over hen of hun autisme alsof ze er niet bij zijn. Let op de ‘alsof’ in de zin. De persoon in kwestie staat er dus bij, kan horen wat er over hem of haar gezegd wordt. De spreker daarentegen veronderstelt dat degene waarover hij of zij het heeft verstandelijk niet in staat is te begrijpen wat er gezegd wordt.

Soms gebruikt de spreker daar een speciale taal voor, doorspekt met jargon of moeilijk klinkende termen die alleen binnen een bepaalde professionele kring worden gebruikt. Soms spreekt de spreker ook gewoon een andere taal, zoals ouders aan tafel in het Engels of Duits zeggen wat de kinderen niet mogen horen. Deze eerste manier van kwetsen is dus iets anders dan wanneer er iets over je gezegd of geschreven wordt als je er niet bij bent. Dat kan uiteraard ook kwetsend zijn, maar dan op een andere manier.

• opvattingen en zienswijzen van mensen met autisme door hun autisme vervormd en onbetrouwbaar beschouwen

Een tweede manier van kwetsen die ‘Autisme=’ benoemt is ervan uitgaan dat de opvattingen en zienswijzen van mensen met autisme door hun autisme vervormd en onbetrouwbaar zijn. In die lijn ligt de onterechte veronderstelling dat alle mensen met autisme door hun autisme naïever en minder oordeelbekwaam zouden zijn, dat ze zich meer in de luren zouden laten leggen dan wanneer ze geen autisme hadden. Zelf ken ik net meer mensen zonder dan met autisme die zich laten bedotten dat het niet meer mooi is om zien. Maar, wordt dan gezegd, dat zijn dan geen mensen zonder autisme maar mensen met niet-klinisch autisme. Dan weet ik meestal niet meer wat gezegd.

• accepteren dat de samenleving autisme als iets slechts ziet, iets dat je niemand mag toewensen

Een derde manier van kwetsen die ‘Autisme=’ ziet, is de (volmondige) acceptatie dat de samenleving autisme als iets slechts ziet, iets dat je niemand mag toewensen. Dit is volgens mij eerder een twijfelgeval. Autisme kan, in mijn beleving, zowel positief als negatief uitdraaien, al naargelang de situatie. Hoewel ik moeilijk kan zeggen hoe het zou zijn zonder autisme of met de beperkingen die in de plaats zouden komen mocht ik geen autisme meer hebben.  Het zou me overigens evenveel kwetsen mocht iemand me, ongetwijfeld met de beste bedoelingen, zeggen dat (mijn) autisme iets goeds en iets positiefs is.

• mensen met autisme zeggen dat je hen graag hebt maar dat je hun autisme betreurt

Een op een na laatste manier van kwetsen die ‘Autisme=’ ziet, is een die ik veel ervaren heb in mijn leven. Mensen die beweren dat ze van je houden maar je autisme betreuren. In één zin zeggen die mensen volgens mij twee tegenovergestelde dingen, waarbij één van de twee, en mogelijks alle twee, een leugen zijn. Van iemand houden maar een stuk van hem of haar betreuren is volgens mij onmogelijk. Zoals ik van een vrouw zou houden, maar alleen van haar lichaam en niet van haar geest. Of bevriend zijn en ronduit zeggen dat ik betreur dat de man zo’n rotkop heeft.

• veronderstellen dat alles wat iemand doet in het teken van diens autisme geïnterpreteerd of gezien moet worden

Als laatste manier van kwetsen ziet ‘Autisme=’ iets wat ik ook herken, namelijk dat iemand volledig gedomineerd wordt door diens autisme, en alles wat hij of zij doet, laat, zegt of verzwijgt, voelt of niet voelt …  in het teken van diens autisme moet worden geïnterpreteerd. Deze kwetsende praktijk gebeurt uiteraard niet alleen bij mensen met autisme, maar bij alle mensen met een vorm van anders-zijn. Het is een van de gevolgen van de verkeerde interpretatie van een bepaalde classificatie of diagnose, wanneer iemand vereenzelvigt wordt met diens diagnose. Dat heeft meer te maken met de persoon die kwetst dan met de diagnose zelf, maar het resultaat blijft helaas hetzelfde.