‘Hoe reageer ik het best als iemand me vertelt dat h/zij autistisch is?’, mailt John mij. ‘Ik werk in een groot entertainment bedrijf, en kom regelmatig artistieke mensen tegen die me bij een of andere meeting vertellen dat zij een bevestiging hebben gekregen dat ze autistisch zijn. Eén van hen heeft me op je blog gewezen, en die is werkelijk super interessant voor mij. Het is ook positief dat je toelaat dat iedereen die dat wil een vraag kan stellen, én er ook nog een (gratis) antwoord op krijgt ook. Vandaar mijn vraag: hoe reageer ik het best op zo’n uitspraak?’

Op zich zegt het niet zoveel als iemand mij zegt dat h/zij autistisch is. Het kan zoveel betekenen, van zichzelf vaag associëren met autisme tot er elke dag mee aan de slag gaan. Het heeft ook veel te maken met de manier waarop het wordt uitgesproken, door wie, in welke omstandigheden of omgeving, … kortom, ik kan maar een antwoord geven op basis van de uitspraak op zich en op basis van mijn eigen ervaringen.

Om te beginnen zou ik hem/haar alvast de ruimte geven om aan te geven wat h/zij daarmee bedoelt, en wat h/zij van jou concreet verwacht. Het kan zijn dat de mededeling dat h/zij autistisch is een vraag is naar aanpassingen, gewoon een mededeling of een vraag naar een gesprekje hierover. 

Het kan zijn dat de persoon in kwestie dat op een later moment wil, of liever schriftelijk. Als je dat ziet zitten, laat dan weten dat h/zij je op het moment dat hem/haar past een mailtje stuurt of eventueel even appt. Hou daarbij wel je eigen grenzen in het oog, en besef dat je geen therapeut bent. 

Als h/zij een gesprekje wil voeren hier en nu, of vragen heeft, laat dan duidelijk weten of je daar hier en nu tijd voor hebt. Als dat niet het geval is, laat dan weten wanneer wel, of als je dat niet weet, laat hem/haar dat dan ook weten. 

Komt het wel toe een praatje, kan het handig zijn af en toe in je eigen woorden te herhalen wat de ander te zegt, en te vragen of het klopt wat je denkt te hebben verstaan. Zeker als je niet autistisch bent, kan het gebeuren dat je veronderstellingen hebt rond autisme waardoor je in de woorden van de autistische persoon in kwestie een andere betekenis leest. 

Als iemand je zegt dat h/zij autistisch is, kan het die persoon goed doen als je interesse toont en erbij vermeld dat je weinig afweet van autisme, ook al denk je dat dit wel het geval is.  Je weet immers alleen iets over of hebt ervaringen met de mensen met autisme die je al hebt ontmoet, maar je weet niets over het autisme van degenen met autisme die je pas ontmoet. Zie het als een geschenk dat die persoon met autisme die je nu ontmoet je toelaat iets nieuws te leren.

Probeer je interesse in wat die ander te zegt, niet meteen te koppelen aan veel en invasieve vragen stellen. Een vraag als wat autisme voor hem/haar betekent of wat je voor hem/haar kan doen, volstaat ruimschoots. ‘Ik weet niet veel van autisme maar wat je zegt interesseert me wel en ik wil er graag over bijleren’, hoor ik graag als ik iemand vertel dat ik autistisch ben.

Het kan zijn dat de persoon in kwestie gelukkig, blij of tevreden is met diens autisme. Probeer dat dan als iets goeds te zien, en probeer dat autisme niet als iets ergs te zien, of de persoon ‘gerust te stellen’ dat het allemaal wel meevalt met zijn/haar autisme.  Als ik aanvoel dat die ander dat positief vind, gebeurt het dat ik hem/haar feliciteer en wens ik hem/haar veel positieve nieuwe inzichten en uitzichten toe. 

Het kan natuurlijk ook andersom zijn, dat de betrokkene nog worstelt met diens autisme. In dat geval volstaat het een luisterend oor te bieden, en de persoon de tijd te geven om even zijn/haar hart te luchten. 

Het is volgens mij evenmin gepast op zo’n moment te zeggen dat het allemaal wel meevalt, dat het autisme niet uitgesproken is of dat er veel ergere gevallen zijn. Ik zou ook niet proberen die persoon tegen te spreken, of op positieve kanten van autisme te wijzen. Je kan eventueel wel de suggestie doen om contact op te nemen met andere mensen met autisme of een autismecoach die vertrekt van sterktes. 

Er zijn een hele resem uitspraken die je niet beter niet kan doen als iemand je zegt dat h/zij autistisch is. Daar bestaan heel wat blogs en overzichtsartikels over, zowel van autistische bloggers als in de mainstream media. Enkele daarvan zijn hiervoor al vernoemd, zoals dat het allemaal wel meevalt met dat autisme of dat er veel ergere voorbeelden van autisme zijn.

Variaties daarop zijn ‘je ziet er helemaal niet autistisch uit’ en ‘iedereen is tegenwoordig wel een beetje autistisch’. Andere volstrekt ongepaste reacties zijn bijvoorbeeld ‘was dat na je vaccinatie?’, ‘ben je dan hoog – of laagfunctionerend?’, ‘dan ben je waarschijnlijk even slim als Sheldon Cooper?’, ‘wel, je lijkt me wel heel normaal voor een autist’ of ‘ik ken behoorlijk veel autisten en die zien er toch helemaal anders uit dan jij’. En zo zijn er zeker nog een hele reeks te bedenken.

Wat ik tot slot zeker zou laten weten is dat je het een eer vind dat h/zij jou dat hebt toevertrouwd, dat je dat voor jezelf zal houden en dat je erkent dat het niet zo eenvoudig is voor autistische mensen om dat te vertellen aan een ander.