Enkele dagen geleden mailde Heidelinde, een jonge vrouw die enkele maanden terug een autismediagnose kreeg, me met de vraag hoe ze het best zou kunnen reageren op mensen die haar aanmanen om zich niet te laten bepalen door haar autisme.

‘Ik ben van huize uit een beleefd opgevoede vrouw, en wil absoluut niet gevoelens kwetsen of op tenen trappen van mensen die de moeite nemen om mij advies te geven, ook al is het idioot, zinloos, en beledigend advies. Maar dat kan ik hen toch zo niet zeggen? Ik weet dat autistische mensen verondersteld worden direct te zijn, maar zo ben ik helemaal niet. Ik ben een bang musje, vrees ik, en ik vroeg me af of jij soms tips hebt om toch iets te zeggen?’

Hoewel het vaak zo niet overkomt, en even vaak ook niet zo is, kan je het advies om te beginnen veronderstellen als goed bedoeld. Daarmee bereik je alvast dat de ander je niet verwijt dat je diens adviezen zonder veel overdenken afweert. Je zou kunnen veronderstellen dat de persoon die dit advies geeft, zelf beperkingen heeft en gewoon niet meer inzicht heeft om iets zinvoller aan te raden. Bovendien doen veel niet-autistische mensen aan doorgeven van adviezen zonder echt bij stil te staan bij de emotionele gevolgen, bij gebrek aan inlevingsvermogen bijvoorbeeld.

De eerste stap is dus een gevoel van dankbaarheid proberen te tonen voor de goede bedoelingen. Uit een soort van beleefdheid die bij neurotypische mensen vaak een manier is om te beginnen. Als je echter vind dat je er geen woorden aan wil verspillen, kan je ook gewoon de eerste stap weglaten, en meteen iets opperen als ‘laat je niet bepalen door je vrienden’ of ‘dikke onzin’. Om dan verder niet in te gaan op reacties die een polemiek zouden kunnen uitlokken.

Een volgende, belangrijker, stap is uitleggen dat autisme voor jou veel meer is dan gewoon een diagnostische term, en dat je niet zomaar autistisch bent genoemd door een team van deskundigen. Tenzij je natuurlijk jezelf autistisch hebt genoemd, dan kan je gewoon uitleggen wat autisme voor jou betekent, welke invloed het heeft op hoe je de wereld ziet en ervaart. Je kan aangeven dat het misschien niet alles bepaalt, maar dat het doorheen je ontwikkeling loopt. Zo is het onmogelijk om het weg te zien bij jezelf. Je kan daarbij zowel de positieve aspecten als de beperkingen die je ervaart in je dagelijks leven, al naargelang jij je autisme ervaart. Voor zover die andere persoon natuurlijk nog luistert of nog niet is weggelopen.

Verder, als er nog ruimte zou zijn voor een gesprek dat die naam waard is, zou je kunnen vertellen hoe je inzicht in je autisme niet als een excuus maar als een krachtbron ziet, om je talenten maar ook je uitdagingen actief aan te pakken. Je zou kunnen vertellen dat je liever wat meer steun en begrip krijgt dan dergelijke ongevraagde adviezen waar je niets mee bent. Je kan ook concrete voorbeelden geven van welke steun en begrip je zou wensen. Tot slot, indien mogelijk, zou je de ander kunnen uitnodigen om open vragen stellen en meer te leren over autisme.

Ten slotte, moedig open communicatie aan en nodig anderen uit om vragen te stellen en meer te leren over autisme. Dit kan bijdragen aan wederzijds begrip en acceptatie in je omgeving. Eerder dan adviezen, kan je besluiten, vind je een open gesprek belangrijker dan monologen of een spervuur aan adviezen die nergens toe leiden. En, als kers op de taart, kan je zeggen dat je je laat bepalen door heel wat verschillende invloeden, onder andere je autisme, maar vooral door je eigen zin om iets positiefs te maken van je leven en samen leven met anderen