Een van de vaste onderdelen van mijn bestaan is mezelf zorgen maken over al het mogelijke denkbare, of liever: me bewust worden van bestaande zorgelijke toestanden in mijn leven en in het leven van anderen. Of het nu gaat om werk, relaties, gezondheid of financiële kwesties, ik maak me vaak zorgen.

Zelfs op dit eigenste moment maak ik me zorgen. Ik maak me immers zorgen dat mijn tekst die ik hier schrijf onterecht veralgemeend zal worden. Het lijkt vanzelfsprekend, maar ik zeg het er alvast bij: niet alle autistische mensen hebben die neiging, noch is wat hieronder staat van toepassing voor alle autistisch mensen en is ook wat ik voorstel als oplossing of alternatief zeker niet voor alle autistische mensen een hulp. Dit is een zorg minder, ook al bijven er helaas nog genoeg over.

Een piekeraar-eerste-klas

Je zou mij een tobberaar, een piekeraar-eerste-klas kunnen noemen. Allerlei mogelijke, onmogelijke, denkbare en ondenkbare, zorgelijke toestanden waarvan ik denk dat ze mij staan te wachten, razen door mijn hoofd. Ik prijs me gelukkig dat de meeste van die toestanden niet gebeuren. Dat laatste dank ik volgens mij aan mijn goede voorbereiding, het vermogen om mijn hoofd koel te houden in een waanzinnige wereld, mijn uitstekende engelbewaarder en dat ik omringd ben door mensen die eilanden zijn in een samenleving die naar mijn gevoel geen voeling meer heeft met de werkelijkheid.

Ik heb vaak het gevoel dat ik van op het moment dat ik opsta tot ik ga slapen, en daarna, voortdurend op het punt sta fataal te botsen met wat op mij afkomt. Ik besef dat ik daar niet de enige in ben. Meer zelfs, ik ben zelfs niet de kampioen in mezelf zorgen maken. Er zijn ongetwijfeld duizenden mensen die hoger scoren op deze vaardigheid, en die onophoudelijk van alles verzinnen en bedenken om zich te redden. Mensen die het zonder medicatie, ondersteuning, begeleiding en vriendelijke mensen om zich heen moeten doen. Het vergt heel wat moed om toch door te gaan in ons bestaan.

In veel gevallen is het enige wat sommige mensen, die geconfronteerd worden met deze toestand, te zeggen hebben beperkt tot vier woorden, die voor mij scherpe pijlen in mijn borst zijn, maar voor anderen misschien fataal zijn. ‘Maak je geen zorgen’. Ik krijg het vaak te horen telkens ik mijn zorgen deel met iemand die ik denk te vertrouwen. ‘Maak je geen zorgen’. Soms met een toch erin verwerkt. ‘Maak je toch geen zorgen’. Spreek het maar eens uit tegen jezelf, en probeer je in te beelden hoe je het zou ervaren nadat je je verhaal hebt gedaan, en zoekt naar begrip, ervaringsuitwisseling of misschien zelfs meedenken naar een eventuele oplossing.

Voor sommige mensen lijkt dit misschien, ogenschijnlijk, een geruststellende opmerking. Net zoals ‘het komt allemaal goed’, ‘alles wordt weer als voorheen’, en ‘zo is het leven nu eenmaal’. Op mij heeft het een averrechts effect dat meer schade aanricht dan het goed doet. Ik hou enorm van het liedje ‘don’t worry, be happy’, maar als iemand dat in die context begint te zingen, of suggesties doet voor een doe-het-zelf-boek of een wandeling in de natuur, dan slaat alles af bij mij. Dan ben ik opeens weg.

Ik deel niet snel mijn zorgen

Het duurt meestal wel even voor ik mijn zorgen deel met anderen. Het zijn zelden oppervlakkige of ongegronde emoties of zorgen die ik deel met anderen. Het lijkt misschien of ik me zorgen maak voor niets, maar ik maak me pas zorgen als er een reële of ingebeelde dreiging is die mijn gemoedsrust verstoort. Die zijn er in overvloed, voor iedereen, alleen zijn er mensen die het geluk hebben er immuun voor te zijn. Net zoals er mensen zijn die heel goed zorgen kunnen delen. Ik wacht meestal te lang.

Wanneer iemand dan reageert met “Maak je geen zorgen”, wordt mijn probleem niet alleen erkend, wat voor mij overkomt als een gebrek aan begrip of empathie, maar krijg ik ook spijt dat ik mijn zorgen toch gedeeld heb. Op dat moment wordt ik nog bezorgder, omdat ik besef dat ik omringd wordt door mensen met minder empathie dan ik dacht, en mijn vertrouwen geschaad wordt.

Een uitspraak als een drievoudige kaakslag

‘Maak je geen zorgen’ mag dan wel een uitspraak zijn waarvan verondersteld wordt dat die goed bedoeld is, maar ik intepreteer ze eerder als een impliciete beschuldiging dat ik me zorgen maak zonder geldige reden. Dit kan suggereren dat mijn bezorgdheid niet legitiem is, wat kan leiden tot gevoelens van schaamte en isolement. Dit maakt het moeilijker voor mij om in de toekomst mijn zorgen te delen, uit angst opnieuw afgewezen te worden. Ik zal wel twee keer nadenken voor ik mijn zorgen deel.

De reactie “Maak je geen zorgen” voelt voor mij vaak als een drievoudige kaakslag. Ten eerste wordt de bron van mijn zorgen niet weggenomen. Het probleem dat mijn stress veroorzaakt blijft bestaan en wordt niet serieus genomen. Ten tweede beschadigt het mijn vertrouwen in de persoon tot wie ik me heb gewend. Deze persoon leek een veilige haven, maar hun reactie kan mij het gevoel geven dat ik niet op hun steun kan rekenen. Ten derde maakt het mijn situatie alleen maar erger. De oorspronkelijke bron van mijn zorgen wordt nu vergezeld door een nieuw probleem: ik voel me onbegrepen en alleen.

De Werkelijkheid van Mijn Bezorgdheid

Ik vind het belangrijk te beseffen dat zorgen maken een legitieme en menselijke reactie is. Of ik nu de enige persoon ben die zich zorgen maakt over een bepaald onderwerp, of deel uitmaak van een bredere groep, ik vind het mijn verdomde recht om mij zorgen te maken. Het zomaar wegwuiven van mijn zorgen zie ik dan ook als een ernstige miskenning van de realiteit waarin ik leef. Bezorgdheid heeft voor mij, net als voor andere mensen, een belangrijke functie; het is een manier van mijn geest om mij alert te houden en te beschermen tegen potentiële gevaren. Ik ben het natuurlijk wel eens dat bezorgdheid ook grenzen heeft, zoals het naderen van het einde der tijden, of de overname van onze ‘beschaving’ door vreemde entiteiten. Ook tegen hen zou ik nooit zeggen dat ze zich geen zorgen moeten maken, maar dat betekent nog niet dat ik hun zorgen deel, integendeel.

De Invloed van Empathie

Empathie speelt een cruciale rol in het omgaan met mijn zorgen. In plaats van te zeggen “Maak je geen zorgen”, kan een empathische reactie veel effectiever zijn. Dit houdt in dat je mijn gevoelens erkent en valideert. Een betere benadering zou kunnen zijn om te zeggen: “Ik begrijp dat je je zorgen maakt. Wat kan ik doen om te helpen?” Deze reactie erkent de legitimiteit van mijn zorgen en biedt tegelijkertijd steun aan mij als persoon die zich angstig voelt.

De Kracht van Luisteren

Actief luisteren is een andere essentiële vaardigheid bij het omgaan met mijn zorgen. Dit betekent dat je niet alleen hoort wat ik zeg, maar ook probeert te begrijpen wat er achter mijn woorden schuilt. Actief luisteren vereist geduld en de bereidheid om echt te begrijpen wat ik doormaak. Het gaat erom ruimte te bieden aan mij om mijn zorgen te uiten zonder oordeel of snelle oplossingen aan te dragen.

Wat je beter kan zeggen in plaats van ‘Maak je geen zorgen’

Er zijn verschillende manieren waarop je op een meer ondersteunende en effectieve manier kunt reageren op mijn zorgen. Hier zijn enkele alternatieven:

1. Erkenning: “Ik kan zien dat dit je echt dwarszit.” (op voorwaarde dat je dat ziet)
2. Empathie: “Het moet moeilijk voor je zijn om hiermee om te gaan.” (dat is het inderdaad, en wel om verschillende redenen)
3. Ondersteuning: “Hoe kan ik je helpen om dit probleem aan te pakken?” (mocht ik dat weten, had ik het zelf al lang gedaan, maar ik kan je wel enige suggesties geven)
4. Samenwerken: “Laten we samen kijken wat we kunnen doen om dit op te lossen.” (alleen als je tijd hebt, en je geen oplossingen opdringt).

Deze reacties zijn allemaal gericht op het valideren van mijn gevoelens en bieden een basis voor daadwerkelijke steun en samenwerking. Ik gebruik deze alternatieven soms bij mensen die zich extreem bezorgd tonen, hoewel ik merk dat ze vaak te weinig bereikbaar zijn voor rationele empathie.

Het Belang van Jouw Zelfzorg

Naast het bieden van steun aan mij, vind ik het ook heel belangrijk dat je jezelf niet vergeet. Het is niet omdat ik autistisch ben, dat ik me geen zorgen maak om jou, misschien meer nog dan voor mezelf. Zelfzorg is cruciaal wanneer je regelmatig geconfronteerd wordt met mijn en anderen zorgen. Ik wil niet dat je je opoffert voor mij, en kost wat kost aan te pakken een oplossing wil vinden Ik vind het even. belangrijk dat je je eigen grenzen te bewaakt en zrogt voor je eigen emotionele en mentale welzijn. Dit kan betekenen dat je tijd neemt voor jezelf, ontspanningstechnieken beoefent of professionele hulp zoekt als dat nodig is. Ik merk namelijk dat het vaak mensen zijn die te weinig zorg dragen voor zichzelf die ‘maak je geen zorgen’ uitspreken.

Tot slot

Hoewel “Maak je geen zorgen” verondersteld wordt met de beste intenties meegedeeld te worden, vind ik het een problematische reactie die, in elk geval mezelf en vaak ook anderen, meer kwaad dan goed doet. Het erkennen van mijn en andere zorgen en het bieden van empathische en ondersteunende reacties kan een wereld van verschil maken. Door actief te luisteren en mijn gevoelens te valideren, kunnen we een omgeving creëren waarin ik me veilig en gesteund voel. Zorgen maken is een normaal en menselijk proces, en het verdient een begripvolle en respectvolle benadering.