Elon Musk, de man die Tesla, SpaceX en Twitter (nu X) heeft getransformeerd, onthulde in 2021 op Saturday Night Live dat hij het Asperger-syndroom heeft. Dit was niet zomaar een persoonlijke bekentenis, maar een zorgvuldig gekozen moment dat paste in zijn bredere publieke beeldvorming.

In het boek Elon Musk: Le Bonimenteur onderzoekt auteur Boris Manenti hoe Musk zijn diagnose verweeft in zijn imago en de gevolgen daarvan voor het begrip van autisme. Boris Manenti is een Franse journalist, schrijver en technologie-expert, vooral bekend om zijn werk bij Le Nouvel Observateur (L’Obs), een van de meest prominente nieuws- en opinietijdschriften van Frankrijk. Hij richt zich voornamelijk op onderwerpen zoals technologie, digitale cultuur, sociale media en de invloed van deze ontwikkelingen op de samenleving.

In zijn boek over Musk noemt Manenti hem een “bonimenteur,” een Franse term die kan worden vertaald als “goochelaar” of “mooiprater.” Hij beschrijft Musk als iemand die meesterlijk verhalen creëert om zijn doelen te bereiken, maar tegelijkertijd vaak de werkelijkheid verdraait. Manenti gaat verder dan alleen bewondering voor Musk’s prestaties; hij onderzoekt ook de schaduwkanten, zoals zijn neiging tot overdrijven, het controversiële gebruik van Twitter en zijn politieke invloeden.

De vraag rijst: is Musk een pionier in het vergroten van acceptatie van neurodiversiteit, of draagt hij bij aan schadelijke stereotypen?

De Openbaring: Een Strategie voor Publieke Acceptatie

Tijdens zijn optreden op Saturday Night Live grapte Musk: “Ik ben de eerste persoon met Asperger die SNL host… of in ieder geval de eerste die het toegeeft.” Hij legde uit hoe zijn brein anders werkt en waarom hij soms “vreemde dingen zegt of post.” Dit moment wordt in het boek beschreven als een strategische zet die zowel sympathie als bewondering moest opwekken.

Manenti merkt op dat Musk’s openheid over zijn diagnose in lijn ligt met zijn vaardigheid om zijn leven te presenteren als een verhaal van doorzettingsvermogen en uitzonderlijk talent. “Het was een meesterlijke zelfpresentatie,” schrijft Manenti. “Musk positioneerde zichzelf niet alleen als briljant, maar ook als kwetsbaar, wat zijn publieke imago een nieuwe dimensie gaf.”

De Stereotypen van de ‘Shiny Aspie’

Het boek analyseert uitgebreid hoe Musk bijdraagt aan het stereotype van de ‘shiny Aspie’. Dit is het idee dat autisme een geschenk is dat leidt tot uitzonderlijke prestaties, met name in technologie en wetenschap. “Musk’s aanpak past perfect in het verhaal van de briljante maar sociaal onhandige visionair die de wereld verandert,” stelt Manenti. Hoewel dit positieve aandacht kan genereren voor autisme, kan het ook schadelijk zijn. Het benadrukt een smal en oppervlakkig begrip van wat autisme inhoudt.

De activiste Lydia X. Z. Brown, die door Manenti wordt aangehaald, bekritiseert Musk’s aanpak scherp: “Musk omarmt de aspecten van autisme die sociaal acceptabel zijn, zoals zijn technologische genialiteit, maar negeert de uitdagingen waar veel autistische mensen dagelijks mee te maken hebben.” Volgens Brown draagt dit bij aan een verkeerd beeld van autisme als iets dat alleen waardevol is als het gepaard gaat met succes en prestaties.

Autisme en Eenzaamheid: Musk’s Jeugdverhaal

Musk koppelt zijn diagnose vaak aan zijn ervaringen als buitenstaander in zijn jeugd. In interviews heeft hij verteld dat hij opgroeide in Zuid-Afrika tijdens de apartheid, waar hij vaak werd gepest. “Ik werd constant lastiggevallen. Het voelde alsof ik nergens bij hoorde,” zei hij tegen Ashlee Vance. Een traumatisch incident waarbij hij van een trap werd geduwd en zwaar gewond raakte, wordt door Musk vaak genoemd als een vormende ervaring. “Overleven is de beste wraak,” verklaarde hij.

Manenti wijst erop dat Musk zijn jeugdverhaal selectief vertelt om een narratief van veerkracht te versterken. “Musk’s verhaal benadrukt zijn isolement en worstelingen, maar negeert vaak de privileges die hij had als lid van de witte elite in Zuid-Afrika,” schrijft hij. Het boek suggereert dat Musk zijn jeugd gebruikt als een manier om zichzelf te presenteren als een self-made man, hoewel zijn achtergrond hem toegang gaf tot middelen en kansen die veel anderen ontbeerden.

Het Schild en het Wapen: Autisme in Musk’s Publieke Persona

Een van de meest fascinerende analyses in het boek is hoe Musk zijn diagnose gebruikt als zowel een schild tegen kritiek als een wapen om zijn positie te versterken. Zijn directe en soms harde communicatie, zoals de massale ontslagen bij Twitter, wordt vaak gerechtvaardigd als een gevolg van zijn autisme. “Musk gebruikt zijn diagnose om gedrag dat normaal gezien als meedogenloos zou worden beschouwd, te rationaliseren,” merkt Manenti op.

Tegelijkertijd versterkt Musk zijn imago als een non-conformistische denker die dankzij zijn autisme regels durft te breken. Dit heeft hem geholpen een loyale aanhang op te bouwen, maar roept ook vragen op over verantwoordelijkheid. “In hoeverre kan persoonlijke neurodiversiteit worden gebruikt om professioneel gedrag te rechtvaardigen?” vraagt Manenti.

De Dubbele Rand van Representatie

Het boek onderzoekt ook hoe Musk’s representatie van autisme invloed heeft op bredere maatschappelijke percepties. Door zijn diagnose te koppelen aan zijn genialiteit en succes, draagt hij bij aan het idee dat autisme een kracht is, mits het gepaard gaat met economische en technologische prestaties. “Hij schetst autisme als een unieke bron van kracht, maar doet weinig om de realiteit van autisme voor de meeste mensen zichtbaar te maken,” aldus Manenti.

Critici stellen dat dit narratief niet alleen onvolledig is, maar ook schadelijk kan zijn. Het versterkt de druk op autistische mensen om zich te bewijzen in termen van productiviteit en genialiteit, terwijl het weinig ruimte laat voor de diversiteit van ervaringen binnen de autistische gemeenschap.

Conclusie: Een Complexe Dialoog

In Elon Musk: Le Bonimenteur schetst Boris Manenti een genuanceerd en kritisch portret van hoe Musk zijn Asperger-syndroom integreert in zijn publieke persona. Aan de ene kant heeft Musk geholpen om neurodiversiteit zichtbaarder te maken op een wereldwijd podium. Zijn openheid over zijn diagnose heeft bijgedragen aan een bredere acceptatie van autisme als een spectrum van unieke denkstijlen.

Aan de andere kant versterkt zijn aanpak een smal en potentieel schadelijk beeld van autisme dat draait om genialiteit en uitzonderlijke prestaties. Zoals Manenti het samenvat: “Musk gebruikt zijn diagnose zoals hij alles gebruikt: als een strategisch hulpmiddel om zijn controle over hoe de wereld hem ziet, en hoe hij de wereld wil beïnvloeden, te behouden.”

De discussie over Musk en autisme blijft daarom zowel inspirerend als controversieel. Zijn verhaal roept vragen op over authenticiteit, representatie en de verantwoordelijkheid die gepaard gaat met publieke invloed. Het is een verhaal dat net zo complex en gelaagd is als Musk zelf.