In een wereld die spontaan gedrag vaak als onbestaand of als een tegengestelde van autisme ziet, wil ik graag een ander licht werpen op spontaniteit. Hoewel sommige mensen, die mij lezen of mij (denken te) kennen in mijn persoonlijk leven, vinden dat spontaniteit zeldzaam is in mijn leven, heb ik op verschillende momenten net ervaren dat spontane acties deel uitmaken van wie ik ben.

Spontaniteit kan zich bij mij uiten in onverwachte reacties, bijzondere antwoorden op situaties, het uiten van mijn interesses op een niet-conventionele manier, impulsieve acties, momenten van hyperfocus en handelingen die losstaan van de context waarin ik me bevind.

Voor mij betekent spontaan zijn direct en natuurlijk handelen, met beperkte of minimaal invasieve voorbereiding, planning of overweging. Spontaan zijn betekent mijn innerlijke impulsen volgen, gehoor geven aan innerlijke drang en toestaan van acties zonder externe dwang of invloed. Hoewel ik behoefte heb aan overzicht en voorbereiding, vinden er toch veel spontane gebeurtenissen plaats in mijn leven. Een zelfgemaakte planning en een zekere mate van duidelijkheid over wat er komen gaat, stellen me juist in staat om me op een natuurlijke en eerlijke manier uit te drukken.

Helaas heerst er soms het misverstand dat alles in mijn leven vooraf bepaald is en dat er weinig ruimte is voor spontaan en intuïtief gedrag. Maar ik heb juist het gevoel dat ik meer emotionele vrijheid, flexibiliteit, authentieke zelfexpressie en creativiteit ervaar, zowel individueel als in mijn relaties. Het lijkt alsof ik minder gebonden ben aan sociale verwachtingen, meer opensta voor verrassende momenten en minder beperkt word door sociale façades om oprechte relaties aan te gaan.

Spontaniteit speelt een grote rol in mijn persoonlijke leven, en het hangt nauw samen met het vertrouwen dat ik heb in het consistente gedrag van de mensen om me heen. Als ik voldoende vertrouwen heb dat anderen zich aan afspraken houden, doen wat ze zeggen en zeggen wat ze doen, en enigszins voorspelbaar zijn, dan voel ik ruimte om zelf spontaan te zijn. Dit geeft me vrijheid om mijn ideeën en verlangens spontaan te uiten en stelt me in staat om hechte banden en min of meer spontane relaties met anderen op te bouwen. Dit vertrouwen vergroot ook mijn zelfvertrouwen, waardoor mijn drang naar perfectie afneemt en ik tevreden kan zijn met minder perfecte resultaten, of het nu gaat om acties of relaties. Zo ben ik in mijn liefdesrelaties met mijn liefste Roos voor het grootste deel van de tijd spontaan, ook al kan onze relatie niet zonder duidelijke, concrete afspraken, planning en overzicht, aanpassingen en mildheid over onze autistische uitvallen.

Sommige mensen hebben de indruk dat ik hierdoor ‘minder autistisch’ lijk, of ze beginnen zelfs te twijfelen of ik überhaupt wel autistisch ben. Maar ik blijf dezelfde persoon en ik behoud nog steeds dezelfde behoefte aan overzicht en duidelijke afspraken. Mijn behoefte aan aanpassingen aan de situatie verdwijnt niet plotseling. Het kan gebeuren dat mensen die dat denken, deze behoeften uit het oog verliezen en verbaasd zijn wanneer de spontaniteit in onze relatie, welke aard die ook heeft, plotseling verdwijnt. Vertrouwen in mijn ‘autistische’ behoeften en het daar zo goed mogelijk rekening mee houden, zijn onlosmakelijk verbonden met mijn mate van spontaniteit.

Als mensen willen dat ik spontaner ben, geef ik hen meestal deze vijf tips.

• Ten eerste ben ik meer spontaan in een omgeving waarin ik me begrepen en geaccepteerd voel, waardoor ik soms communiceer en handel op een onconventionele en directe manier. Helaas wordt dit spontane gedrag niet altijd gewaardeerd, en het komt voor dat mensen me liever minder spontaan zien.
• Een tweede tip, die ik zowel aan anderen geef als zelf probeer toe te passen, is geleidelijk positieve ervaringen op te bouwen door af en toe, vooral als ik me goed voel, mijn routines te veranderen. Dit kan echter alleen als de eerste tip wordt gevolgd en ik me voldoende comfortabel voel om deze veranderingen aan te kunnen.
• Een derde tip die mij heeft geholpen, is het oefenen in het uiten van emoties, het zo goed mogelijk lezen van non-verbale signalen van anderen en het leren improviseren in situaties, bij voorkeur in een veilige omgeving.
• Een vierde tip, die ik vaak deel met mensen die mijn lezingen bijwonen, is het vormen van een ondersteuningsgroep van mensen die mij begrijpen. Deze groep kan me helpen nieuwe ervaringen aan te gaan en me veilig te voelen bij het tonen van spontaan gedrag en communicatie.
• Ten slotte, en misschien wel de belangrijkste tip, is dat het verkennen van mijn sterke punten, interesses en voorkeuren me het vertrouwen geeft om spontaan te zijn en mezelf te laten zien zoals ik ben.

Uiteraard is het belangrijk dat ik me bewust blijf van de mogelijke kwetsbaarheid die gepaard gaat met spontaan gedrag. Ik ben niet altijd in staat om snel of goed te beoordelen of mijn omgeving op een goede manier met mijn spontaniteit kan omgaan, of dat ze er misbruik van maken of het interpreteren als een persoonlijke aanval.

Daarom blijf ik vaak, uit veiligheidsoverwegingen, minder spontaan, zelfs als mensen me vragen om spontaan en eerlijk te zijn, terwijl ze tegelijkertijd verwachten dat ik beleefd, tactvol en op eieren loop. Voor mij wordt het dan erg moeilijk en trek ik me meestal terug uit de situatie.