In onze samenleving zijn er helaas nog steeds mensen, inclusief autistische individuen en hulpverleners, die autisme categorisch als slecht of schadelijk beschouwen. Deze mentaliteit, bewust of onbewust, en de daaruit voortvloeiende angst beïnvloeden de bereidheid van hulpverleners om een diagnose te stellen of zelfs maar de mogelijkheid van autisme te overwegen. Toch geloof ik dat een zorgvuldig gestelde autismediagnose, multidisciplinair gesteld en neuro-affirmatief overgebracht, een positieve verandering kan teweegbrengen en een nieuw levensperspectief mogelijk kan maken.

Op voorwaarde dat elke betrokkene zorgvuldig en met aandacht omgaat met de gestelde autismediagnose, zijn er volgens mij vooral voordelen aan verbonden. Sommige voordelen zijn tastbaar, zoals toegang tot ondersteuning, aanpassingen en interventies die het dagelijks leven gemakkelijker maken. Maar er zijn ook minder tastbare, maar vaak krachtigere voordelen. Een autismediagnose kan bescherming bieden tegen denigrerende scheldtermen. Bovendien kan je met een autismediagnose het gevoel krijgen deel uit te maken van een gemeenschap van mensen met hetzelfde neurotype. En het kan, mits enig geluk, ook leiden tot een beter begrip en een betere communicatie met je familie, bredere omgeving, begeleiders en verzorgers.

Er zijn echter ook enige potentiële gevaren die schuilgaan achter deze voordelen. Een autismediagnose kan immers ook leiden tot denigrerende uitspraken, en bijdragen tot de medicalisering van alle levenservaringen. Het risico bestaat dat je met mensen in contact komt die te rigide kijken naar autisme, en alles wat je doet of laat door een autistische bril bekijken, of losweg uitspraken doen als ‘nu ben je autistisch bezig’ of ‘dat heeft niets te maken met autisme, dat is gewoon ocd’. Ook het samenkomen in een gemeenschap van mensen waarvan aangenomen wordt (op eigen verklaring vaak) dat ze autistisch zijn, is niet zonder risico’s. Het kan namelijk leiden tot een bevestigingsbias, een neiging om bepaalde voorkeur te tonen gebaseerd op onvolledige informatie, wat kan leiden tot onjuiste besluiten. Dat kan bijvoorbeeld het gevolg zijn als autistische individuen alleen blootgesteld worden aan gelijkgestemde perspectieven binnen een autismegroep en diversiteit die daarin niet aan bod kwam genegeerd of afgestoten wordt. Dat betekent niet dat bij een groep autistische mensen aansluiten negatief hoeft te zijn, maar het is goed bewust te blijven van de verschillende perspectieven van autistische en andere ervaringen.

Wat mij betreft is het meest positieve aspect van een nauwkeurige autismediagnose het geschenk van niet-veroordelende zelfkennis. Niet zozeer de autismediagnose, maar vooral het perspectief verruimend gesprek errond, kan ons in staat stellen ons te bevrijden van zelfbeschuldiging en schaamte die vaak gepaard gaan met ­beperkingen of anders-zijn. Dit geeft een gevoel van vrijheid en waardering voor wie we zijn en wat we goed doen. Het stelt ons in staat om beter voor onszelf te zorgen, minder emotionele stress te ervaren, een gevoel van gemeenschap te ervaren en effectiever op te komen voor onze behoeften. Dit positieve gevoel heeft ook een gunstige invloed op onze geestelijke gezondheid.

Uiteraard is niet alleen een autismediagnose daarvoor verantwoordelijk. Ik vind het belangrijk ook hier nuances aan te brengen. Het positieve aspect van het verband tussen autismediagnose en beter in je vel voelen, gaat niet voor iedereen evenveel op. Zo klopt het wel dat autistische mensen erkenning en gemeenschap als helend kunnen ervaren, maar er zijn ook autistische personen met eventuele bijkomende psychische of andere aandoeningen die veel minder het gevoel hebben dat ze in de autismegemeenschap erkenning en begrip ervaren. Jezelf realiseren dat autistische mensen even hard en intolerant zijn als anderen, kan hard aankomen. Te horen krijgen dat andere autistische mensen misselijk van je worden, kan de laatste druppel zijn na jarenlang onbegrip.

Ik vind het dus belangrijk voorbij de eerder oppervlakkige voordelen van een autismediagnose te kijken en die diagnose vooral als een aanzet te zien om beter te begrijpen hoe we denken, hoe we zo goed mogelijk kunnen samenleven met onze nabije en verre omgeving, hoe we in de wereld staan en wat we kunnen bereiken als autistische personen. Het draait dus niet zozeer om de diagnose of, in veel gevallen, de term, de classificatie of de categorie, maar om het begrijpen en kijken naar hoe iemand met autisme waardevol is en zijn of haar talenten kan gebruiken binnen de diversiteit van mensen.

Het zou jammer zijn dat de maatschappelijke beeldvorming rond autisme zowel mensen met een vermoeden van autisme als hulpverleners zou tegenhouden om te streven naar een toekomst waarin elke autistische persoon de kans krijg om zichzelf te begrijpen, geaccepteerd te worden en volledig deel te nemen aan onze samenleving. Met als eindpunt, volgens mij, dat een autistische persoon diens diagnose naar het achterhoofd verplaatst, andere autistische mensen die nog worstelen met hun diagnose hup kan bieden, en zelf binnen de samenleving kan opgaan in de diversiteit van het menselijk bestaan.