Sociale interactie probeer ik als autistisch persoon niet te zien als een kwestie van zorgvuldige vermijding; maar als een zorgvuldige afweging. Een ‘ja’ voor aanwezigheid op een evenement is voor mij geen overgave, maar een zorgvuldige afweging waarbij de moeite en terugslag van er zijn wordt afgewogen tegen er volledig aanwezig zijn en iemand daar blij mee maken.

Mijn standaardinstelling voor het bijwonen van sociale evenementen is grotendeels ‘nee’. Voor wie de effecten van inspanning om sociaal te zijn als autistisch persoon begrijpt, is dit volgens mij de meest logische, zelfbeschermende houding. Het klinkt misschien alsof een kille kosten-batenanalyse die me thuis houdt, veilig voor de zintuiglijke stormen en de uitputting van sociaal presteren, maar het is mijn realiteit. Toch is het niet mijn hele verhaal. Mijn leven is geen binaire keuze tussen mezelf verstoppen of lijden en sociaal zijn.

Er is in mijn leven ook een derde weg: de strategische ‘ja’.

Daarmee geef ik volgens mij helemaal niet toe sociale druk. Het is een afgewogen beslissing, genomen op het zeldzame moment dat ik voldoende energie ervaar om aanwezig te zijn waar ik op andere momenten niet kan zijn. Het is de kunst om te weten wanneer ergens zijn zo waardevol is dat het de onvermijdelijke terugslag, en noodzakelijk ontzeggen van iets leuks of noodzakelijks nadien, rechtvaardigt. Ik doe een poging om te beschrijven van hoe ik dit overdenk, en hoe ik mijn autistische ‘ja’ probeer te realiseren.

De Vonk die Alles Verandert: De Kracht van Gedeelde Passies

De allergrootste motivator om mij de deur uit te krijgen is zelden een persoon, een evenement, een locatie of een momentum. Het is eerder een onderwerp, een interesse, een mogelijkheid om verder te kunnen groeien in iets. Een louter sociaal gebeuren betekent over mijn grenzen gaan, maar een avond die (ook) gewijd is aan een van mijn diepe, allesomvattende passies? Dat verandert veel. Een lezing over middeleeuwse topvrouwen, een diepgaande analyse van het werk van een specifieke sociale filosoof, een rustig leescafé — dit zijn voor mij geen sociale evenementen; dat zijn voor mij wat voor anderen pretparken, een bezoek aan het schoonheidssalon, een diner bij kaarslicht of optredens van K3 zijn.

Mijn focus verschuift dan van de verpletterende ambiguïteit van small talk naar de solide, veilige grond van een gedeelde realiteit. De uitputtende performance van ‘passend’ proberen te zijn, vervaagt en wordt vervangen door de pure vreugde van duurzame verbinding over iets wat er écht toe doet.

Mijn speciale interesses zijn niet zomaar bezighoudingen of hobby’s; ze geven mij langdurige energie om verder te kunnen. Wanneer ik iemand vind die die taal verstaat, smelten de sociale barrières weg. De interactie is dan geen doel op zich, maar een welkom neveneffect van het delen van een passie, in plaats van de angstaanjagende onzekerheid over de wie, wat, hoe, waarom, wanneer en waar. In deze ruimtes voel ik me geen buitenstaander die probeert binnen te komen. Ik voel me alsof ik al thuis ben.

Mijn engagement: er zijn voor belangrijke personen in mijn leven

Hoewel ik zelden kom voor een menigte, zal ik soms wel komen voor een persoon. Wanneer een hechte vriend, mijn partner of een familielid een mijlpaal bereikt die voor hen van diepe betekenis is — een huwelijk, een diploma-uitreiking, de opening van een tentoonstelling — kan mijn liefde voor hen zwaarder wegen dan mijn behoefte aan comfort.

Dit is nooit een achteloze beslissing. Het is een bewuste daad van relationele investering en vereist een nauwgezette planning. Ik noem het een ‘chirurgische aanval’.

De voorbereiding omvat meerdere stappen:

• Zuinig zijn met energie: In de dagen voor en na het evenement spaar ik mijn energie op door andere prikkels en verplichtingen tot een absoluut minimum te beperken.
• Een Duidelijk Engagement: Ik kom met een heldere bedoeling: de persoon in kwestie ontmoeten, mijn oprechte steun en liefde tonen, en voor een afgebakende periode delen in hun vreugde. Het liefst zoals de persoon in kwestie verwacht en in andere gevallen zoveel mogelijk.
• Een Strategische Uitrusting: Mijn (subtiele) oordopjes, mijn planning, mijn voorbereiding is mijn schild, altijd binnen handbereik. Ik identificeer op voorhand een rustige plek waar ik me even kan terugtrekken.
• Een Exitstrategie: Ik heb een duidelijk plan om te vertrekken en, nog belangrijker, ik geef mezelf de toestemming om dat te doen.

Opdagen voor iemand van wie je houdt, is een bewuste keuze, geen verplichting. Het is een manier om te zeggen: ‘Mijn comfort is belangrijk, maar mijn band met jou is het tijdelijke ongemak waard.’ Ik ben er niet om tussen de mensen te begeven; ik ben er om van betekenis te zijn. Zodra dat volbracht is, zie ik het niet als een mislukking om vroeg te vertrekken; het is zelfs een succes omdat ik mijn grenzen respecteer.

Het Overlevingsplan: De Noodzaak van Overzicht

Een chaotisch feest zonder agenda is een recept voor een overbelasting. Een evenement met een duidelijke, voorspelbaar overzicht kan de drempel echter net genoeg verlagen. Een workshop,, een formeel diner met een vaste tafelschikking, een rondleiding — het kan allemaal zodra zowel structuur als cultuur, zowel overzicht en begrip voor wie ik ben goed zitten.

Wanneer ik weet wat ik kan verwachten — wie er zal spreken, voor hoe lang, wat er daarna gebeurt — wordt de last van constante improvisatie weggenomen. De angst voor het onbekende neemt af, waardoor er kostbare mentale ruimte vrijkomt om daadwerkelijk met de inhoud van het evenement bezig te zijn. Deze aanpassingen, en begripvolle houding zijn de onzichtbare steiger die me overeind kan houden in een uitdagende sociale omgeving. Zonder die steiger voel ik me stuurloos en word ik snel overweldigd.

De Onzichtbare Kost: Leven als een Vertaalmachine

Dit constante beheer is het onzichtbare werk van autistisch zijn in een neuronormatieve wereld. Het is de eindeloze vertaling die nodig is om te kunnen functioneren.

Autistisch zijn in deze wereld is leven in een wereld die ik voortdurend moet vertalen om te begrijpen. Ik begrijp grotendeels de taal maar het is een voortdurende, meer bewuste vertaling. De vertaalmachine draait constant op de achtergrond en verbruikt een gigantische hoeveelheid energie. Dat wordt maskeren genoemd, maar zelf voel ik het eerder aan als vertalen en betekenis of waarde uitzoeken zodat ik het begrijp .

De strategische ‘ja’ is mijn bewuste keuze om die energievretende vertaalmachine voor een korte, specifieke en betekenisvolle taak te laten draaien, wetende dat ik daarna kan bekomen. Het gaat niet over het veranderen van wie ik ben. Het gaat erom mezelf zo te leren kennen dat ik af en toe de storm kan betreden en terugkeren — niet ongeschonden, maar wel heel.