Een persoonlijke kijk op ‘Mario, morgen gadegij naar de dokter’ en de dunne lijn tussen herkenning en stereotype.

Toen ik de voorstelling ‘Mario, morgen gadegij naar de dokter’ van de Vlaamse autistische cartoonist Mario De Koninck zag, bleef ik met een dubbel gevoel achter. Ik voelde ik zowel herkenning als een groeiend ongemak.

Aan de ene kant is er de rauwe eerlijkheid en specifieke humor. Mario bekent dat hij zijn vrouw, die hij “doodgraag” ziet, soms haat vanwege het geluid dat ze maakt als ze kroepoek eet. Hij vertelt hoe hij, in een periode van intense stress na de geboorte van zijn dochter en nog vóór zijn diagnose, “volledig vol” zat door de nieuwe prikkels en een lauwe bitterbal tegen de muur smeet.

Dit zijn de momenten die beklijven. Mario’s show is een moedige, humoristische en uiterst persoonlijke poging om zijn “handleiding” te delen. Maar terwijl de zaal lacht om de absurde herkenbaarheid, vroeg ik me af: Wiens verhaal wordt hier precies verteld, en wat blijft er buiten beeld?

De Kracht van de “Handleiding”: Waarom ik de Show Begrijp

Laat ik duidelijk zijn: ik snap waarom de show werkt. Mario slaagt er briljant in om abstracte, klinische concepten en persoonlijke anekdotes te vertalen naar glasheldere metaforen. Twee daarvan zijn bijzonder krachtig.

1. De Trechter (Prikkelverwerking)

Zijn meest effectieve metafoor is die van zijn hoofd als een trechter. Bij de meeste mensen, zo legt hij uit, gaan prikkels er gelijkmatig in en uit. Zijn trechter is echter “van achteren te smal”. Alles komt veel heftiger binnen en stapelt zich op.

Als die trechter volloopt, moet hij “leeglopen”. Gebeurt dat niet, dan volgt een explosie (de bitterbal). Ik herken dat gevoel van oplopende druk, dat hij zelf beschrijft als het resultaat van een periode waarin zijn “pluspunten van thuiswerken plots lasten werden” door de constante aanwezigheid van een huilende baby. Deze simpele analogie maakt het concept van zintuiglijke overprikkeling, iets waar ik zelf dagelijks mee leef, direct invoelbaar.

2. ASS+S en “Cartoonisme” (De Sterkte)

Ik kan ook zijn pleidooi voor ASS+S waarderen: Autisme Spectrum Stoornis én Sterktes. Hij verwerpt de term “stoornis” omdat die enkel de zwaktes benadrukt; hij wil het hebben over de sterktes die vaak genegeerd worden.

Voor hem culmineert die ‘S’ in “cartoonisme”. Hij legt uit hoe zijn profiel perfect samenvalt met zijn beroep:

• Snel verbanden leggen (die anderen niet zien).
• Onmiddellijk visueel geheugen (om die verbanden in een beeld te gieten).
• Uitstekende oog-handcoördinatie (om dat beeld te tekenen).

Zijn ‘sociale zwakte’—het letterlijk nemen van taal—wordt de bron van zijn humor.

Mario’s “uitgesproken zwakte” van te veel focussen op details is precies wat een cartoonist nodig heeft.

Hij schetst een verleidelijk beeld van de ‘aangepaste autist’ die zijn perfecte, zelf gecontroleerde niche heeft gevonden. Een niche die hij, zo blijkt uit interviews, ook bewust heeft ontwikkeld door bijvoorbeeld “de hoeken af te ronden” van zijn tekenstijl om die sympathieker te maken.

De Prijs van het Applaus: Waar het voor mij wringt

En toch is het net daar dat het voor mij begint te wringen. Hoe duidelijk zijn verhaal ook is, wat ik zie is een zorgvuldig opgebouwde performance van autisme.

Mario’s verhaal is hetzelfde verhaal dat we vaak horen. Dat van een witte, verbale, relatief succesvolle man met een bovengemiddeld IQ. Een verhaal waarvan Mario zelf overtuigd is dat hij zelf de drijvende kracht ervan is. Het is een verhaal van een charmante, productieve, weliswaar wat hyperactieve man.

1. Van Meltdown naar Slapstick

De woede-uitbarstingen zijn nu veilige, komische anekdotes. De paniek en de existentiële angst van een meltdown worden gereduceerd tot een lachwekkend verhaal over een bitterbal. Dit voelt als autisme-als-slapstick, verteerbaar gemaakt voor een voornamelijk niet-autistisch publiek.

Wat mij stoort, is de onzichtbaarheid. Mario had ook ruimer kunnen gaan dan zijn eigen getuigenis. Hij had ook een blik kunnen werpen op welk autistisch mens hij niet is. Hij is geen autistisch persoon met hoge ondersteuningsnood (tenzij dan voor zijn vrouw), geen non-verbale autistische mens of zoveel meer.

2. De “Hulp-Vrouw”: Een Genuanceerde Trope

Mijn meest kritieke punt was volgens mij toch de rol van Mario’s vrouw. In de show is zij alomtegenwoordig als de “hulplijn” die alles regelt: van parkeer-apps tot sociale interpretatie en het oplossen van pizza-paniek.

Het voelde als een bevestiging van een pijnlijk stereotype: de functionerende (autistische) man die leunt op de onbetaalde emotionele en praktische arbeid van zijn (vaak neurotypische) vrouwelijke partner.

De realiteit, zo blijkt, is genuanceerder en rauwer. De titel van de show, “Mario, morgen gadegij naar de dokter,” was de uitspraak van zijn vrouw omdat het “echt gewoon niet meer ging”. In interviews vertelt Mario openlijk dat ze “door een zware periode zijn gegaan” en twee jaar in relatietherapie zaten vanwege de impact van zijn (toen nog onbewuste) autisme op “alles en iedereen”.

Dit verandert de context. De dynamiek wordt niet genormaliseerd als een ‘simpele oplossing’; het was een crisis die professionele hulp vergde. Het haalt de kritiek niet weg—de arbeid blijft—maar het toont wel de zware, niet-komische gevolgen ervan, iets wat in de voorstelling zelf misschien te lichtvoetig wordt gebracht.

Conclusie: Voorbij de Cartoon

Mario’s voorstelling is, ironisch genoeg, een “cartoon” van autisme: het overdrijft de lijnen om herkenbaar te zijn, maar het mist de diepte en de schaduw van de volledige realiteit. Ik waande me tijdens de voorstelling dan ook een kijker naar een cartoonfilm, weliswaar live gebracht.

Mario’s interne ‘trechter’ is voor hem een reëel, bijna fysiek probleem. Zijn “cartoonisme” is een hoogst persoonlijke, sociale oplossing.

Een oplossing die, en dat is de cruciale nuance, er pas kwam nadat de crisis onhoudbaar werd en professionele hulp (zowel een diagnose als relatietherapie) noodzakelijk bleek.

Het is slechts één mogelijk antwoord op de vraag hoe te leven met autisme, niet het antwoord—net zomin als ‘neurodiversiteit’ dat als enige is.

Deze voorstelling biedt geen complete “handleiding” voor autisme; het biedt de handleiding voor Mario. Het gevaar is dat het publiek de cartoon voor de werkelijkheid aanziet. De ware waarde van deze show ligt voor mij daarom niet in de representatie die het biedt, maar in het gesprek—en de kritiek—die het hopelijk uitlokt.