‘Dat autistische mensen allemaal anders, verschillend zijn, en dat je er geen twee autistische mensen hetzelfde zijn, dat is intussen wel duidelijk,’ schrijft Theo, een jarenlange abonnee van deze blog. ‘Waar niemand over lijkt te schrijven of te spreken is wat autistische mensen gemeen hebben. Zou je dat niet eens duidelijk op jouw blog kunnen schrijven? Wat komt volgens jou bij alle mensen met autisme, en dus ook bij jou voor? Het liefst niet te genuanceerd.’

Een duidelijke vraag, Theo, en daar hoort een duidelijk antwoord bij. Als ik duidelijk, maar onvolledig, op je vraag wil antwoorden is het ‘nee’. Nee, ik kan niet duidelijk opschrijven wat alle mensen met autisme gemeen hebben. Omdat ik misschien wel iets weet over mijn autismebeleving, en ook wat over autisme zoals dat bestudeerd wordt, maar veel te weinig over wat lijkt op autisme en het niet is. Overigens ken ik relatief weinig autistische mensen.

Vijf aspecten die voor mij eruit springen

Een iets onduidelijker maar vollediger antwoord is dat de autistische mensen die ik ken en heb gekend, minstens vijf kenmerken gemeen.

Menselijkheid en autisme

Twee daarvan zijn logisch: ze zijn mens of persoon, en ze zijn autistisch of hebben autisme. Ik heb nog geen niet-menselijke autisten ontmoet. Ook al wordt bepaald onverstaanbaar gedrag soms geïnterpreteerd als niet-menselijk – wat dat ook moge zijn – blijft het na analyse meestal een verstaanbare, menselijke reactie. Of autistische mensen ‘echtere’ mensen zijn, vind ik dan weer niet. Dat wordt volgens te gemakkelijk gezegd.

Autistische mensen die geen autisme hebben, heb ik evenmin ervaring mee. Tenzij je de voormalig – of ex-autistische mensen bedoelt, al zijn dat meestal mensen die van zichzelf zeggen dat ze niet langer autistisch zijn.

Als ik de drie andere kenmerken die ik waarneem vernoem, zegt dat waarschijnlijk evenveel over mijn autismebeleving als over de betroffen autistische mensen zelf.

Stokpaardjes

Een eerste wat ik opmerk is dat autistische mensen in gesprekken vaak op dezelfde stokpaardjes blijven terugkeren, en vaak blijven herkauwen op een uitspraak of een discussie die al jaren aan de gang is. Sommige autistische mensen gaan er zover in dat ze er een academische studie over beginnen, anderen schrijven er een boek over, nog anderen blijven erover bezig in de kroeg. Wat daarbij aansluit volgens mij is in hetzelfde tot in het absurde toe volharden.

Detailgericht

Een tweede kenmerk die ik regelmatig herken, is detailobservatie, en elke autistische persoon lijkt zijn eigen unieke opmerkzaamheid te hebben voor bepaalde details, in voorwerpen of in mensen, in planten of dieren, in boeken of films, in haartooi of kledij. Als dat detail dan niet klopt kan het in gezelschap leiden tot lange detaillistische discussies die wel eens leiden tot conflicten of vermoeidheid van de andere. Het kan ook samen gaan met een ongewone gevoeligheid, zowel zintuiglijk als zich buitengewoon aangesproken of persoonlijk benaderd voelen.

Sociale onhandigheid

Wat mij tot slot vaak opvalt, is de zweem van sociale onhandigheid die bij de ene al beter bijgekleurd wordt dan bij de andere. Vooral in ongewone situaties valt dat meer op dan andere.

Ik versta best dat sommige mensen die autistische mensen in voor hen ongewone situaties meemaken, denken dat autisme vooral een sociale beperking of zelfs een sociale retardatie is.

Volgens mij is dat onterecht en oppervlakkig gedacht. Het klopt niet omdat het sociale slechts een gevolg is van iets dieperliggend, soms autistisch denken genoemd, en beïnvloed wordt door zintuiglijke en andere gevoeligheden. Het is evenmin terecht omdat daarmee de sociale vaardigheden van niet-autistische mensen daardoor schromelijk overschat zouden worden. Niet in het minst ontkent zo’n veronderstelling ook het bestaan van autistisch mensen met veel verschillende sociale contacten, vaak sterk afgebakend per gelegenheid, gezamenlijke interesse of bepaalde locatie maar toch.

Toch hangt er zelfs rond autistische mensen die erg sociaal zijn, vlot in de omgang, gracieus en aangenaam in gesprek, en opmerkelijk aparte zweem. Dat heeft veel minder dan soms aangenomen te maken met excentriciteit, sprezzatura of niet lijken te geven om geklets of geroddel. In de omgang hebben autistische mensen veel minder natuurlijke sociale instincten, net zoals goede sociale reflexen bij niet-autistische mensen zelden het resultaat zijn van lezen, training en studie.

Tot slot …

Tot slot wil ik benadrukken dat deze kenmerken alleen maar mijn eigen observatie zijn, en ze niet juist of fout zijn, maar wat ik zie in de autistische mensen die ik ontmoet en heb ontmoet in mijn leven. Net zoals alles wat op mijn blog staat, pretendeert het geen universele waarheid. Het staat iedereen vrij om te reageren en ideeën te delen over wat vooral opvalt bij autistische mensen.