Sommige (autistische) mensen hebben een zodanig sterke behoefte aan hetzelfde dat ze ook naar dezelfde bestemming, hetzelfde hotel en indien mogelijk zelfs dezelfde kamer willen. Dat kan hun reisgenoten, die liever wat variatie hebben, soms irriteren.

Dat is het geval bij Louise, getrouwd met Jan-Pieter, die na enkele jaren huwelijk zijn autismediagnose kreeg. Samen hebben ze twee niet-autistische kinderen, en gaan ze elk jaar graag ’s zomers op reis.  Jan-Pieter ziet dat niet altijd zitten, schrijft Louise, want het liefst zit hij elke dag van zijn drie weken zomervakantie voor zijn tuinhuisje te lezen in filosofieboeken, maakt hij schetsen van vogels (en wulpse vrouwen), en schrijft hij nu en dan iets op in dagboek met een slotje op.

‘Eigenlijk wil hij niet mee op reis’ mailt Louise  mij, ‘maar hij beseft dat ik onmogelijk met de twee kinderen alleen op reis kan. Om hem toch mee te krijgen, gaan we de voorbije vijftien jaar telkens al naar Zwitserland, naar hetzelfde streek, hetzelfde stadje, hetzelfde hotel en als het kon dezelfde kamer. We bezoeken dezelfde bezienswaardigheden, en maken dezelfde wandelingen. En Jan-Pieter zit zelfs daar meestal voor het hotel in een stoel filosofieboeken te lezen, terwijl de kinderen en ik er zonder hem de streek verkennen. Soms blijft de jongste, Lieven, wel eens bij Jan-Pieter, en maken mijn dochter Liesa-Marie en ik er een meidenuitstap van. Heb jij een verklaring waarom hij dit doet en hoe zou ik hem kunnen overhalen tot een andere bestemming?”

Wellicht sta je niet alleen met je frustraties, Louise. Er zijn volgens mij behoorlijk wat wrijvingen als het gaat over reizen in de zomervakanties tussen koppels, en of het tegenwoordig nog wel gerechtvaardigd is om op reis te gaan. Ik ben zelf iemand die graag op reis gaat, maar even blij ben dat ik weer thuis ben geraakt.  Ik zou me zowel kunnen vinden in elke dag voor een tuinhuisje zitten lezen en schetsen tekenen, als ’s zomers op reis gaan naar dezelfde bestemming. Na een jaar werken zou ik immers zodanig moe zijn dat naar dezelfde bestemming reizen voor mij eigenlijk al te veel zou zijn, maar ik zou het doen omdat ik mijn kinderen en mijn vrouw graag zie. Ook al zouden ze zich daar misschien niet bewust van zijn.

Toch zou ik, als autistische man, ook proberen mijn vrouw tegemoet te komen als ze mij zou zeggen dat ze liever niet naar hetzelfde zou gaan dit jaar. Zeker als mijn kinderen ook graag variatie zouden willen. Tegelijk zou ik duidelijk maken dat de herhaling en relatieve voorspelbaarheid van dezelfde bestemming mij comfort en vertrouwdheid biedt, en de angst en stress van de reis draaglijk maakt. Zeker als ik al een heel jaar gewerkt heb, en die drie weken noodzakelijk zijn om mijn batterijen op te laden.

Een eerste raad die ik je zou kunnen geven is open te zijn over wat je ervaart, en op een rustige manier proberen hem duidelijk te maken dat je blij bent dat hij, ondanks alles, toch al die jaren is mee geweest op reis, maar dat je die bestemming nu wel hebt gezien. Ik zou vervolgens oplijsten wat voor jou de essenties zijn van een reis tijdens de zomervakantie, en waar je onder andere naartoe zou willen. Die kan je eventueel opschrijven op papier in een lijstje of duidelijk maken op een autismevriendelijke manier. Daarnaast kan je zetten wat volgens Jan-Pieter de kern is van een aangename zomerreis (en wat hem stoort of stress geeft), en van een ontspannende zomervakantie.  Misschien klopt het dat hij helemaal niet mee wil, en dan kan je dat best erbij zetten. Net zoals je van jouw kant erbij zou kunnen zetten waarom je graag een zomerreis maakt.

Je kan deze oefening eventueel ook met de kinderen maken, afzonderlijk of samen met je man. Misschien gaan zij liever elders naartoe, op een kamp, met vriendjes spelen op een of andere bestemming nabij of misschien blijven ze liever gewoon thuis. Tenzij jullie op reis gaan omdat de buren dat doen. In dat geval kan het goed zijn ieders idee op papier te zetten of minstens concreet te maken. Kortom: wat verwachten jullie allemaal van de zomervakantie en van een zomerreis? En vinden jullie het even noodzakelijk om op reis te gaan?

Verder zouden jullie samen op zoek kunnen gaan naar alternatieven voor de besteding van jullie zomervakantie zodat iedereen rekening houdt met elkaar maar ook wordt gehoord. Je kan ook vragen aan je man wat hem eventueel stoort aan nieuwe bestemmingen? Misschien is hij te moe van de baan, waarin hij als autistische man moet samenwerken met neurotypische collega’s, en stelt hij voor dat je zelf op reis gaat.

Of misschien is de zomerreis eerder een symptoom voor veel diepere moeilijkheden binnen jullie relatie die onbesproken zijn gebleven door de drukte van dagelijkse activiteiten. Misschien wordt dit een te moeilijk gesprek en kan je dit beter voeren bij een autismecoach of bij een relatiedeskundige. In elk geval is het volgens mij belangrijk elkaars grenzen te respecteren, niet op de man/vrouw te spelen, alle mogelijkheden open te laten en vooral de nodige tijd te nemen om tot een compromis te komen waarover iedereen, ook de kinderen, tevreden zijn. En wie weet reis je binnenkort naar de uithoeken van de aarde, en zijn jij, je man en je kinderen binnenkort weer gelukkig op jullie eigen manier. Of je vindt een andere man die wel graag reist, dat kan natuurlijk ook.