‘Wanneer voelde je je voor het eerst volwassen?’ … autisme en volwassenheid
Als ik op de man af die vraag krijg, over het moment waarop ik me voor het eerst volwassen voelde, zou ik eerst niet goed weten wat zeggen. Mijn eerste reactie zou zijn dat ik dat gevoel voorlopig nog niet heb gehad, en voor een deel word ik ook niet als volwassen beschouwd door het merendeel van de mensen in mijn leven. Hoewel ik ongeveer wel weet wat volwassen zijn inhoudt, als concept, als idee, kan ik er mij als ervaring weinig bij voorstellen.
Zich volwassen ervaren, volwassen worden, en als volwassen beschouwd worden blijkt heel verschillend, heb ik de afgelopen halve eeuw ervaren. Ik kan je een heleboel vertellen over wat het kan betekenen voor een autistisch persoon om zich volwassen te ervaren, maar ken niet zoveel mensen (autistisch en anders) die ik als volwassen zou beschouwen. Andersom zijn er niet zo gek veel mensen die mij als volwassen beschouwen, aanspreken of bejegenen. Toegegeven, ik heb niet altijd de présence of uitstraling van een volwassene.
Toen ik me afvroeg hoeveel procent van autistische mensen, als ik binnen de context van deze blog blijft, als volwassen beschouwd worden of zichzelf als volwassen beschouwen, blijkt het niet zo eenvoudig daar gegevens over te vinden. Er zijn uiteraard mensen die juridische beschermingsmaatregelen hebben, of personen die wonen in een voorziening, maar die kunnen best ook volwassen zijn, los van de juridische interpretatie. Uit een aantal informele onderzoeken blijkt echter dat (al dan niet zelfverklaarde) autistische respondenten vinden dat slechts een minderheid van de autistische mensen volwassen zou zijn (of zou uitschijnen te zijn). Zelf zou ik het moeilijk vinden (en ook niet willen) om te beweren van een andere autistische persoon, zelfs als ik die goed zou kennen, dat die al of niet volwassen is, of zich volwassen gedraagt.
Wat volwassenheid voor mij alvast niet betekent, is de leeftijdsgrens van 18 (of 21) overschrijden, beschikken over een eigen inkomen, in een liefdes – of partnerrelatie zijn, de eerste keer kussen of vrijen met een ander, de eerste keer zelf of met anderen op reis gaan, of elders wonen dan bij je ouders. Er zijn heel wat volwassenen (in de administratieve of biologische zin van het woord) die dat kunnen, maar die volgens mij verre van volwassen zijn.
Volgens sommige mensen zou een autistisch persoon volwassen kunnen zijn als die persoon zelfredzaam, financieel onafhankelijk, sociaal vaardig, emotioneel intelligent is en in staat is om voor zichzelf op te komen, om betekenisvolle relaties (romantisch of anderszins) aan te gaan, om professioneel succes te boeken, om een persoonlijke identiteit te ontwikkelen, om complexe problemen te begrijpen en te analyseren, of om zichzelf als voortdurend groeiend en evoluerend te zien. Die (onvolledige) opsomming wordt toch door een aantal autistische mensen vernoemd om van ‘volwassenheid’ te spreken. Op basis van deze beperkte opsomming zou ik mezelf niet meteen volwassen noemen.
Wat ik wel heb ervaren, zijn overgangen die mij als mens hebben ‘getekend’ of ‘gevormd’, in de zin dat ik minder onwetend en/of onschuldig, genuanceerder naar het leven van anderen en ‘de wereld’ kijk, meer verbinding en verbondenheid ervaar, minder snel denk dat ik het warm water heb uitgevonden en steeds meer twijfel over kant-en-klare oplossingen die aangeboden worden.
Ervaringen die mij hebben ‘getekend’ als mens, zijn bijvoorbeeld ervaringen op vlak van wonen (zoals een contract tekenen, ergens buitengezet worden, last krijgen met buren, ervaringen met klusjesdiensten en loodgieters …), op vlak van werk (een eerste baan, ontslagen worden, promotie krijgen, een eerste functioneringsverslag, kennis maken met de ‘grote baas’, ervaringen met vakbonden, ziek worden en bezocht worden door de controlearts …), op vlak van (zelf)zorg (voor mezelf koken, schoonmaken, boodschappen doen, hygiëne verzorgen …), op vlak van vervoer (zelfstandig gebruik maken van openbaar vervoer, rijbewijs halen, een eigen auto, naar de autokeuring, een betrouwbare garagist vinden, …), op vlak van financiën (een huishoudbudget beheren, boetes betalen, …), op vlak van medische zaken (zelf medische afspraken, medicatie en therapie beheren), op vlak van relaties (een eerste blijvende romantische relatie, de eerste keer samen op reis, gezonde afstand nemen van ouders, de eerste nacht met een ander, fricties ervaren en overwinnen tijdens het samen leven, …) of op vlak van schoolse prestaties (een of ander diploma, een prestatie op vlak van opleidingen en stages, een stage in het buitenland, een positief verdedigde scriptie voor een commissie …).
Samengevat: Volwassen worden is geen einddoel, maar een continue proces, een dagelijkse opdracht en reflectie. Het is een stap in de waardering van alle verschillende fasen in mijn persoonlijke ontwikkeling. Mijn ervaring leert dat volwassenheid in de context van autisme een complex en genuanceerd begrip is, dat niet eenvoudig is af te bakenen of te meten. In die zin kan ik zeggen dat ik in de loop der jaren wellicht het meest ‘volwassen’ ben geworden, juist omdat ik ervaar dat het een werk in blijvende uitvoering is. Dus: wanneer heb ik mezelf voor het eerst volwassen gevoeld? Ik vind dat dit een vraag is die ons allemaal aangaat, autistisch of niet. Schrijf er iets over, doe er iets mee, op je blog of op social media, en link eventueel naar deze blog. Het belangrijkste is wellicht te erkennen dat volwassenheid geen statische staat is, maar een dynamische, die voor iedereen anders is.
Tistje 