Door de jaren heen heb ik geleerd dat alles wat ik doe, hoe klein ook, een duidelijke reden heeft. Neem mijn ochtendroutine bijvoorbeeld. Elke ochtend zet ik precies dezelfde kop sterke koffie, in een gelijkaardige mok, op dezelfde plek aan de eettafel. Daarna neem ik in dezelfde volgorde tien pillen bij een grote kom aardbeienyoghurt. Voor anderen lijkt dit misschien onbelangrijk, maar voor mij is het essentieel om mijn dag rustig en gestructureerd te beginnen. Zonder deze vaste routine zou mijn dag vanaf het begin al vol spanning zijn.

Stimming als Coping Mechanisme in Stressvolle Situaties

Veel mensen hebben hun eigen manieren om met dagelijkse spanningen om te gaan. Bijvoorbeeld, wanneer ik naar een school ga om te spreken, zie ik mensen vaak hun sociale media checken. Ze ventileren soms over wat hen zoal irriteert met een collega om hun hoofd leeg te maken. Ik grijp vaak naar iets fysieks om me te kalmeren wanneer de druk tijdens mijn vrijwilligerswerk te hoog oploopt. Het ritmisch tikken met mijn pen helpt, of het een na een kraken van mijn vingerkootjes. Ik doe dit niet bewust om anderen te irriteren, maar omdat de herhaling me helpt om mezelf te herpakken.

Tijdens presentaties over autisme vraag ik vaak aan mijn publiek welke beelden of ervaringen ze hebben met mensen zoals ik. Veel mensen zeggen dat mensen met autisme duidelijkheid en voorspelbaarheid nodig hebben, anders vertonen ze ‘bizar gedrag’. Dit is deels waar, maar is voor iedere autistische persoon anders. Zo kan ik in een drukke supermarkt overweldigd raken van de wirwar van geluiden, geuren en mensen. Dit gebeurt alleen als er geen overzicht is en mijn energiepeil al onaangenaam laag is. Op zulke momenten wiebel ik soms onbewust zachtjes heen en weer. Soms spreek ik mezelf toe als een manier om mezelf af te schermen van de prikkels. Het helpt me om rust in mijn hoofd terug te vinden, maar het kan er vreemd uitzien voor anderen.

Herhalingsgedrag: Een Noodzaak voor Rust en Begrip

In mijn leven kreeg ik vaak te horen dat ik moest stoppen met dingen. zoals met mijn vingers over de rand van mijn jas strijken. Zoals alle botten van mijn leven tegelijk kraken. Zoals steeds dezelfde route naar huis nemen. Of zoals zachtjes neuriën terwijl ik in de rij bij de kassa sta. Ook al was ik me er vaak niet van bewust. Ik merkte toch dat ik me slechter begon te voelen als ik dat gedrag bewust onderdrukte. Deze kleine handelingen helpen mij juist om spanning af te bouwen, ook al vinden anderen ze misschien storend.

Een ander voorbeeld uit mijn dagelijks leven is het herhalen van bepaalde handelingen. Wanneer ik thuis ben, kan ik mijn voordeur meerdere keren open en dicht doen. Ik doe dit totdat ik het gevoel heb dat hij echt goed dicht is. Als ik een e-mail verstuur voor mijn werk, lees ik die vaak meerdere keren opnieuw. Dit doe ik voordat ik op ‘verzenden’ durf te klikken. Het is niet dat ik de woorden niet begrijp. Maar het geeft me rust om er zeker van te zijn dat alles klopt.

Fascinatie en Stimmen: Genieten van de Kleine Dingen

Soms is het herhalingsgedrag minder praktisch en meer een vorm van fascinatie. Zo kan ik eindeloos naar het geluid van brekend glas luisteren (zoals in het liedje). Dat kan ik natuurlijk niet vaak doen. Behalve wanneer ik glas naar de glasbak breng. Wat ik dan ook met veel plezier doe. Voor anderen lijkt dit misschien een vreemde voorkeur, maar voor mij is het geluid bijna hypnotiserend. Het is een klein moment van puur genieten te midden van een vaak chaotische wereld. Dan sta ik te genieten aan de glasbak.

Wanneer ik op mijn vrijwilligerswerk of in sociale situaties overweldigd raak door te veel nieuwe informatie, zet ik wel eens mijn ruisonderdrukkende hoofdtelefoon op. Ik raak overweldigd in sociale situaties door te veel nieuwe informatie. Ik zet dan mijn ruisonderdrukkende hoofdtelefoon op. Ik kan me dan afsluiten van de wereld. Ik raak overweldigd door te veel nieuwe informatie. Dan luister ik naar dezelfde muziek. Ik kan urenlang naar dezelfde afspeellijst luisteren. Het is niet alleen ontspannend. Het creëert ook een soort mentale schuilplaats. Daarin kan ik me terugtrekken. Ik kan de wereld even buiten sluiten. Ik zet mijn hoofdtelefoon echter niet zo vaak op. Ik hou graag overzicht over mijn omgeving. Ik vrees dingen te missen als ik dat ding blijf ophebben.

De Belangrijke Rol van Routine en Stimmen in Mijn Leven

Op dagen waarop alles lijkt mis te gaan en ik me vervreemd voel van mijn omgeving, zoek ik vaak grond. Ik probeer mezelf weer verbonden te voelen. Als ik bijvoorbeeld na een lange dag thuiskom, heb ik soms het gevoel dat mijn liefste zich anders voordoet. Dan vraag ik haar meerdere keren of alles in orde is. Ik vraag dit niet omdat ik haar niet geloof. Ik heb die bevestiging nodig om weer grip te krijgen op mijn omgeving. Ik vraag dit niet omdat ik haar niet geloof. Ik heb die bevestiging nodig om weer grip te krijgen op mijn omgeving.

De grootste bron van spanningen in mijn leven is echter het onvermogen om snel te begrijpen wat er om me heen gebeurt. Neem bijvoorbeeld een drukke dag met onverwachte veranderen. Terwijl anderen misschien snel schakelen en meegaan in de stroom, merk ik dat ik vastloop. In zulke situaties val ik terug op mijn vertrouwde routines. Ik herhaal dezelfde handelingen. Ik volg dezelfde route naar huis. Ik houd dezelfde volgorde aan in mijn avondritueel. Voor mij zijn deze routines een manier om de chaos te beheersen. Ze helpen me weer wat grip te krijgen op mijn wereld.

De Noodzaak van Flexibiliteit en Voorbereiding

Wanneer dit stimmen, zoals het heen en weer wiegen of het herhalen van handelingen, niet mogelijk is, loopt het snel verkeerd. Mijn spanningen lopen dan snel op. In zo’n situaties kan ik bijvoorbeeld tot bloedens toe gaan krabben aan mijn huid of op mijn nagels bijten. Dit zijn geen bewuste keuzes, maar automatische reacties van mijn lichaam op de opgebouwde stress. Mijn spieren beginnen te protesteren, mijn maag voelt zwaar en ik trek me steeds verder terug in mezelf. Op zulke momenten ben ik mentaal niet meer aanwezig. Ik verdwijn in een wereld waarin ik, als het ware, een kat ben. Ik wil alleen nog maar kneden in een zacht mandje om tot rust te komen.

Om deze spanningen voor te zijn, heb ik een aantal vaste routines ontwikkeld. Ik start iedere ochtend met een vaste reeks handelingen. Ik maak koffie. Ik bekijk de agenda op mijn tablet. Ik lees de digitale krant. Ik bereid me mentaal voor op de dag. Op vrijdagavond maak ik een overzicht van wat er de komende week op de planning staat. Zo kom ik niet voor verrassingen te staan. Zelfs tijdens de dag heb ik mijn kleine gewoontes. Ik heb bijvoorbeeld een kort toiletbezoek waarin ik even op een rijtje zet wat er nog moet gebeuren.

Ondanks deze routines, probeer ik mijn leven niet te strak vast te leggen. Ik ben me ervan bewust dat een te strikte structuur mij kan beperken. Daarom probeer ik regelmatig mijn routines te herzien. Ik daag mezelf uit om af en toe iets nieuws te proberen. Zo kan ik mijn wereld beetje bij beetje uitbreiden, zonder mezelf te overweldigen.

De Waarde van Stimmen: Een Persoonlijke Noodzaak

Daarnaast zoek ik voortdurend naar een balans tussen mijn publieke en privéleven. In mijn privéleven, thuis, kan ik mezelf zijn en vrijelijk stimmen zonder dat iemand daar last van heeft. Dit kan variëren van een mantra zachtjes herhalen terwijl ik op het toilet zit. Ook kan het gaan om het draaien van een voorwerp in mijn jaszak als ik op straat loop. Deze kleine, bijna onzichtbare handelingen bieden mij een schild tegen de overweldigende prikkels van de buitenwereld. Zonder dit stimmen zou ik de constante stroom van prikkels nooit zo lang kunnen volhouden.

Stimmen of zelfstimulerend gedrag is voor mij van onschatbare waarde. Het is niet alleen een manier om met spanningen om te gaan. Het is ook een manier om te genieten van de kleine dingen in het leven. Voor iemand zonder autisme lijkt het misschien vreemd of storend. Voor mij is het een manier om mezelf staande te houden in een wereld die vaak overweldigend en onvoorspelbaar is. Het is belangrijk om te begrijpen dat stimmen voor iedere autist anders is. Voor de een is het een manier om te ontspannen. Voor de ander is het een manier om te overleven in een wereld die vaak te veel vraagt. Wat het ook is, het is altijd waardevol en nooit zomaar iets om af te schrijven.

Deze tekst is een herwerking van een artikel dat ik publiceerde in het VVA Magazine in 2018. Het is nog te lezen op de website van de Vlaamse Vereniging Autisme, naast veel andere verhalen.