Of het nu hoog – of laagseizoen is, een zomer – of winterbarbecue, terrasjesweer of eerder knus aan de haard, ontmoeting tussen vrienden, een ietwat formelere receptie of wat napraten na een werkdag … het geliefde recept voor sfeer, vreugde of gezelligheid lijkt altijd hetzelfde: muziek, humor, hapje, drankje. Ik denk er al een tijdje over een artikel te schrijven over mijn ervaringen van mijn liefste en mezelf. Na het lezen van dit artikel in Charlie Magazine, vond ik de nodige inspiratie.

Een dienblad met hapjes en drankjes doet de ronde …

Het tafereel dat dan volgt is bijna altijd hetzelfde. De gastheer of een ober van dienst komt rond met hapjes en drankjes.

Dat ik allergisch ben voor het een en ander, en dan vooral voor alle mogelijke noten of resten van noten, dat wordt nog door de vingers gezien. Niemand van het gezelschap wil immers dat ik ter plekke anafylactisch begin te schuimbekken en vervolgens afgevoerd wordt naar een spoedafdeling. Er is altijd wel wat onbewerkt fruit of groente over waarop ik mag knabbelen. Soms is dat niet aanwezig, en is het alternatief suikerzoete of melkhoudende chemisch spul eet. Als ik ook dat, louter voor mijn gezondheid, afsla, krijg ik al het verwijt te fundamentalistisch te zijn.

Waarom is het nodig om sap op smaak te brengen met ‘alcoholische toets’?

Het wordt pas lastig als het volgende dienblad eraan komt. Naast glazen met rode en goudgele vloeistof, staat er in het beste geval ook een glas oranje drank bij. Soms is dat vruchtensap, soms is het zo’n zoet of zuur glaasje prik. Als ik navraag of het sap puur en ongezoet is – ik heb iets met suikers –, ontwaar ik een zucht bij de ober: ‘Dat moet ik even navragen, mijnheer’.

Soms is het antwoord ontstellend ‘er is een klein beetje alcohol bij gedaan om het sap op smaak te brengen’. Alsof sap op zich al niet sappig is. De wijsheden ‘less is more’, en ‘in de beperking toont zich de meester’ zien veel bereiders van hapjes en drankjes over het hoofd. Als ik dan navraag doe naar alternatieven, is de meest voorkomende reactie van intussen jolig drinkende gezelschap: “Hoezo, je drinkt niet?!”. Of “Hier hoef je niet correct te zijn, laat je maar gewoon los”. Later op de avond wordt het gewoon “Doe eens normaal, zeg”.

Diepgeworteld alcoholgebruik in onze samenleving en cultuur

Het wordt tegenwoordig erg moeilijk om te ontkomen aan het diep geworteld alcoholgebruik en bijkomend misbruik in onze samenleving en cultuur. Lang geleden, toen de kwaliteit van het drinkwater minder was, zou er nog iets te zeggen vallen voor matig gebruik van alcoholische dranken. Tegenwoordig zijn er echter zoveel alternatieven dat het vreemd is dat de consumptie en maatschappelijke tolerantie nog zo hoog is.

Toegegeven, alcoholgebruik wordt ook ruimschoots in de media gepromoot, vaak op kosten van belastingbetalers. Van kookprogramma’s over laatavondpraatjes over sport, van soaps tot radioprogramma’s die een blik werpen op de interne keuken, … overal lijkt alcoholgebruik erbij te horen. Er zijn weliswaar films waarin tragische voorbeelden te zien zijn van dramatische gevolgen van gebruik/misbruik van alcohol (en/of andere middelen), maar dat wordt zelden ernstig genomen. ‘Het is maar film’ of ‘Dat is niets vergelijken met wat wij consumeren’.

Van jong af aan alcohol voor onze neus

Van jongs af aan zien we hoe familieleden zich bezatten, en hoe gezelligheid al van kindsbeen af gelinkt wordt aan alcoholgebruik. Zelf kreeg ik toen ik in de lagere school mocht ik van grootmoeder al proeven van Guiness met een ei daarin, om ‘groot en sterk’ te worden. Het heeft helaas niet geholpen. Ik ben 1m63 geworden en over sterkte kunnen we discussiëren.

Logisch dan ook dat op elk feestje, voor en na het koken, tijdens een avondje televisie of gamen, op elke goede of slechte dag, elke gezellige of eenzame avond, elk terrasje, elk etentje alcoholische drank erbij lijkt te horen. Voor zover het nog niet in de hapjes of maaltijd zelf wordt verwerkt. Ook al wordt beweerd dat ‘de alcohol dan verdampt is, dus dat telt niet’.

Alcohol lijkt te horen bij gezelligheid, tot in het bejaardentehuis

Op elke goede of slechte dag, elke gezellige of ongezellige avond, elk terrasje, en bijna elk televisie – en zelfs radioprogramma lijkt alcohol onmisbaar te zijn. Alcoholgebruik wordt er met de paplepel ingegoten, of het nu op de commerciële of de openbare omroep is.

Logisch toch dat zowel jong als oud niet meer anders weten dan dat alcohol onlosmakelijk hoort bij gezelligheid. Tot in woon – en zorgcentra voor ouderen komen mensen in opstand als er geen bier of wijn voorradig is. Toen onlangs in de Vlaamse pers verscheen dat de overheid een campagne wil voeren om het alcoholgebruik daar te verminderen, verschenen er de volgende dagen en weken artikelen van ouderen met bange gezichten en koppen als ‘ze gaan onze frisse pint op ons terrasje toch ook niet afnemen’.

Als geheelonthouder of als je voor alcoholvrij kiest, wordt je uitgesloten

Of je nu eenmalig of meerdere keren voor alcoholvrij kiest of als geheelonthouder door het leven gaat, je krijgt steeds dezelfde scheve blikken, vervelende vragen of cynische opmerkingen te incasseren. Meer nog, de kans is groot dat de gastheer zich uitslooft om je te overtuigen dat alcoholische dranken best lekker zijn (‘ben je zeker dat je niet eens wil proeven’?) of om een alternatief te vinden dat het meeste de smaak van het alcoholdrankje benadert. Om tot slot nog eens te benadrukken dat je vroeg of laat van gedacht verandert.

H/zij zou ook kunnen bedacht hebben dat je om andere redenen liever geen alcohol drinkt. Omdat je het gewoon niet lekker vind bijvoorbeeld. Omdat je jezelf het afsterven van hersenen door alcoholgebruik wil besparen. Of gewoon omdat je in onze samenleving toch de vrije keuze hebt om uit te maken wat je drinkt, wanneer en met wie.

Als jongere heb ik, een geluk bij een ongeluk, niet het probleem gehad dat ik op feestjes of alcohol moest afwijzen. Ik werd immers niet uitgenodigd op feestjes. Bij mijn ouders werd er bij maaltijden uitsluitend water geschonken en zelfs een frisdrank als cola heb ik pas tegen mijn dertigste ontdekt. Van leeftijdsgenoten die alcohol consumeerden bleek ik trouwens ver weg, en mensen die beschonken zijn vind ik nog steeds angstaanjagend. Ze lijken bij hun eerste glas al te veranderen van karakter en persoonlijkheid.

Geen geheelonthouder zoals mijn liefste, maar wel respect voor

Anders dan mijn liefste, ben ik geen geheelonthouder. Dat zij dat wel is, respecteer en waardeer ik trouwens. Ik vind niet dat zij zich daarvoor moet verantwoorden. Zij heeft de neiging dat wel te doen, maar ze is dan ook opgegroeid in een gezin en ruimere familie waarin alcoholisme al veel schade heeft aangericht. Alleen daarom al, vind ik het logisch dat ze afstand neemt van alles wat enigszins alcoholisch is, maar daarnaast smaakt het haar niet. Ik kan me dus wel voorstellen dat het blijvend gedoe rond ‘proef je niet mee’ haar behoorlijk ergert.

Ik kan zelf wel (licht) alcoholische dranken verdragen, hoewel ik de grote meerderheid van het aanbod van alcoholische dranken helemaal niet lust. Thuis drink ik vooral water, melk, thee, koffie, groenten – of fruitsap, of, samen met mijn liefste, frisdrank. In gezelschap hangt veel af van waar het is, wie er is, en op welk tijdstip. Ik doe het in elk geval niet als compensatie voor (sociale) angsten of (emotionele )stress, zoals sommige andere mensen (met of zonder autisme). Misschien komt het ook omdat ik rondom mij veel vormen van verslaving zie, en ik misschien teveel angst heb voor afhankelijkheid.

Perfect leven zonder alcohol, cola, koffie of ander opwekkend spul

Zonder maaltijd, voor vier uur ’s middags en na tien uur ’s avonds weiger ik uit principe een aangeboden glas wijn of bier. In alle andere situaties hangt het ervan af of ik met de auto ben, of mijn liefste mee is, en welke de bedoeling zou kunnen zijn van dat aangeboden glas. Ik ben immers vrij achterdochtig als het gaat om mensen die mij iets te drinken en zelfs te eten aanbieden. Het is zeker niet altijd goed bedoeld, ook al beweren ze stellig van wel.

Ik kan dus perfect gelukkig leven zonder alcohol, ja zelfs zonder cola, koffie of ander opwekkend spul. Ik zie dus niet in waarom ik daar iets zou veranderen. Tenzij het verbruik dat ik nu heb verminderen. Nu ben ik op zich al niet zo snel geneigd iets te veranderen, dat zit in mij (en zou bij mijn autistisch denken horen), tenzij het echt de moeite waard is.

Zijn mensen die geen alcohol drinken saai of hebben ze een gat in hun cultuur?

Het komt wel eens voor dat ik, na het nemen van fruitsap of water, ‘saaiheid’ wordt verweten. Of een gebrek aan of gat in mijn cultuur. Ik heb dan meteen de neiging over de gaten in de cultuur van mijn gesprekspartners te spreken. Ik hou me op zo’n moment in. Ik weet dat het gesprek dan al snel afglijdt naar vervelende discussies over hoge en lage cultuur, kunst met een kleine k en grote K, experimenteel en klassiek theater, moderne dans en ballet enzovoort. ‘Voel je je niet goed?’ of ‘Ben je ziek?’ wordt me ook wel eens gevraagd, zonder me te willen aanvallen, maar echt uit interesse. Mocht ik een vrouw zijn, dan zou ik wellicht gevraagd worden of ik zwanger was. Zwangere vrouwen horen immers geen alcohol te drinken, heb ik me laten vertellen.

Natuurlijk weet ik dat er een hele industrie, met veel werkgelegenheid, afhangt van de keuze van de vloeistof die in een glas wordt geschonken. Ik pleit dan ook zeker niet voor een drooglegging, of demonisering van alcoholgebruik. Het is voor mij gewoon een drug naast alle andere, maar wel eentje die verhoudingsgewijs veel meer rechten en ruimte krijgt dan goed is voor onze gezondheid.

Tot slot: laat iedereen zich bemoeien met zijn of haar eigen glas of mond

Los daarvan zou iedereen zich wat mij betreft moeten bemoeien met de inhoud van zijn of haar eigen glas. Als er mensen zijn die alcohol drinken, is dat prima voor hen, maar laat anderen, zoals ik, ook de keuze om dat niet te doen. Ik vraag toch ook niet met een neerbuigende ondertoon waarom de alcoholdrinkers ervoor kiezen hun hersenen massaal af te breken door gif in te nemen. Of waarom iemand kiest voor een maaltijd zonder dierlijke producten of een dessert zonder suiker of chocolade? Probeer dus ook niet iemand te overtuigen van je eigen gelijk, of zieltjes te winnen, dat doet de alcohollobby al meer dan voldoende.