Tot een jaar of vijf geleden was het nog moeilijk om een gezicht te plakken op mensen met autisme. Op enkele Amerikaanse uitzonderingen, kwamen ze vooral in beeld in documentaires die veelal door niet-autistische mensen werden gemaakt. Daar is verandering in gekomen door de opkomst van fenomenen als social media, vloggen en podcasting.

Sindsdien zijn heel wat mensen met autisme aanwezig op media als YouTube of TikTok, en hebben ze vaak hun eigen ‘kanaal’, vlog of vodcast. Zelf volg ik met veel interesse ‘Een beetje bijzonder’ op YouTube en de filmpjes van Elise Cordaro op Instagram. Wie regelmatig van die filmpjes bekijkt, merkt al eens in de commentaren dat lang niet iedereen zo overtuigd is over de authenticiteit en de waarheidsgetrouwheid van wat die mensen met autisme tonen.

Een Australisch onderzoeksteam van psychologen, ging daarop in en vroeg zich of hoe het kwam dat volwassenen met autisme als misleid(end) of ongeloofwaardig werden beoordeeld. Was het omdat ze ongewoon of ‘autistisch’ gedrag vertoonden? Had het te maken met beeldvorming rond hun diagnose autisme? Of was het nog iets anders?

De onderzoekers namen een aantal interviews op van mensen met en zonder autisme, waarin ze gevraagd werden naar hun mening rond stelen van geld. Ze lieten het beeldmateriaal vervolgens bekijken door anderen, die het beoordeelden op waarheidsgetrouwheid of geloofwaardigheid. De onderzoekers kwamen tot de vaststelling dat de geïnterviewde autistische volwassen inderdaad minder geloofwaardig tot zelfs bedrieglijk overkwamen.

Dit kwam volgens de onderzoekers niet zozeer door het doel van het interview (over de betrokkenheid bij het stelen van geld) maar door door de uitstraling van de autistische mensen, hun presentatie en hun lichaamshouding. In een andere studie, waar autistische mensen net zo geloofwaardig werden beschouwd, was er volgens de onderzoekers geen aanleiding om aan hun geloofwaardigheid te twijfelen omdat het ging over een gesimuleerde EHBO-situatie.

Het ging volgens de onderzoekers niet zozeer over de inhoud van wat de volwassenen met autisme meedeelden, maar wel de manier ze dat deden die argwaan wekte. Er is volgens hun bevinden iets in de manier waarop autistische individuen zich presenteren dat in tegenspraak is met de verwachtingen van mensen over hoe een waarheidsgetrouw en geloofwaardige persoon zich zou moeten gedragen. Negatieve eerste indrukken over mensen met autisme zijn niet gebaseerd op een bepaald kenmerk van expresse maar zijn het gevolg van subtiele lichamelijke bewegingen en spraak.

De mensen met autisme werden door de beoordelaars aak achterdochtig, ongemakkelijk, eigenwijs en egocentrisch simpel en niet erg welsprekend benoemd, wat de beoordelaars deed vermoeden dat ze iets achterhielden, en ongeloofwaardig overkwamen.

Als er geen voor de hand liggende verklaringen voorhanden zijn, gaan mensen vaak op zoek naar factoren die misleiding en lage geloofwaardigheid wel zouden kunnen verklaren. Nadien werden de deelnemers die dit wensten geïnformeerd over de diagnose autisme, wat hen niet geloofwaardiger maakte, maar de ‘schuld’ van het individu naar diens beperkingen verschoof.

Hoewel mensen met autisme eerder als bedrieglijk en ongeloofwaardig worden beschouwd in vergelijking met niet-autistische mensen, wordt in dit onderzoek duidelijk dat het niet gaat om opvallend gedrag maar om een unieke combinatie van gedrag en nuances.

Het is volgens de onderzoekers belangrijk dat vooral bij belangrijke beslissingen gekeken wordt naar een complex netwerk van factoren die van invloed zijn op geloofwaarheidsbeoordeling. Dat kan bijvoorbeeld erg zinvol zijn als het gaat om getuigenverklaringen in rechtszaken,  bij sollicitatietraining om de sollicitatiegesprekken van mensen met autisme te verbeteren of bij intakegesprekken in de gezondheidszorg.

Ook kan het zinvol zijn verder onderzoek te doen naar de gepaste openbaarmaking  van een ASS-diagnose, omdat dit volgens de onderzoekers een effectieve manier zijn om de negatieve vooringenomenheid tegenover mensen met autisme te verminderen.

Lim, A., Young, R.L. & Brewer, N. Autistic Adults May Be Erroneously Perceived as Deceptive and Lacking Credibility. J Autism Dev Disord (2021). https://doi.org/10.1007/s10803-021-04963-4