Het verbaast u misschien evenveel als ik, maar heel wat mensen verklaren de laatste tijd zonder veel schroom dat ze het afgelopen anderhalf jaar, of langer, ‘binnen’ hebben gezeten. Sommigen onder hen zouden, volgens psychologen die er meer van weten, lijden aan een vorm van grotsyndroom. Dat is, kort door de bocht, de weerstand na lange tijd ‘binnen’ te hebben gezeten niet meer goed zien zitten om weer ‘buiten’ te komen. Het ‘cave syndrome’, dat hoofdzakelijk bestaat uit FOGOC (Fear of Going Out after Covid)’, wordt reeds opgenomen in de werkeditie van de volgende DSM-gids, het diagnostische handboek voor (ziekte)verzekeringen en psychiaters.

Dat ‘binnen’ is vaak schaamteloos overdreven. Ze bedoelen niet dat ze in de gevangenis hebben gezeten of in een ‘gesloten afdeling’ van een of andere voorziening. Ze bedoelen evenmin dat ze zich, net als mensen met een zeldzame ziekte, letterlijk hebben moeten ‘opsluiten’ om te overleven. Voor de meeste mensen was ‘binnen blijven’ toch vooral het tegendeel of ontbreken van ‘uitgaan’, als in ‘gaan stappen’, ‘met vrienden optrekken’ en ‘een terrasje doen’.

Ook ‘buiten’ mag in FOGOC niet te letterlijk geïnterpreteerd te worden. Mensen die schrik hebben om ‘buiten’ te gaan, komen meestal regelmatig buiten, doen boodschappen, gaan wandelen en doen praktisch alles wat ze anders doen. Vaak hebben ze evenmin angst, behalve een vaak terechte voorzichtigheid om anderen teveel te vertrouwen op hun burgerzin om hun hygiëne te bewaren.

Er zijn in de voorbije 22 maanden wel meer termen schaamteloos overdreven gebruikt. Getroffen, forse boete, isolatie, lockdown, quarantaine, vitaal beroep, eenzaamheid, risico, vrijheid, burgerzin, verantwoordelijkheid, … geen van deze termen is gebruikt zonder stil te staan bij de oorspronkelijke betekenis of de impact op mensen die het echt ervaren.

‘Binnen blijven’ is wellicht het mooiste voorbeeld. Ik zie het dagelijks aan mijn oudere onderbuurvrouw die voortdurend zeurt dat ze het ‘binnen zitten’ beu is. Terwijl ze amper thuis is, regelmatig gaat winkelen en het afgelopen anderhalf jaar regelmatig kinderen, kleinkinderen, vrienden en kennissen ontving. Net zoals de meeste mensen om ons heen. Ik gun het hen, hoewel ze het natuurlijk op eigen risico deden.

Ze lijkt met ‘binnen’ vooral te bedoelen dat ze meer op zichzelf is teruggevallen, en minder gelegenheid had om met mensen buiten haar huiselijke kring om te gaan. Het heeft haar gezondheid zichtbaar goed gedaan, die tempering van drinken en roken, maar het zeuren is ze alvast niet verleerd.

“Het grot syndroom” zou staan voor een pathologische situatie waarbij mensen zowel uit angst voor het virus als uit onwennigheid tot langdurige onthouding van sociale interacties niet meer of moeilijker in staat blijken om hun ‘normale’ leven terug op te nemen.

Zo zouden sommige mensen niet meer hoe smalltalk moet, hoe je andere mensen op een goede manier begroet, en hoe je je sociale netwerk op peil houdt. Het gaat dus om een soort tijdelijke of permanente atrofie van sociale vaardigheden. Daar zou geen leeftijd op staan, maar vooral mensen die aan de rand van groepen leven zouden er kwetsbaar voor zijn. In het bijzonder mensen die door de Covid-19-maatregelen geconfronteerd zijn met de kwetsbare plekken van hun sociale netwerk en vrijetijdsbesteding. Zeker voor wie dacht goed bezig te zijn, kan dat een zware klap zijn. Het kan ook een mooie kans zijn om een zinvoller leven op te bouwen.

Het zal niet verbazen dat mijn liefste en ik nog bijlange niet van plan zijn om op een terras een glas fruitsap te drinken, er iets te eten of onze sociale interacties terug naar voorheen te brengen. Ook familiebezoek, sportactiviteiten en allerhande groepsgebeuren vermijden we zoveel mogelijk. Het is immers nog veel te vroeg daarvoor en bovendien hebben wij beiden aandoeningen die een covid-19-besmetting op papier dodelijk maken. Natuurlijk moet ieder voor zich uitmaken in welke mate de risico’s staan tegenover de meerwaarde van dergelijke uitstappen.

Of wij een grot-syndroom zouden hebben? Vermoedelijk niet. Eerst en vooral zijn wij amper thuis, want op stap, onderweg of gewoon in de natuur aan het genieten. Onze ‘grot’ is dus meestal verlaten, en veel te gezellig om er grotterig uit te zien. Als we wel thuis zijn, dan is het meestal als een moment van overgang, om te eten, te wassen, te slapen, te lezen of anderszins te bekomen. Daarnaast  zou je met wat kwade wil ook kunnen beweren dat autisme zo’n grotsyndroom uitsluit. Wordt autisme immers niet in bepaalde cursussen, naast grote broer schizofrenie en kleine broer sociale angst, een van de drie grotsyndromen genoemd?

Samengevat doet het grot-syndroom mij vooral denken aan een deels gerechtvaardigde scepsis voor al te optimistisch nieuws, en deels aan een sociale angst die logisch lijkt voort te vloeien uit de media berichtgeving. Wie het heeft, zou volgens mij niet zozeer een pathologie maar eerder gezond verstand hebben. Voor zover dat laatste natuurlijk niet overroepen is.