Het zomert volop, de zon straalt genadeloos en ook sommige mensen met autisme trekken erop uit naar een vakantie – en/of pretpark, of naar een subtropisch zwemparadijs. Jan-Pieter, een lezer van mijn blog van het prille begin, vertrekt binnenkort op reis met zijn lief Kim en zijn transportfiets Bucephalus, en vraagt me of hij als autist beter zijn Autipas of zijn European Disability Card meeneemt.

Zowel een Autipas als een European Disability Card, beste Jan-Pieter, zijn volgens mij een communicatiemiddel om anderen iets duidelijk te maken zonder dat daar een medisch attest of ingewikkelde uitleg voor nodig is. Ze willen voor een stuk ook de moeder of vader of de assistent vervangen, die het een en ander moet uitleggen aan de kassa, terwijl er een lange rij staat die meeluistert. Toch zijn er wel wat verschillen tussen beide kaarten, die ik kort even op een rijtje zet.

Een Autipas is bedoeld om duidelijk te maken dat je autisme hebt, om bijvoorbeeld een voorrangsregeling te krijgen. Ik heb het zelf nog niet nodig gehad. Ofwel geloven ze mij op mijn woord als ik zeg dat ik autisme heb, ofwel geloven ze mij niet, en dan helpt een Autipas meestal ook niet. Een Autipas is immers niet bij iedereen even bekend. De Autipas kan je verkrijgen met een formele diagnose autismespectrumstoornis. Een Autipas is niet gratis, als je geen lid bent van de Nederlandse Vereniging Autisme kost een Autipas 45 euro. De aanvraagprocedure is relatief ingewikkeld.

Een European Disability Card, daarentegen, is niet zozeer voor personen met autisme maar eerder voor personen met een handicap, die uiteraard ook autistisch kunnen zijn. Net als met de Autipas kan je bij bepaalde organisaties bepaalde voordelen bekomen. Met dat verschil dat een ‘EDC’ slechts in een aantal landen erkend wordt, dus niet in heel Europa, zoals de naam doet vermoeden. Een EDC aanvragen kan je alleen als je een erkende handicap hebt, maar is verder gratis. In Nederland kan je de kaart niet aanvragen. Net als bij de Autipas is de aanvraagprocedure niet bepaald eenvoudig.

Als je de twee kaarten bij je hebt, kan je volgens mij niets verkeerd doen om beide kaarten mee te nemen. Het blijft altijd je vrije keuze om de kaarten al dan niet te gebruiken. Soms kan dit tot een voordeel leiden, soms kan het echter ook een minder positieve reactie tot zelfs stigmatiseren uitlokken.  Er zijn natuurlijk momenten waarop je zo’n kaart beter niet gebruikt, maar daar is niet echt een lijn in te trekken.

Het is evenmin zeker of je er überhaupt iets mee aan kan vangen in het land waar je naartoe gaat, of als je naar een bepaald pretpark of vakantiepark gaat. Autipas heeft een online lijst van de parken waar een Autipas erkend is, en wat de aanpassing inhoudt. Ook de EDC heeft een eigen website met een dergelijke lijst, behalve dat niet meteen duidelijk is wat het engagement van de ‘partners’ precies inhoudt. Bij sommige organisaties is het een korting die vergelijkbaar is met die van de lerarenkaart, de bejaardenkaart of de kaart voor grote en jonge gezinnen. Andere organisaties voorzien in rolstoelen of fysieke toegankelijkheid. Bij nog andere organisaties of bedrijven is het veeleer een symbolisch engagement. Mijn ervaring is bovendien dat veel van de organisaties van deze lijsten de kaart probleemloos erkennen, maar een aantal ook niet of niet meer, en dat de informatie over aanpassingen niet altijd actueel is.

Om samen te vatten is er volgens mij dus veel onzekerheid in verband met het gebruik van dergelijke kaarten. Het gebruik is in veel gevallen vooral op kinderen met autisme of autistische personen met een bijkomende handicap afgestemd. Je kan je ook afvragen of het wel wenselijk is om deze kaarten te gebruiken en of het geen te hoge verwachtingen schept bij sommige mensen. Sommige mensen met autisme hebben daar meer moeite mee dan anderen.

Deze passage op de website van Autipas viel me daarbij op, hoewel ze even goed voor het gebruik van de European Disability Card zou kunnen opgaan: ‘Voel je niet bezwaard als je gebruik maakt van de mogelijkheden van de Autipas. Vooral bij lange wachtrijen kan het je wat schuinen blikken opleveren als jullie via de uitgang naar binnen mogen. Het is nergens voor nodig om je bezwaard te voelen: je hebt deze ontheffing niet voor niets.’

Soms kan het dus zijn dat je je beter voelt als je het niet gebruikt, en dan moet je je vooral niet laten pushen om zo’n kaart te gebruiken. Het is uiteindelijk de organisatie die zonder dergelijke kaarten hun organisatie voor zoveel mogelijk mensen open moet stellen, en niet de individuele consument die zijn of haar rechten of aanpassing moet afkopen. Daar bestaan betere wegen en middelen voor dan zo’n eerder stigmatiserende methode, zoals die ook gebruikt worden door andere individuen, minderheden en maatschappelijke groepen.