Dat het niet eerlijk is, dat de verkeerde gewonnen hebben, dat ik moest winnen mocht het er eerlijk aan toe zijn gegaan en vooral dat ik in zo’n geval niet meer mee wil doen. Dat zijn enkele van de gevoelens die ik heb ervaren als er competitie in het spel, de sport of het leven aan te pas komt.

Meer zelfs: waar is er tegenwoordig geen competitie meer? Waar kan je ‘gewoon voor het plezier’ nog aan iets meedoen, lid zijn van een vereniging, een sport beoefenen? Zonder uitgedaagd te worden, aangemaand te worden om ‘meer ambitie’ te hebben, om geen voorbeeld te moeten nemen aan wie beter, hoger, verder, dieper gaat?

Of het nu in de sportles was op school, in de opleidingen die ik volgde (en daarna), in het werk en vrijwilligerswerk of in het leven, ik heb vaak gehoord dat ik ofwel onrealistisch ambitieus was ofwel schromelijk tekortschoot in ambitie en competitiedrang. Dat is niet altijd zo bij autistische mensen om me heen. Sommigen onder hen hebben zo’n competitiedrang dat er fysieke agressie van komt als ik van hen durf winnen in een gezelschapsspel of een spelletje bowlen. Als de regels niet betwist worden, dan wel de omstandigheden of de eerlijkheid van de deelnemers.

Toegegeven, ik ben eerder aan de trage kant. Of mijn vertraagde stofwisseling, mijn aanleg of mijn karakter daar iets mee te maken hebben, weet ik niet. Ik sta wel eens graag stil en zit graag neer, bij voorkeur al schrijvend of al lezend. Ik ben geen lichtgewicht en ben fijn – en grof motorisch eerder beperkt. Bovendien word ik onderweg ook wel eens verleid tot het mijmeren bij een zicht of lichtinval, de architecturale schoonheid van de gevel van een woning of het esthetisch mooi lijnenspel of detail van een vrouwenlichaam.

Ook al zet ik in mijn leven behoorlijk wat stappen, letterlijk en figuurlijk, ik kom al sinds ik geboren ben een paar stappen achter. Ik ben niet bepaald een hoogvlieger als het gaat om prestaties in onze samenleving. Om het in staatshuishoudkundige termen te zeggen: mijn maatschappelijk rendement is niet in overeenstemming met wat de samenleving in mij heeft geïnvesteerd. Dat kreeg ik toch al een paar keer te horen tijdens een activeringsgesprek. ‘Het wordt nu toch stilaan tijd dat u in gang schiet, mijnheer. Het wordt tijd dat u iets teruggeeft aan de samenleving’. Eerder dan dat tegen te spreken, vond ik het beter om te vragen wat de brave activeringsbeambte voorstelde. ‘Dat weet ik niet. Een hersteltraject misschien?’. Enkele dagen later kreeg ik een brief dat ik me niet meer hoefde te activeren.

De meer filosofische mensen onder u zullen dat waarschijnlijk relativeren en zeggen: wie een paar stappen is, kan ook een paar stappen voor zijn. Of: de richting die je uitvalt wordt bepaald door je vooroordelen, niet door de val. Of ook: het maakt niet uit hoe snel je gaat, wij weten van waar je komt en hoe veel je al ben gevorderd. Er zijn vast nog vele tientallen, honderden variaties op deze zoethoudertjes.

Anders dan vroeger lig ik er niet meer van wakker dat ik tot #teamslak behoor. Ik voel me minder dan vroeger een ‘loser’, maar erken dat ik niet bereikt heb in mijn leven wat anderen nastreven. Bovendien: er is sinds die tijd zoveel bijgekomen om van wakker te liggen dat mijn traagheid en beperkt maatschappelijk rendement niet langer in aanmerking komt. Het is echt drummen in de top tien van redenen om wakker te liggen. Zodanig zelfs dat het me verbaast dat ik überhaupt nog in slaap val.

Daarnaast ben ik me stilaan bewust geworden hoe hard ik wel ga in mijn leven. Waarschijnlijk komt dat omdat ik steeds meer verstandige mensen leer kennen. Ik heb andere mensen leren kennen die traagheid als een kunst of kunde beoefenen, die er fier op zijn meester in de traagheid te worden en steeds verder vertragen. Ik kijk met bewondering naar hoe ze schijnbaar onbewogen zijn door de hypersnelheid van de samenleving. Andere mensen, waar ik ook naar opkijk, vergelijken zich dan weer alleen met zichzelf, en meten alleen de evolutie van toen ze begonnen. Ze hebben vaak een zodanig uitstekend geheugen dat ze nog weten wanneer en waar ze zijn vertrokken. Zelf weet ik alleen waar ik de vorige keer ben geëindigd. Dat maakt een groot verschil.

‘Door doorzetting bereikte ook de slak de ark van Noah’, zei een oudere man van 92 me onlangs tijdens de kinesitherapie sessie, toen we samen aan het fietsen waren en ik zuchtte dat het weer eens niet vooruit ging. Hij vertelde me dat hij net een nieuwe heup had laten steken, ondanks negatief doktersadvies. De dokter had hem immers gewaarschuwd dat zoiets niet vanzelfsprekend is voor mensen boven een bepaalde leeftijd. ‘Terwijl ik nog minstens een jaar of twintig tegoed heb’, lachte hij. Dat zo’n man mij bewondert om mijn doorzettingsvermogen, omdat ik ondanks mijn handicap toch nog flink fiets, wandel en blijf kine volgen, vond ik fascinerend. ‘Het is ons doorzettingsvermogen, onze innerlijke kracht, onze onverstoorbaarheid, dat is onze sterkte’, sprak hij. ‘Onze dynamiek, hoe traag die ook is, dat we op ons eigen tempo doorzetten, dat is het belangrijkste’. En daar kon ik alleen maar mee instemmen.