1. Vergroot je kennis over autisme, in het bijzonder de sociale gebruiken van autistische mensen. Autistische sociale betrokkenheid in een gesprek kan er anders uitzien dan betrokkenheid van een niet-autistisch persoon. Een autistische persoon kan bijvoorbeeld minder oogcontact gebruiken dan je zou verwachten, minder gezichtsuitdrukking hebben en vragen niet vanuit dezelfde logica beantwoorden zoals je zou verwachten. Als de non-verbale communicatie van je cliënt met autisme moeilijk te lezen is of als je merkt dat je een negatief oordeel over hem of haar geeft, bedenk dan dat zijn of haar sociale logica anders kan zijn dan die van jou. Als dat je tegen de borst stoot, komt dat misschien omdat je ze te veel vanuit je eigen referentiekader of vanuit voorbije ervaringen met andere autistische en andere cliënten interpreteert. Dit kan zowel leiden tot ontevredenheid en terugtrekking bij je autistische cliënt als tot frustratie bij jou omdat je autistische cliënt niet reageert zoals alle vorige. Probeer daar dus bij te stil te staan en/of bespreek het met je collega’s, of tijdens een intervisie met andere hulpverleners of met ervaringsdeskundigen met ervaring in dergelijke situaties.
2. Geef tijd. Autistische personen hebben meestal wat meer tijd nodig om te verwerken wat je hebt gezegd en om daarop te reageren. Probeer hen daarom niet te onderbreken terwijl ze aan het denken zijn, noch hun zinnen of te maken of vooruit te lopen op wat je denkt dat ze zullen zeggen. Dat lokt frustraties uit voor hen en bemoeilijkt de communicatie. Het kan zijn dat je bepaalde dingen moet herhalen, omdat je autistische cliënt het zo druk had met het verwerken van je eerdere uitspraken. Geef daarom aan dat je autistische cliënt je mag vragen stellen, via mail of in een volgend gesprek, over wat er aan bod kwam. Soms kan dit pas in de geborgenheid van de eigen ruimte, of ’s nachts opkomen. Ga liever trager dan sneller te werk.
3. Gebruik verschillende communicatiemiddelen, beperk je niet tot praten. Een gesprek voeren kan voor sommige autistisch cliënten zodanig vermoeiend zijn en leiden tot onnauwkeurige informatieverwerking dat het niet de beste manier is om hulp te verlenen of therapeutisch te werken. Gesprekken voeren is een bij uitstek neurotypische manier van communiceren, en wordt best afgewisseld met andere communicatiemethoden, zoals het gebruik van dagboeken, e-mails tussen de sessies, kunst, afbeeldingen, een afspeellijst met muzieknummers, vragenlijsten … om emoties over te brengen.
4. Hou rekening met de zintuiglijke en sociale aspecten van je hulpverleningsomgeving. Meestal is de omgeving waarin hulpverleners of therapeuten gesprekken houden afgestemd op henzelf of op mensen met een psychische of psychosociale hulpvraag, en weinig autismevriendelijk. Het begint vaak al dat sommige autistische cliënten overweldigd worden als er meer dan één tot twee wachtenden in de wachtkamer zitten. Verder kunnen ook consultatieruimtes als residentiële groepsruimtes aanleiding geven tot overspanning door over – of ondergevoeligheid vanuit elk van de vijf zintuigen, aangevuld met problemen met interoceptie, het vermogen om eigen lichamelijke gewaarwordingen te herkennen en te beschrijven (wat een nauwkeurige beschrijving van medische en psychische aandoeningen in de weg staat).
5. Hou rekening met de mogelijkheid van alexithymia (‘geen woorden voor emoties’) bij een autistische cliënt. Sommige mensen met autisme hebben het moeilijker om interne ervaringen zoals de eigen gedachten en emoties te beschrijven, evenals om de eigen lichamelijke gewaarwordingen te herkennen en te beschrijven (interoceptie). Vergroten van het bewustzijn en begrip van eigen emoties en hoe autistische cliënten deze in hun eigen lichaam voelen, kan een moeilijk lopende therapie een positieve stimulans geven. Het gebruik van kunst, afbeeldingen en afspeellijsten om emoties over te brengen, kan in de behandeling van alexithymie een positieve invloed hebben.
6. Hou rekening met terminologische gevoeligheden. Sommige autistische mensen zijn zeer gericht op bepaalde details in de manier dat ze aangesproken worden. Het kan voor hen een belangrijke stap zijn naar vertrouwen als je hen aanspreekt met de termen waarmee ze zich voorstellen. Als iemand zich voorstelt met ‘autistisch persoon’, en weinig op heeft met de term ‘handicap’, kan het een positieve stimulans geven voor het verdere verloop als je dit volgt. Ook al vind je dat dit strikt genomen niet klopt en niet jouw visie of die van de organisatie volgt.
7. Gebruik een communicatiestijl die respectvol en met begrip voor het tempo van de autistische persoon is. Veel autistische volwassenen hebben in de loop van hun leven gemerkt dat ze mensen beter niet vertrouwen. Ze zijn, elk op hun eigen manier, slachtoffer geworden van misverstanden en misbruik van vertrouwen op verschillende vlakken. Hou dus rekening dat het langer of zelfs heel lang duren om vertrouwen op te bouwen bij autistische cliënten. Neem dus niet meteen aan dat een autistische cliënt vertrouwen moet hebben in jouw als therapeut of hulpverlener als die binnenkomt.
8. Informeer je autistische cliënt duidelijk en concreet over je verwachtingen en zorg ervoor dat je verwachtingen in hun mogelijkheid liggen. Het is voor autistische cliënten die nog maar pas kennis maken met hulpverlening moeilijk om zoiets abstracts als hulpverlening en/of therapie te verstaan. Het kan zinvol zijn op maat en in de taal van je autistische cliënt schematisch gestructureerde schriftelijke informatie mee te geven over wie wat doet, wat afgesproken wordt, en wat wel en wat niet verwacht wordt. Er is vaak veel angst over de onzekerheid van wat er gebeurt, wat er wordt gedaan met wat iemand zegt, en wat er verwacht wordt.

Synthese van een aantal bijdragen van psycholoog Dr. Tony Attwood rond hulpverlening en therapie met autistische jongeren en volwassenen.