Elke keer dat ik praat over mijn leven met autisme, of dat nu tijdens een lezing, een gastcollege, een discussie of in een artikel is, merk ik dat één thema steeds weer de kop opsteekt: het idee van liegen versus de waarheid. Sommige mensen denken dat wie autisme heeft, makkelijker liegt en dan stug volhoudt, terwijl mensen met autisme juist vaak zeggen dat liegen hen zwaar valt. Zij ervaren wat anderen als een leugen zien vaak meer als een ander standpunt en een andere beleving van de werkelijkheid, net zo waardevol en eerlijk.

Voor mij persoonlijk is de waarheid ontzettend belangrijk. Mijn wereld bestaat niet alleen uit feiten, maar ook uit hoe ik sociale signalen begrijp, hoe intens ik dingen voel en hoezeer ik eerlijkheid waardeer. Soms zie ik dingen zwart-wit en hecht ik veel waarde aan openheid, in alle delen van mijn leven. Ik vind het moeilijk om niet helemaal eerlijk te zijn, zelfs als dat soms makkelijker zou zijn. Dat anderen dit soms beter lijken te kunnen, fascineert me.

Mijn voorkeur voor eerlijkheid komt niet voort uit als autistisch persoon moreel superieur te zijn. Deze voorkeur heeft voor mij meer te maken met een behoefte aan duidelijkheid en zekerheid. Wanneer iets voor mij niet duidelijk of betrouwbaar is, trek ik me liever terug. Deze nadruk op eerlijkheid kan tot misverstanden leiden in een wereld waarin dingen vaak niet zwart-wit zijn.

Een van de grootste uitdagingen vind ik de sociale omgang. Ik herinner me een situatie waarin mijn directheid – mijn manier om eerlijk te zijn – leidde tot een groot misverstand. Tijdens een vergadering merkte ik op dat een voorgesteld plan niet zou werken, gebaseerd op duidelijke feiten. Mijn intentie was om behulpzaam te zijn, maar het werd opgevat als ongevoelig en kritisch. Op zulke moment ervaar ik hoe complex communicatie kan zijn, en hoe wat ik zie als eerlijkheid, anderen als ongepast kunnen ervaren. Daar probeer ik sindsdien op te letten, zonder me te verschuilen achter ideeën als ‘communicatie is tweerichtingsverkeer’. Uiteindelijk blijf ik verantwoordelijk voor mijn eigen inbreng, en erken ik ook de verantwoordelijkheid van de andere.

Daarnaast is er mijn voortdurende interne strijd. De wens om eerlijk te zijn versus de wens om sociaal aanvaardbaar te zijn. Het is een balans die ik voortdurend probeer te vinden. Neem het simpele voorbeeld van een vriendin die vraagt of de kleur van haar nieuwe wagen past bij het interieur. Mijn eerste instinct is om volledig eerlijk te zijn, zelfs als het antwoord niet positief is. Maar ervaringen zoals de teamvergadering herinneren me eraan dat soms een beetje tact aangewezen is. In die tact ben ik in de loop der jaren geëvolueerd, maar het is nog steeds een moeilijke evenwichtsoefening, ook al benadrukken mensen dat ik een ‘eerlijke mening’ moet geven.

Ik krijg vaak de vraag hoe mensen zonder autisme ons kunnen steunen in het stoppen met liegen en omgaan met de waarheid. Volgens mij begint het met begrip en acceptatie van de verschillende invalshoeken en niet denken je altijd degene bent met met het juiste perspectief. Begrijp ook dat onze behoefte aan eerlijkheid en directheid niet voortkomt uit ongevoeligheid, maar uit hoe we de wereld ervaren. Eenvoudige aanpassingen in communicatie kunnen al een groot verschil maken. Sta open voor onze manier van uitdrukken en probeer niet meteen te oordelen of onze woorden verkeerd te interpreteren. Verder, waardeer onze perspectieven. Wanneer we onze mening delen, ook al lijkt deze ongebruikelijk, begrijp dan dat dit onze waarheid is, gevormd door onze unieke manier van waarnemen. Een open dialoog, waarbij vragen worden gesteld om te begrijpen in plaats van te oordelen, kan de kloof overbruggen.

Ik ben het overigens ook niet eens met het idee dat mensen met autisme alleen geïnteresseerd zouden zijn in dingen als wiskunde of wetenschap vanwege hun hang naar waarheid. Ikzelf ben juist gefascineerd door de complexiteit van menselijke emoties, relaties en kunst. Veel mensen met autisme zijn overigens enorm creatief en hebben een rijke binnenwereld. Mijn ervaring van de waarheid is daarnaast ook gevormd door hoe ik de wereld om mij heen beleef, door kunst, natuur en muziek, maar ook door mijn confrontaties met sociale normen en de strijd voor acceptatie en inclusie.

Ik wil niet beweren dat mijn kijk op de waarheid de enige juiste is, maar ik wil wel mensen aanmoedigen om de perspectieven van mensen met autisme serieus te nemen, in plaats van deze direct af te doen als onwaar of verkeerd. Het is een complexe mix van eerlijkheid, perceptie en de zoektocht naar begrip in een wereld vol nuances. Wanneer iemand zonder begrip voor mijn autistisch denken zegt dat ik lieg, raakt dat aan de basis van vertrouwen, iets wat voor mij heel waardevol en kwetsbaar is.