“The Autistic Survival Guide to Therapy” van Steph Jones, een autistische therapeute, is een toegankelijk geschreven Engelstalig boek dat zich richt op de uitdagingen, noden en ervaringen van autistische personen, voornamelijk volwassenen, die op zoek gaan naar of in zee gaan met een therapeut, autismecoach of andere hulpverlener. Dit boek biedt niet alleen belangrijke kennis over hoe een goede therapie/therapeut te kiezen (en een traumatiserende therapeut te herkennen), maar fungeert ook als een baken van herkenning en validatie voor velen die zowel positieve als negatieve ervaringen hebben met therapeuten.

Conventionele therapie niet gepast voor het autistisch brein?

Tony Attwood en Sarah Hendrickx openen het boek met krachtige voorwoorden. Beide deskundigen benadrukken het belang van therapieën die zijn afgestemd op de unieke percepties en denkprocessen van autistische cliënten. Attwood wijst op de noodzaak van het blijven ontwikkelen van nieuwe therapeutische modellen en benadrukt dat “conventional therapy is based on the conventional, not the autistic mind.” Hendrickx deelt haar persoonlijke ervaringen als autistische volwassen vrouw en bekritiseert het tekort aan op maat gemaakte therapieën voor autistische volwassenen, wat vaak leidt tot gevoelens van mislukking bij autistische cliënten.

Mythen en Misverstanden over Autisme

In haar boek ontkracht Jones om te beginnen de vele mythen en misverstanden die er volgens haar bestaan rond autisme. Ze benadrukt dat autisme geen ziekte is die genezen moet worden, maar een aandoening waar autistische mensen een goed leven mee kunnen leiden mits goede begeleiding en inzicht in zowel sterkten als uitdagingen. Ze bespreekt het concept van maskeren uitgesproken negatief – “masking is a conscious or unconscious way of behaving which conceals the fact we’re autistic” – en stelt dat autistische mensen meestal hun ‘ware zelf’ verbergen om aan de verwachtingen van anderen te voldoen. Bij sommigen leidt dit tot ernstige psychologische stress en trauma’s, voegt ze eraan toe.

Trauma en Autisme

Jones onderzoekt vervolgens hoe deze en andere trauma’s autistische individuen beïnvloeden en legt uit dat autistische mensen door hun neurologische en biologische kenmerken vatbaarder kunnen zijn voor trauma. Ze benadrukt dat trauma’s zelf niet voor autistisch gedrag zorgen, zoals soms aangenomen wordt. Ze pleit voor erkenning en validatie van de traumatische ervaringen van autistische mensen door zorgverleners en benadrukt de noodzaak van gepersonaliseerde en empathische therapeutische benaderingen. Ze stelt vragen als: “Have I been misdiagnosed? Cause or symptom? Trauma or autism?” om de complexiteit van deze kwesties te benadrukken.

Unieke Perceptuele Ervaringen

Het boek richt zich ook op de unieke perceptuele ervaringen van autistische mensen. Jones bespreekt hoe sensorische overgevoeligheid en vertraging in informatieverwerking bijdragen aan misverstanden en verdere traumatisering. Ze introduceert het dubbele empathieprobleem, waarbij zowel autistische als neurotypische mensen moeite hebben om elkaars perspectief te begrijpen.

Specifieke Problemen van Autistische Individuen

Jones biedt een diepgaande analyse van de specifieke problemen waarmee autistische individuen worden geconfronteerd, zoals sociale angststoornissen en autistische burn-out. Ze bekritiseert traditionele therapieën die te rigide zijn en vaak niet effectief voor autistische cliënten, en roept op tot meer gepersonaliseerde en empathische benaderingen. Ze herhaalt de uitspraak van Tony Attwood in het voorwoord: “Traditional therapy is based on the conventional, not the autistic mind.”

Gevaarlijke en Ineffectieve Therapieën

Het boek helpt lezers vervolgens een van de belangrijke oorzaken van trauma’s, gevaarlijke en ineffectieve therapieën, te herkennen en biedt praktische adviezen om geschikte therapeuten te vinden. Jones waarschuwt voor therapeuten die niet begrijpen of respecteren wat autisme is, of zichzelf alwetend beschouwen als het aankomt op aanvoelen van autisme, en illustreert hoe dit kan leiden tot traumatische ervaringen en een gebrek aan vertrouwen in het therapeutische proces.

Therapeutische Strategieën

Jones bespreekt hierna verschillende therapeutische strategieën, zoals cognitieve gedragstherapie en creatieve therapieën, en benadrukt het belang van flexibiliteit en aanpassing door therapeuten om hun benaderingen beter af te stemmen op de behoeften van autistische cliënten. Ze meent dat niet zozeer de methode maar wel de persoonlijkheid van de therapeut of coach en de manier waarop die een methode toepast met respect voor de autistische cliënt doorslaggevend is. Ze zegt: “Choosing a practitioner is a bit like going on a date – it’s an entirely subjective experience and largely comes down to the relationship.” Ze schrijft dat er helaas veel autistische mensen in een toxic relationship zitten met hun therapeut, en vaak niet zien hoe het beter kan.

Praktische Adviezen voor Therapie en Therapeuten

Verder biedt Jones praktische adviezen voor het selecteren van de juiste therapie en therapeut, en moedigt lezers aan om kritische vragen te stellen en actief betrokken te zijn bij hun eigen therapeutische proces. Ze schrijft dat autistische mensen vaak te lijdzaam therapie ondergaan. Ze presenteert casestudy’s om het belang van gepersonaliseerde benaderingen te illustreren, zoals het verhaal van Michael die dankzij gepersonaliseerde adviezen zijn angsten en paniek beter heeft leren begrijpen en ermee om heeft leren gaan. Jones benadrukt dat het verhaal van Michael slechts een van de vele verschillende situaties is en dat elke autistische persoon een heel eigen verhaal heeft waarmee h/zij naar een therapeut of coach stapt.

Alternatieve Benaderingen en Paradigmaverschuiving

Jones onderzoekt ook de effectiviteit van traditionele neurotypische therapieën voor autistische cliënten en deelt inzichten van neurodivergente therapeuten. Ze pleit voor alternatieve benaderingen zoals coaching, peer-begeleiding en zelfhulp en roept op tot een grondige paradigmaverschuiving in de therapeutische praktijk om beter te voldoen aan de behoeften van zeer diverse autistische individuen.

Afsluiting en Aanvullende Bronnen

Steph Jones sluit het boek af met een oproep tot meer begrip, empathie en aanpassing in therapie voor autistische individuen. Ze biedt aanvullende bronnen zoals notities bij het boek van Tony Attwood, een (eerder beperkte) contextgids voor professionals, en een uitgebreide lijst van referenties. Ze onderstreept opnieuw het belang van een systemische verandering in de manier waarop therapie voor autistische mensen wordt benaderd.

Stijl en Kritiek

Jones’ schrijfstijl is informeel, direct en empathisch. Ze gebruikt humor om zware onderwerpen lichter te maken en vermijdt jargon. Door het gebruik van voorbeelden en casestudy’s maakt ze complexe onderwerpen begrijpelijk en relevant. Hoewel het boek veel te bieden heeft, zijn er verschillende gebieden waar het tekortschiet. Het mist bijvoorbeeld een diepgaande wetenschappelijke onderbouwing, en de focus ligt sterk op negatieve therapie-ervaringen. Bovendien ontbreken er gedetailleerde richtlijnen voor therapeuten en wordt de diversiteit binnen de autistische gemeenschap niet volledig erkend. Ook negeert het boek grotendeels hoe andere identiteiten en factoren, zoals ras, geslacht, seksuele geaardheid en sociaal-economische status, de ervaring van autisme en therapie kunnen beïnvloeden. Ten slotte ontbreekt een concreet plan voor systeemverandering.

Tot slot

“The Autistic Survival Guide to Therapy” is ondanks de mankementen een belangrijke toevoeging aan de literatuur over autisme en therapie, met waardevolle inzichten en praktische adviezen. Door meer wetenschappelijke diepgang, een balans tussen negatieve en positieve ervaringen, concrete richtlijnen voor therapeuten, aandacht voor diversiteit en intersectionaliteit, en een concreet plan voor systeemverandering kan het boek een nog grotere impact hebben op de verbetering van therapeutische praktijken voor autistische mensen. Toch heb ik het boek graag gelezen en heeft het me, ondanks wat gefrons van mijn wenkbrauwen, ook aha-momenten doen beleven. En dat is voor mij een goede kwaliteit van een boek.

The Autistic Survival Guide to Therapy van Steph Jones is uitgegeven bij Jessica Kingsley Publishers in 2024, en onder andere te koop bij Bol.com.