Saga Noren van de Scandinavische misdaadreeks The Bridge is een onvermoede heldin geworden. In het derde seizoen van de serie staat ze meer dan ooit op de voorgrond, dit keer met een andere partner. Verder is er niet zo veel veranderd. Alles draait als voorheen om macht, archetypes en eigentijdse maatschappelijke thema’s. Ethische crimi, zoals een Duitse televisiecriticus het noemde.

Zelf schreef ik al aan het begin van het eerste seizoen over The Bridge en Saga Noren, die sommige kijkers op het autismespectrum situeren. Ik werd toen geïnterviewd door de krant De Standaard, zie ‘Ondoorgrondelijke vrouwen op de buis’, dat door het tijdschrift Autisme Centraal werd overgenomen. Op Handiwatch.be verscheen een commentaar over dit artikel. Na twee seizoenen blijf ik het een vrij moeilijke en soms te zwaarmoedige serie vinden, maar niettemin de moeite waard om te bekijken. Niet alleen door het personage met de conditie, maar gewoon omdat het spannend en interessant blijft.

Natuurlijk blijft Saga Noren meer fascineren om over te schrijven. Over andere personages, thema’s of de context iets verzinnen, is voor journalisten (en ook voor mezelf) bijlange niet zo gemakkelijk. Saga Noren is dan ook ‘speciaal’. Ze scheurt rond in een olijfkleurige Porsche, is direct, draagt een versleten leren broek en stevige legerschoenen.

Ze verstaat nauwelijks grappen, en worstelt met relaties. Ze wisselt schaamteloos ondergoed voor het oog van haar collega’s (wat het vast goed doet bij mannelijke kijkers) en stelt en beantwoordt vragen met vaak ondraaglijke eerlijkheid. “Zou je het recept willen hebben” vraagt haar gastheer bij de maaltijd. “Nee, dankjewel, het was smakeloos” klinkt haar antwoord. Waarop ze haar blonde haren los schudt en weer verder gaat Alsof er niets aan de hand is.

Waar we  de laatste jaren bij het kijken naar dramaseries in toenemende mate geconfronteerd worden met personages met autistische trekken – bijvoorbeeld Benedict Cumberbatch’s Sherlock of Christopher uit Mark Haddon’s The Curious Incident of the Dog in The Night-Time – vormt Saga in dat lijstje wel een uitzondering. Omdat ze een vrouw is, met autisme.

Hoewel de schrijvers van The Bridge nooit bevestigd hebben dat Saga een vorm van autisme zou hebben, wordt het aannemelijk geacht. Al wil ik dat er ook niet te dik opleggen. In de serie zelf wordt dat wel eens gedaan en dat doet wel eens pijn aan de ogen.

Sofia Helin, de actrice die het personage speelt, heeft in interviews regelmatig verwezen naar het autisme. Ze ging ook op onderzoek naar autisme voor het filmen startte en kreeg brieven en fanmail van autistische personen, evenals van het Zweedse Aspergenootschap. Ze experimenteerde ook met autistisch lijkend gedrag op publieke plaatsen en keek hoe mensen reageerden.

“Mensen met zo’n hersenontwikkelingsstoornis willen graag meedraaien in de maatschappij”, legt Helin uit in een recent interview in de Nederlandse krant NRC “Helaas worden ze al snel afgedaan als dom of worden ze op de werkvloer niet geaccepteerd. Saga heeft daar ook last van. Ze is erg eenzaam en ongelukkig”.

Het is een misverstand, legt ze wat verder uit, dat Sage nuchter zou zijn en ze minder last zou hebben van gevoelens omdat ze die niet kent. Dat gevoelens door een ander niet opgemerkt worden, is natuurlijk nog iets anders dan geen gevoelens kunnen tonen, laat staan ze niet kennen of ze ontbreken.

“Ze voelt heel veel, ze weet alleen niet hoe ze de ander kan bereiken”. Mensen met autisme, ook met de Aspergervariant, kunnen volgens de actrice niet goed communiceren, en zeggen dingen die bevreemdend overkomen. Waarop ze dan een onverwachte reactie krijgen. Dat maakt eenzaam. “Het geeft het gevoel van achter een glazen wand te zitten” stelt de actrice nog in de NRC. Ook haar personage Saga klopt regelmatig tegen dat glas, maar niemand hoort haar. Het is een gevoel dat mensen soms verkeerdelijk als een symptoom van depressie zien.

Dat mensen afhaken in sociale situaties komt vaak door haar botheid. Zeker de combinatie van vrouw zijn en directheid botst met maatschappelijke verwachtingen van de meeste mensen. Mensen zonder autisme zijn heel gevoelig voor die communicatieve kant. Het is dan ook hun belangrijkste levenslijn waarvan ze immens afhankelijk zijn, terwijl mensen met autisme via meerdere kanalen hun energie krijgen.

Volgens Helin wringt de communicatie tussen mensen met en zonder autisme in de bevestiging van de ander. Mensen met autisme observeren vooral maar bevestigen niet. “Ik wil dat jij je goed voelt en andersom. Als je de ander niet bevestigt, dan wordt die onzeker en sluit zich af.” Waarna het contact verbreekt. De actrice heeft toch ook veel van haar personage geleerd, zegt ze. “Zoals dat je mensen niet te snel moet beoordelen. Sommigen kunnen niet meer dan ze doen.”

Over het derde seizoen van The Bridge kan je onder andere meer lezen op de websites van de BBC, De Standaard en de NRC.