Vermoedelijk is ‘Van een andere planeet: autisme van binnen uit’ het oudste boek over autisme dat ik ooit heb besproken. Het dateert ‘al’ van in 2002, wat in autismeland een eeuwigheid is. Dat is ook te merken aan de lay-out. Uitsluitend tekst, keurig van elkaar gescheiden hoofdstukken, zwart-wit … sindsdien is er duidelijk veel veranderd. Niet steeds ten goede.

De inhoud daarentegen is nog helemaal eigentijds en de moeite waard om te blijven lezen. Natuurlijk is Dominique Dumortier, de schrijfster, intussen vijftien jaar verder, moeder van drie, veel ervaringen rijker (mogelijks ook illusies armer) en actief op verschillende terreinen (zie o.a. de website Autisme van binnenuit of de gelijknamige Facebook pagina)

Een vervolg of een bijgewerkte publicatie, bijvoorbeeld met een hoofdstuk ‘vijftien jaar nadien’ lijkt me dus een goed idee. Al kan je natuurlijk altijd een van haar interessante lezingen bijwonen en het Dominique Dumortier gewoon vragen. Voorlopig ga ik echter verder met de ‘vintage’-editie, derde druk, uit 2002. Een boek dat  hoog aangeschreven staat in de openbare bibliotheken, want bij de 30 boeken van ervaringsdeskundigen is het een van de ruimste verspreidde.

‘Van een andere planeet’ telt acht hoofdstukken, een (positief) slot en een nawoord dat linguïst Theo Peeters verzorgt. Het is een relatief dun boek, minder dan 150 pagina’s, en in een formaat dat goed in de hand ligt.

Dominique leidt haar boek in met een schets hoe ze ertoe kwam te schrijven. Ze beschrijft hoe lezingen, het gevoel ‘van een andere planeet’ (het E.T.-gevoel) te komen en schrijven in het kader van haar zoektocht naar een antwoord tot een diagnose en uiteindelijk tot dit boek leidden. Zo heeft ze het over het (on)begrip van haar omgeving tegenover haar autisme, de aangrijpende ervaring kennis te maken met mensen met autisme (binnen (w)onderweg, en een cursus voor mensen met autisme), en moeite die ze heeft met hulp vragen.

Het boek begint pas goed wanneer Dominique het heeft over wat haar dagelijks moeilijk valt, zoals veranderende routes, zich in het verkeer bewegen, telefoneren, eten en winkelen. Zintuiglijke prikkels spelen daarbij volgens haar een belangrijke rol, meer specifiek in het ervaren van drukke plaatsen, koud en warm, tekenen, geluiden, voelen, zien en bewegingen. Zo beschrijft Dominique waarom winkelen in supermarkten zo ingewikkeld is, hoe ze haar moeite met telefoneren oplost, en waarom ze van streek raakt als ze met iemand anders meerijdt.

Het midden van het boek reserveert Dominique voor communicatie en taalgebruik, met bijzondere aandacht voor spreekwoorden, fantasie en humor. Aansluitend komt leren en linken aan bod, met aandacht voor haar moeite met het onderscheid tussen hoofd – en bijzaken. Ook planning en structuur komt aan bod in het boek. Schema’s, lijstjes, vrije tijd en cadeaus … Dominique probeert er een plaats te geven in haar leven, wat niet altijd even goed lukt. Ze verkiest duidelijk concrete communicatie, zonder veel franjes of fantasie, en zonder (dubbelzinnige) verrassingen.

In het derde deel van haar boek gaat Dominique dieper in op sociaal contact, onder andere in haar studie (orthopedagie), haar ervaringen met vriendschap, contact leggen, oogcontact, omgaan met conflicten en met vergaderen. Niet onlogisch heeft het in het hoofdstuk dat daarop volgt over frustraties, meer specifiek over taboe’s, intelligentie, anders-zijn en, nogmaals, over haar E.T.-gevoel. Ze heeft het onder andere over waarom ze dingen wel leert maar niet altijd vat, waarom mensen steeds afstandelijk blijven volgens haar, en waarom die mensen haar anders-zijn (of uniciteit) volgens haar niet appreciëren.

Niettemin, en dat maakt het boek opmerkelijk voor die tijd, wil de auteur absoluut positief eindigen. In dat slot legt ze de klemtoon op de sterktes vanuit autisme, zoals lezingen, samen leven, kinderen, aanraken en liefde. ‘Ik lijk misschien een onmogelijk mens waar niet mee samen te leven valt’, schrijft ze aan het eind, ‘maar ik ga zoals anderen werken, heb een relatie, hobby’s en vrienden. Ik ben tot veel in staat. Ik ken voldoende mensen op wier steun ik kan en mag rekenen’.  

Toch vindt ze het moeilijk om in de samenleving te leven. “Gelukkig zijn er bij de ‘normalen’ ook ‘lastige mensen”, merkt Dominique op aan het eind van haar boek. Daarmee bedoelt ze niet zozeer haar vriend. Die houdt van haar en neemt er haar autisme bij. Meer zelfs, schrijft ze, hij vindt dat ze hem door haar autisme voortdurend cadeaus geeft, omdat ze dingen opmerkt die hij nooit had kunnen zien. En dat sluit dit pracht boek over autisme van binnenuit af. Wordt vervolgd, zonder twijfel.

Van een andere planeet: autisme van binnen uit / Dominique Dumortier (Houtekiet, 2002). Een herdruk is aangekondigd.