Of autisme volgens mij een handicap en/of een gave is, en wat ik daarvan vind, wil Heide(linde), studente pedagogie, weten. ‘We hebben in onze opleiding voor een paper een aantal ‘straffe stellingen’ voorgeschoteld gekregen. Die moeten we dan voorleggen aan kritische mensen met autisme voorleggen. Op basis van wat daaruit komt moeten we dan reflecteren en een papier schrijven. Zou jij zo vriendelijk willen zijn om mij daarbij te helpen?’. 

Met de uitspraak ‘autisme is geen handicap, maar een gave’, ben ik het alvast niet eens. Dat betekent niet dat ik autisme enkel als een handicap zie. Het kan immers zijn dat iemand met autisme geen handicap heeft, of slechts op bepaalde levensgebieden. Of volgens de ene reglementering voldoet aan criteria om van een handicap te spreken, en volgens de andere niet. Net als de term ‘gave’ heeft de term ‘handicap’ immers veel meer betekenissen dan mensen soms op het eerste gezicht vermoeden.

In elk geval zou ik het niet uitsluitend of overwegend een gave noemen. De wijze waarop ik mijn autisme ervaar in mijn dagelijks leven laat dat niet toe. Zoals iedereen heb ik gaven, mogelijkheden en talenten. Net zoals vermoedelijk alle mensen met autisme die hebben. Ook al hebben die wellicht niet in dezelfde mate te maken met hun autistisch denken. Sommige sterkten staan er waarschijnlijk gewoon los van.

Zoals iedereen heb ik ook beperkingen en grenzen. De impact ervan op mijn leven en samen leven, de manier hoe ik ze ervaar en communiceer naar anderen, en de mate dat ik ze kan overstijgen of loslaten zijn volgens mij wel degelijk ingrijpend anders. Ze bemoeilijken mijn inbreng in het samen leven met anderen blijvend en langdurig. Dat alleen toeschrijven aan onaangepaste omgevingen, tekort aan gepaste ondersteuning of samenlevingsstructuren stemt niet overeen met mijn ervaringen.

Sommige als ideaal omschreven omgevingen en situaties zouden mij waarschijnlijk zelfs meer beperken. Ik deel ook zeker niet de wens dat de hele samenleving uit autisten zou bestaan of zich zou aanpassen aan mensen met autisme. Radicale maatregelen die een eenzijdige aanpassing vergen van individuen, omgevingen of samenlevingen vind ik dus niet zo wenselijk. Een oplossing komt er met inbreng van alle kanten, met begrip voor elkaars beperkingen. Ook al is dat bij sommige mensen (met/zonder autisme) helaas net hun belangrijkste beperking.

Er ontstaan volgens mij vooral problemen als conflicten alleen gezien worden als aanleiding om oorzaken te zoeken in anderen. Terwijl ze volgens mij vooral een signaal zijn dat het tijd is om meer op elkaar af te stemmen en stil te staan bij eigen ideeën over verwachtingen en vanzelfsprekendheden.

Het enige wat ik als een van de vele op zichzelf staande mensen met autisme kan doen is die beperkingen erkennen, waar mogelijk met begeleiding oplossingen vinden voor praktische problemen en irritaties die mijn leven ongenietbaar maken, als het even kan omgevingen opzoeken waar ik me welkom voel en mijn steentje bijdragen tot een mensvriendelijke neuroharmonische samenleving.

Dat laatstgenoemde doe ik door genuanceerd over mijn eigen autismebeleving te spreken en me niet te laten verleiden tot veralgemeningen over oorzaken, behandelingen of vergelijkingen met excentrieke wetenschappers.

Wat ik vooral benadruk is dat ik slechts een ‘monstertje’ ben, een handzaam staal uit het zeer diverse gamma mensen met autisme die je letterlijk overal kan ontmoeten.  Ver van je bed maar ook in je bed. Geen toonbeeld dus, maar veeleer inspiratie.

Ik probeer ook mee te geven dat ik veeleer autistisch denken wil illustreren en mensen aansporen om elke ontmoeting met een persoon met autisme te zien als een nieuwe uitdaging. In de eerste plaats toch een uitdaging om het verschil van golflengte te overbruggen en naar een mens te luisteren. Een mens met wensen en dromen, met een eigen(aardige) taal, met gevoeligheden en een rugzakje met scherven en verzuchtingen.

In de groep mensen met autisme bevind ik mij tussen mensen die ogenschijnlijk beter geïntegreerd zijn dan ik als het aankomt op de traditionele maatstaven, maar ook mensen met autisme met nog veel ingrijpender beperkingen die hen afhankelijker maken van verzorgende anderen dan ik. Het is moeilijk te zeggen waar ik mij precies kan situeren en nog minder wie van beiden er het best aan toe is in het leven in deze eeuw.

Zijn het mensen die zichzelf verwonden, op het eerste zicht geen ‘taal’ hebben of het moeilijk hebben om voor zichzelf te zorgen? Dat kan, maar als u nu meteen ‘natuurlijk zijn die sukkelaars er minder goed aan toe’ hebt gedacht, dan is er bij u nog wel wat werk aan de winkel als het gaat om goed omgaan met mensen met autisme. Deze mensen hebben weliswaar niet zoveel mogelijkheden de juiste taal te vinden, of online te komen, maar ze zijn wel goed in anderen dwingen te luisteren, te kijken en uiteindelijk te zoeken wat ze nodig hebben.

Of zijn het toch eerder mensen die ofwel opgesloten leven in hun eigen gelijk of ontkenning, ofwel dag in dag uit moeten leven in een pijnlijke spagaat tussen autistisch zijn en dwang om tegen om het even welke persoonlijke kost mogelijkheden te realiseren? Misschien hebben zij wel de gave van de taal, maar raken ze daardoor in een mistgordijn of verward in eigen afweermechanismen (om zich te beschermen), dat ze op zichzelf blijven. Wat hen en hun omgeving mogelijks nog kwetsbaarder maakt, des te meer om te vluchten, in denkbeelden of in dronkenschap. Of in de idee dat autisme geen handicap maar een gave is. Al denk ik dat de meer verstandige mensen met autisme dat wel weten te nuanceren.