Hoe komt het toch, las ik een tijdje geleden op Twitter, dat autisten kwetsbaar worden genoemd terwijl ze toch zoveel doorstaan? De zin viel me om een aantal redenenen op. Om de veralgemenende inhoud, zeker wat betreft dat ‘zoveel doorstaan’. Om de gebruikte terminologie. Maar de uitspraak zegt toch vooral iets over de moeilijke relatie met kwetsbaarheid van mensen, onder andere zij met autisme, als iets wat ons leven bepaalt.

Dat we elk onze achilleshiel hebben, onze kwetsbare plek, waar we het diepst getroffen kunnen worden, staat vast. Niemand is onkwetsbaar of alleen sterk, getalenteerd, winnaar of kampioen. Meestal hebben kampioenen of rolmodellen een minder fraai verhaal, dat liever uit de belangstelling wordt gehouden.  Dat is zo bij mensen met beperkingen, of mensen met autisme, die ik lees op sociale en andere media. Ook ‘gewone’ mensen doen er alles aan hun deukjes, rotte plekken en mankementen te verbergen. Of ze doen er alles aan om goed over te komen en om niet afgerekend te worden op onterechte zelfpromotie. In de hoop dat ze niet ontmaskerd worden tot het einde van hun leven.

De meeste mensen zijn dan ook bijzonder creatief in het camoufleren en compenseren van hun schaduwkanten en onwaarheden. Het belangrijkste deel van onze markteconomie helpt hen daarbij, en biedt instrumenten om rond zichzelf een wenselijke persoonlijkheid op te bouwen die hen helpt om met de onzekerheden van het leven om te gaan. Een aantal mensen met autisme is daar minder goed in. Omdat ze zich anders focussen, andere mens – en wereldbeelden erop nahouden of een andere uitstraling of presence opbouwen. En dus als zodanig ook op een andere manier vatbaar zijn voor de onzekerheden in ons leven die ons allemaal, ongeacht autisme of handicap, kwetsbaar maken.

Al van zolang ik me kan herinneren, ben ik verwonderd geweest over die kwetsbaarheid en hoe ogenschijnlijk morsig er mee wordt omgegaan. Terwijl vrijwel alles op elk moment onzeker is, lijkt het of er vooral op los geimproviseerd wordt, zonder veel bewustzijn dat het op elk moment gedaan kan zijn. Veelal vanuit een onterecht gevoel van overvloed of mogelijkheden.

In een groter geheel, kosmologisch, bekeken, is het leven zeer precair. Oneindig lichtjaren hiervandaan zijn wij voor wie daar woont slechts een snelle fonkel, een verre, voorbije en vooral kortdurende herinnering. Hoe je het ook bekijkt, of we nu al of niet verlangen naar een lang verloren vrijheid of in de toekomst willen leven, het blijft slechts een kwestie van perspectief met dezelfde uitkomst.  We mogen vooral van geluk spreken.

Een van de belangrijkste redenen waarom sommige mensen, vooral dan zij met autisme, zo kwetsbaar zijn, is, zo hoor ik toch, hun moeilijke omgang met het precaire, het volstrekt onzekere, in, van en rondom ons bestaan. Mensen met autisme zouden hun kwetsbaarheid verlenen aan hun beperkte omgevingsgevoeligheid, hun ongevoeligheid voor maatschappelijke wetten en hun talent om absoluut te denken. Natuurlijk uit dat zich bij iedereen anders, en is de ene al kwetsbaarder dan de ander, of zich daar meer van bewust.

Dat laatste, bewustzijn van eigen mindere kanten, maar ook van afhankelijkheid en de beestachtige kant van anderen, bepaalt vaak hoe kwetsbaar en hoe beperkt zelfredzaam mensen, bijvoorbeeld met autisme, zijn. Om met de voortdurende verrassingen van leven om te gaan, moeten we intuitief met anderen kunnen samenwerken om creatieve oplossingen te bedenken op schaarste en natuurlijke selectie. Dat is helaas niet iedereen met autisme op elk moment, en zeker op beslissende momenten, gegeven.

Tegenover die kwetsbaarheid bricoleert ieder met autisme zijn eigen strategie om het dagelijks leven te doorstaan. Dat zijn vaak wonderlijk oplossingsgerichte constructies die getuigen van veel veerkracht, doorzettingsvermogen en een bijzonder unieke logica. Buitenstaanders grappen wel eens over die merkwaardige systemen die mensen met autisme bouwen, dat bizar gefilosofeer vanuit een kinderlijke wereldvreemdheid die zij heimelijk benijden.

Als zij autisten in de media bewonderen is het toch vooral om hun tragisch doorzettingsvermogen en overlevingsdrang. Een doorzettingsvermogen om toch een persoonlijkheid te maken die mee kan functioneren en blijven overleven in de samenleving. Of om vooral zichzelf te blijven in hun naakte eigenaardigheid, waarmee ze bewonderenswaardig elke dag opnieuw de stormen van het leven proberen te trotseren.