Of verzamelen iets met autisme te maken heeft, is een vraag die ik wel eens krijg. Het lijkt een passie dat vaak terugkomt bij mensen met autisme, maar op het eerste gezicht toch niet zo in het oog springt. Op zich is het immers niet zo bijzonder.

Zowat iedereen doet het, in min of meerdere mate, doorheen het leven, van kinderen met knikkers tot ouderen met doodsprentjes. Op de televisie of YouTube hoef je niet ver te zoeken om vreemde snuiters te zien die hun bizarre verzameling absoluut willen tonen. Soms is dat grappig, soms ook schrijnend, en soms getuigen mensen uit hun omgeving in tranen hoe hun steeds verder levenskwaliteit steeds verder afbrokkelt.

Tot enkele jaren was ik heel erg bezig met verzamelen. Het was iets wat ik nodig dacht te hebben. Toch was het ook best iets frustrerend. Niet zozeer omdat de verzameling niet volledig  kon zijn, wel omdat het moeilijk was om er overzicht in te krijgen. 

Toen ik verhuisde, en slechts een beperkt deel van mijn verzameling kon mee verhuizen, besloot ik het grootste deel meteen naar het lokale recyclagepark af te voeren. Als je iets moet loslaten, moet je het meteen goed doen, dacht ik bij mezelf.  Dat mijn liefste mij motiveerde om de kelder niet meteen zelf in te nemen, hoe kostbaar mijn verzameling ook leek, gaf wellicht de doorslag. Het is nooit een goed idee om een verzamelaar achteloos te vragen of je ‘die rommel mag weggooien’ of, erger nog, het stiekem doen.

Sindsdien is ook het grootste deel van de rest ook weggebracht of weggeven. Intussen is er wel een nieuwe, iets minder grootse, meer realistische, verzameling in de plaats gekomen. Sinds ik een tablet heb, is deze verzameling ook digitaal geworden. Dat brengt natuurlijk ook problemen met zich mee, namelijk terabytes op de ‘cloud‘, het aantal duplicaten dat zich opstapelt en moeilijkheden met synchroniseren en actualiseren. Ook al blijf ik nog wel rust vinden bij het overschouwen van een fysieke, materiële verzameling. Daar kan altijd nog iets bij.

In verhalen over verzamelingen van mensen met autisme valt het op dat de klassieke stereotypes nog steeds overheersen. Het zijn vooral mannen die materiële dingen lijken te verzamelen, zoals stenen, bierviltjes, eikels, kastanjes, eikels, modeltreinen, miniatuurstukken, actiefiguren, games … 

In persoonlijke getuigenissen gaat het nochtans veel ruimer. Het gaat daar ook om verzamelen van informatie, van beelden, van geuren. Los van geslacht, rang of klasse. Eigenlijk maakt het niet eens uit wat er precies verzameld wordt. Het gaat veeleer om het verzamelen zelf dan om de verzameling of de ordening ervan. Dat is iets dat rust en ontspanning, energie en een doel brengt. Natuurlijk kan waardering en sociale uitwisseling een element zijn, maar ik zoek het niet op. Mijn verzameling is waarschijnlijk ook veel te eclectisch om bij een sociale kring te horen.

Zelf vind ik de intensiteit van het verlangen om te verzamelen het belangrijkste aspect. Een verzameling aanleggen helpt om een bepaalde orde te brengen in een anders onoverzichtelijke wereld. De verzameling als een vluchtheuvel in een chaotische wereld. Het verband tussen de stukken binnen die verzameling, het nut ervan of de emotionele betekenis zijn minder van tel.

Hoe niet-autistische mensen verzamelen, weet ik niet, maar hoogstwaarschijnlijk is er een overlap. Dat betekent volgens mij niet dat verzamelaars autistisch zijn, terwijl dat soms geopperd wordt. Een even groot cliché is dat mensen met autisme geen verzamelingen kunnen aanleggen die niet numeriek of mechanisch van onderwerp zijn of niet gaan over vervoersmiddelen.

Zoals bij veel andere aspecten van het leven met autisme, gaat het bij verzamelen immers veel meer over hoe het gebeurt en het absolute denken dat erachter zit, eerder dan over wat en welk gedrag waarneembaar is.