‘Mensen die lang gestudeerd hebben, bezitten veel diploma’s maar ze weten niet eens hoe de wereld echt in elkaar zit.’

Toen ik onlangs een bevraging van de Katholieke Universiteit Leven invulde over hoe ik omga met technologische veranderingen, kwam ik die stelling tegen. En of ik het ‘eens’, ‘een beetje eens’, ‘oneens’ of ‘volledig oneens’ was. Ik kon natuurlijk ook nog ‘ik weet het niet’ of ‘geen mening’ invullen, maar die mogelijkheden vul ik maar heel zelden in. Het was een van die bevragingen die ik krijg als panellid van online panels zoals Ivox, My Opinion en Indiville.

De bevraging van de Katholieke Universiteit Leuven ging over hoe mensen omgaan met technologische veranderingen zoals automatisering, slimme technologie (smartphones en dergelijke), artificiële intelligentie en robotica, en welke impact dit heeft op bepaalde werkzaamheden in ons leven.

Toen ik de stelling nadien opzocht, blijkt het een populistische stijlfiguur te zijn die wijdverbreid zou zijn. Net zoals meer mensen dan ik dacht het eens zijn met ‘de mening van de eenvoudige man of vrouw in straat is veel meer waard dan die van experts of politici’ en ‘de politiekers moeten beter luisteren naar de problemen van de mensen’. Natuurlijk ben ik het niet eens met deze stellingen. Om teveel redenen om op te noemen.

Meestal probeer ik achter vragen of stellingen in bevragingen niet al te veel te zoeken. Soms maak ik een screenshot om er later mee aan de slag te gaan, maar dat gebeurt niet zoveel. Ik ben dan ook iemand met autisme die boeken kan lezen zonder bij de eerste pagina’s te blokkeren omdat iets niet klopt of omdat ik er mij geen beeld bij kan vormen en niet verder kan.

Het gebeurt natuurlijk wel eens dat ik stop met lezen, maar dan is het een kwestie van smaak, luiheid of gewoon domheid van mijn kant. Ik ga er niet van uit dat ik alleen goede boeken lees, en boeken die ik niet versta gewoon slecht geschreven zijn. Toch zijn er mensen die dat zonder verpinken beweren. Ook als het over muziek, kunst, dans of andere creatieve of artistieke expressie gaat.

Bij de stelling aan het begin van deze tekst begon ik me wel allerlei vragen te stellen. Wat is ‘lang gestudeerd hebben’? Heb ik lang gestudeerd? Heb je veel diploma’s als je lang gestudeerd hebt? Wat bedoelen ze met ‘de wereld’? En bestaan er mensen die echt weten hoe de wereld in elkaar zit of maken ze zich dat zelf wijs? Zouden mensen die niet lang gestudeerd hebben, hoe lang dat ook is, echt meer weten over ‘de wereld’ dan anderen? Of is dat meer een poging zichzelf te troosten omdat ze denken dat ze zelf ook lang hadden kunnen studeren en die kans hen op een of andere manier is ontnomen? Vragen waar ik niet zo meteen een antwoord op heb.

In de voorbije jaren heb ik gemerkt dat sommige mensen het moeilijk vinden om te gaan met het verschil in ‘studeren’, in scholing, of de symbolen daarvan. Zo heb ik gemerkt dat een uit de kluiten gewassen boekenkast – die van mij bijvoorbeeld – sommige mensen angst aanjaagt. Enkele van mijn poetshulpen bijvoorbeeld, bleken er doodsbang van. Niet eens omdat de kasten zouden omvallen, maar vooral om het beeld van al die boeken samen in een kamer. Ze voelden zich meteen niet meer veilig, niet met de boeken en jammer genoeg ook niet met mij. Terwijl ik nochtans mijn best deed om mijn eruditie – als ik die al heb – niet tentoon te spreiden.

Toch klinkt het vaker dan ik wil horen, in een vlaag van frustratie, dat ik al die boeken gelezen heb of al die studies heb gedaan, en nog niet eens mijn huis proper kon houden of mijn leven kan organiseren. Of zoiets. Je kan beter veel kinderen hebben, ondernemer zijn, autodidact en laag – of middelgeschoold zijn, of manusje-van-alles dan een boekenkast en een hoofd vol ideeën hebben. In een gesprek met mensen die ik niet ken, ga ik dan ook ontwijkend antwoorden als het gaat over mijn scholing. Of ik zeg dat ik volledig aan mijn schoolplicht heb voldaan. 

Natuurlijk ben ik mij ervan bewust dat studeren, een diploma halen en zeker verder studeren met autisme een grote uitdaging is. Heel wat mensen met autisme behalen geen diploma, of maken hun school niet af, om allerlei redenen, die zowel te maken hebben met hun eigen beperkingen als met die van de schoolse omgeving of de tekortkomingen van onze samenlevingsstructuren. Het is niet omdat ik verder heb kunnen studeren, en diploma’s heb behaald, dat ik daarom slimmer ben of meer oplossingen zou kunnen vinden voor dagelijkse problemen. Evenmin zoals mensen die niet gestudeerd hebben, en praktisch vaardiger zijn, zich daardoor meer zouden kunnen redden in het leven of, zoals zij vaak denken, minder waard zouden zijn als mens. 

Ik ben er mij trouwens volledig bewust van dat ik niet (goed) weet hoe de wereld in elkaar zit. Mensen die dat wel denken te weten, wantrouw ik meestal. Ik focus me meer op hoe het leven van mensen die ik graag heb in elkaar zit, te beginnen met mijn eigen wereld en die van mijn liefste. Niet om simplistische verklaringen te geven of macht te krijgen, maar om haar te leren kennen. Leren hoe ‘de’ wereld in elkaar zit, of een man van ‘de’ wereld worden, daar moeten anderen zich maar zinvol mee bezig houden. Zolang ze maar niet denken dat ze daar voorrechten aan kunnen ontlenen.