Mensen met autisme hebben een beperkt ontwikkeld empathisch vermogen. Op het eerste gezicht lijkt dat de consensus van een overweldigende meerderheid van medische en wetenschappelijke deskundigen, maar ook ervaringsdeskundigen, van ouders tot partners en mensen met autisme zelf. Sommigen noemen het een ‘onvermogen tot troosten’, anderen ‘moeite om zich voor te stellen dat anderen het anders kunnen ervaren’ en nog anderen zien het vooral als een persoonlijkheidstrek. Over dat heikele thema schreef ik al eerder op mijn blog (zie ‘de crux bij autisme of alleen een persoonlijkheidstrek?‘)

In de loop van de tijd is dat weliswaar gezwakt, en gaat het alleen over ‘cognitieve empathie’. Toch blijft de meeste beeldvorming rond autisme van een tekort aan empathie uitgaan. Autistische personen die empathisch lijken worden meestal niet voor vol gezien of niet als autistisch erkend.

Volgens sommige mensen ontkent die aanname echter de dagelijkse ervaring van autistische volwassenen, en zorgt het ervoor dat ze ‘ontmenselijkt’ worden. Empathie zou volgens hen immers tot de kern van het mens-zijn. Wie zich niet kan inleven in een ander, is volgens hen niets meer of minder dan een ‘monster’. Het kan volgens critici van de empathie-aanname ook leiden tot geweld tegen autisten en het ontzeggen van gepaste ondersteuning aan autistische volwassen die toch empathisch lijken (of zijn).

Volgens psychologe Romy Hume in het online tijdschrift Autism in Adulthood zou uit gevalstudies bovendien blijken dat vrouwen vaak overweldigd worden door een teveel aan empathie, en als mannen geen empathie zouden voelen, zou dat eerder komen door een psychische stoornis veroorzaakt door trauma. Volgens de onderzoekers komt het voor dat dit wegdeemstert na traumatherapie en verliefd worden.

Autistische volwassenen zouden volgens haar en haar collega-onderzoekers wel degelijk alle vormen van empathie ervaren. Hoe komt het dan dat autisme en een tekort aan empathie lijken samen te gaan? Dit kan volgens hen drie mogelijke redenen hebben. Een eerste is dat niet-autisten empathie mogelijks niet herkennen bij autisten vanwege wederzijdse verschillen. Een tweede is dat niet-autisten misschien niet geloven dat autisten die beweren empathie te hebben. Een derde en laatste reden is dat empathie-onderzoek misschien niet correct omdat er ongeschikte methoden worden gebruikt.

Het zou volgens de onderzoekers dus eerder door een niet of te laat (h)erkende posttraumatische stress-stoornis zijn dat sommige autisten problemen ervaren op vlak van empathie. Mensen met autisme hebben volgens de onderzoekers meer kans op trauma en het ontwikkelen van een posttraumatische stressstoornis en minder kans om de diagnose PTSS te krijgen dan mensen zonder (gediagnosticeerd) autisme.

Ze raden dan ook aan dat hulpverleners die autistische volwassenen ondersteunen verder kijken dan autisme als hun cliënt een tekort aan empathie vertoont, en bij het gebruik van autismescreening en diagnostische instrumenten ook kijken naar andere verklaringen van een mogelijk tekort aan empathie. Ze veronderstellen dat autistische volwassenen beter begeleid zullen worden en minder stigma zullen voelen eens geweten is dat hun tekort aan empathie komt als gevolg van een trauma en niet door hun autisme.

Afrondend vond ik de verklaringen van de onderzoekers niet echt geloofwaardig. Het lijkt erop dat ze het stigma vooral verleggen, en doen uitschijnen dat iedereen met ptss een tekort aan empathie heeft, wat mij zou verwonderen. Volgens mij is de suggestie dat iemand met autisme en een trauma door traumatherapie en verliefd worden terug empathie zou kunnen ervaren (voor zover dat ervoor al niet het geval was, op een alternatieve wijze) heel vreemd. Dat is niet alleen een vreemde interpretatie van empathie, maar ook van verliefdheid, ondersteuning en ptss.