Studeren is op zich al niet zo eenvoudig, zeker in het hoger of universitair onderwijs. Als je dan ook nog autistisch ben of autisme hebt, is dat vaak nog een extra uitdaging. Kinge Siljee is studie – en scriptiebegeleider die in haar werk ook vaak te maken krijgt met autistische studenten. Om hen te helpen, schreef ze het boek ‘Survivalgids voor autistische studenten: overleef je studietijd en geniet van de reis’. Daarbij vertrek ze van de aanname dat het onderwijs ingericht is op mensen van een bepaald neurotype, die anders in elkaar zitten dat mensen met autisme.

Een indrukwekkend boek

De ‘Survivalgids’ heeft op mij grote indruk gemaakt. Het is volgens mij niet echt een ‘survivalgids’ in de letterlijke zin. Hoewel dat niets afdoet aan de kwaliteit van het boek, integendeel. Ik heb het vooral gelezen als ex-student, met tien jaar hoger onderwijs, 220 examens, 3 cycli stagewerk, ervaringen met supervisie – en projectgroepen en 3 succesvolle eindwerken.  Bij het lezen heb ik me dan ook vaak afgevraagd wat ik destijds aan dit boek zou hebben gehad.  

De basis van de ‘Survivalgids’ heeft Siljee gebruik gemaakt van ervaringen van 54 studenten met autisme, waarvan de helft niet afstudeerde. Hoewel dat volgens meer zegt over de organisatie van het onderwijs dan over de kwaliteit van dit boek. Het doet Kinge wel pleiten voor meer aanpassingen, maar dan voor alle studenten, niet noodzakelijk alleen autistische studenten.  Ze schrijft in haar boek over de ondersteuning die studenten kunnen krijgen en waar ze recht op hebben. Hoewel Kinge Siljee een Nederlandse achtergrond heeft, is het zowel op vlak van informatie als taalgebruik best wel leesbaar voor niet-Nederlandse lezers.

Ongewone indeling

Het eerste wat opvalt in dit boek is de wat ongewone indeling.  Zo is het mij ook na het lezen van het boek een raadsel waarom deze ‘Survivalgids’ begint met een sectie met hoofdstukken rond terminologie, autistische identiteit en geluk.  De drie andere secties, rond studentenleven, evolutie in je studie en studeren zelf, gaan dan weer over wat je tegen kunt komen tijdens je studententijd. Daarbij gaat de auteur heel breed te werken, ze heeft het bijvoorbeeld ook over vrienden maken, wonen, werken en vrijetijdsbesteding.  Verder valt ook op dat ieder hoofdstuk begint met een samenvatting, wat helpt bij het volgen van de rode draad doorheen dit boek.  Ook opvallend zijn de handige checklists of lijstjes met vragen, bijvoorbeeld om te helpen bij het maken van de keuze voor een opleiding.

Nadruk op identiteit en jezelf zijn

Een tweede opvallende insteek is de nadruk op identiteit en jezelf zijn. Het is niet meteen duidelijk waar Kinge Siljee dat vandaan haalt. Haar biografie laat veel aan de verbeelding over. Behalve dat ze Studiemeesters heeft opgericht en enkele boeken schreef over studeren, is het onduidelijk welke ervaringen of opleiding ze heeft. Ze maakt alleen duidelijk dat ze zelfs allesbehalve autistisch is.

Ze maakt daarnaast meermaals duidelijk in haar boek dat autistische mensen mogen zijn wie ze zijn en geaccepteerd moeten worden voor wie ze zijn. Naar mijn smaak is die peptalk er soms wat over, en het schept een wat idealistisch beeld over verder studeren. Dat is jammer. Verder legt de auteur nochtans goed uit wat er precies van studenten wordt verwacht, welke ongeschreven regels autistische mensen soms over het hoofd zien.

Openheid over autisme tegenover studieadviseurs en docenten

Een derde en laatste opvallend punt is dat Kinge studenten met autisme adviseert om vanaf het begin, voor er problemen zijn, open te zijn over hun autisme tegenover hun studieadviseur. Volgens haar zou dit tijdens de studieperiode veel problemen voorkomen, of minstens sneller oplossen. Zou het te maken hebben met haar niet-autistische insteek of met een andere onderwijscultuur dat ze dit adviseert? Mijn ervaringen met aangeven van autisme als student, zijn toch iets genuanceerder. Onbesuisd vroeg je autisme aangeven, lijkt me niet echt een goed idee om docenten welwillender te maken. Elke hogeschool heeft bovendien zijn eigen traject om aanpassingen voor mensen met autisme toe te kennen, en soms zijn documenten daar maar beperkt bij betrokken.  

Tot slot : enkele bedenkingen

Het klopt wel dat je als autistische student zelf het initiatief moet nemen als je aanpassingen wil, en behoorlijk volhoudend moet zijn. Mijn ervaring is dat het een moeilijk proces is, met meerdere gesprekken en tal van misverstanden. Anders dan het boek doet uitschijnen, moet je als autistische student wel goed nadenken vooraleer je die stap zet. Het kan na zo’n gesprek immers elke kant op. Voor veel autistische studenten loopt het de ene keer en de andere keer goed uit, voor anderen is dat het begin van een moeilijk traject., en voor wie het niet doet, wordt het vaak compenseren, camoufleren en maskeren.

In die zin is de titel van het boek dan een vlag die de lading dekt, een survivalgids om je studietijd te overleven, en er tussenin ook nog wat van te genieten. Met veel bravoure, en hier en daar een (minder relevante) zijweg, is Kinge Siljee daar dan ook zeker in geslaagd.