Overzicht is belangrijk voor mij. Als ik mij niet meteen beeld kan vormen van wat er staat te gebeuren, word ik al gauw ongenietbaar. Dan wil ik uitzoeken wat de bedoeling is en wat er van mij wordt verwacht. Meestal heb ik daar noch de tijd, noch de energie noch de zin voor, en laat ik het los. Je zou het ook vluchten noemen, of verantwoordelijkheid ontlopen. Ik zie het als een vorm van loslaten, erkennen dat ik er niet klaar voor ben, dat een ander het beter kan.

Sommige mensen denken dat autistische mensen, zoals ik, veel structuur nodig hebben. Dat is volgens mij een autistische kijk op autisme. Wat andere autisten willen, kan ik moeilijk weten, maar ik wil vooral de juiste structuur, die zowel bij mij past als bij de omgeving waarin ze van kracht is. Ik wil vooral duidelijkheid, over bedoelingen en verwachtingen. Ik wil niet dat het leven spannender gemaakt wordt dan het al is. Ik hou van klare taal en logica die ik kan volgen met mijn verstand. Dat ik autisme heb, betekent nog niet dat ik een Hawking of Einstein ben, maar evenmin dat ik daarom verstandelijke, of liever cognitieve beperkingen heb.

Sommige mensen verwarren overzicht en duidelijkheid willen met rigiditeit en niet om kunnen met veranderingen. Terwijl ik net het tegenovergestelde ben. Ik heb veel lege momenten, ik voorzie ze in mijn planning. Uit ervaring weet ik intussen wie te laat zal zijn, waar ik vertraging mag verwachten, en wat ik zoal kan doen. Als dat dan anders uitdraait, blijf ik met een leeg moment.

Ik heb vooral moeite met mensen die zich niet kunnen inleven in wie ik ben of wat ik doe, en die hun gedachten of bedoelingen of plannen waarin ik betrokken word voor zich houden tot op het laatste moment. Natuurlijk wil ik graag deel uitmaken van een stukje van jouw leven. Ik vind het zelfs een hele eer dat je aan me denkt om samen te werken, te dineren, samen een project in elkaar te steken, of mij uit te nodigen voor een voordracht. Maar laat dat liefst tijdig weten, voor ik mijn weekschema voorbereid en niet een dag of enkele uren voor je van plan bent om mij erbij te betrekken.

Gelukkig kan mijn liefste zich goed inleven in wie ik ben, en verwittigt ze mij twee dagen, de dag, ’s avonds en een uur voor het moment dat ze graag wil dat ik mee ga winkelen. Om mijn eerlijke opinie te geven bij de keuze van kledij bijvoorbeeld. Van de verkoopsters verwacht ze immers niet veel. Die verwachten dat ze vrouwenkledij koopt. Dat stoort mijn liefste enorm. Ze kan eindeloos blijven doorgaan op de discriminatie van vrouwen door de kledingindustrie.

Ik ben het volledig met haar eens. Te dunne kledij waardoor je bijna altijd bevriest, nauwelijks zakken waardoor een handtas altijd overvol is, schoenen waarmee je geen meter vooruit geraakt, en veel te strakke broeken … het vrouwbeeld van de kledingindustrie is op z’n minst bedenkelijk ouderwets. Het enige wat erop zit is je eigen kleding te maken, of op zoek gaan naar verkoopsters zonder oogkleppen.

Een stereotype rond autisme waar ik me dan wel weer mee kan verzoenen, is lijstjes maken. Niet noodzakelijk om ze later uit te voeren, veeleer omdat ik het graag doe. Het zijn soms volstrekt nutteloze lijstjes. Soms zijn het oefeningen in observatie van mensen of dingen om mij heen. Zoals ‘tien dingen die mij opvallen in deze wachtzaal’.

Sommige mensen noemen mijn lijstjes mooi, poëtisch, surrealistisch ook. Ook al zijn er zoveel die daar beter in zijn (geweest) danik. Over wat nu de ultieme lijst is, bestaat er hevige discussie. Voor sommigen is dat de schepping zelf, voor anderen de Tien Geboden, en de rest heeft elk wel zijn eigen lijst als voorbeeld.

Mijn lijstjes zijn vaak opsommingen, soms aansporingen, af en toe een oplijsting van zegeningen of realisaties. Zo zijn er opsommingen van boeken: gelezen, te lezen, uitgeleend of nooit teruggezien. Het zijn ook aansporingen, om iets te doen, iemand iets te vragen, iets nauwkeurig te observeren, te analyseren of uit te tekenen. Evengoed zijn het ook boodschappenlijstjes, of lijsten met vragen, thema’s, ideeën, inspiratie …

Wat alles hiervoor gemeen heeft volgens mij, is dat het slechts een voorbereiding is op wat zich aanbiedt, in alle voorlopigheid, per definitie ontoereikend om klaar te zijn voor wat er komt of me bewust te zijn van wat er verwacht wordt. Dat vind ik ook belangrijk om te weten als je denkt aan structuur of overzicht maken voor autistische mensen, dat het een (voorlopig) hulpmiddel is voor die individuele persoon zelf, die daar dus voeling mee moet hebben, en zelf moet kunnen gebruiken.

Zowel structuur als afspraken en lijstjes helpen mij als een soort vingeroefening voor het moment zelf, dat zich altijd ander aanbiedt dan ik kan me voorstellen, en dat me altijd verrast. Dat blijft me verwonderen, elke dag, hoe alles altijd zo onvoorstelbaar anders is. De lucht, de zee, de mensen, de gebouwen, de dieren, … Ook al lijkt het voor mensen aan wie ik dat vertel gewoon hetzelfde, en verstaan ze maar zelden wat ik bedoel.  Misschien verwondert mij dat laatste mij nog het meest.