Aan zee wonen in België, het kan wel eens verwarrend zijn. Dat heeft niet alleen met het onvoorspelbare klimaat, het vaak veranderend parkeerreglement of het wisselvallig humeur van kustbewoners te maken.

Sinds de heropflakkering van Covid-19, en de angst voor besmettelijke toeristen, lijkt elke burgemeester de identiteit van zijn of haar badstad weerspiegelt te willen zien in een eigen Covid-19-reglement. Je komt niet toe met een notaboekje, als je op je wandeling van de Nederlandse tot de Franse grens niet wil dat je aangesproken of beboet wordt. Al valt die controle echt wel mee, en moet het al ongezellig druk zijn vooraleer je kans hebt op een boete. De meeste mensen weten dat, en trekken zich van die regels niet al te veel aan.

Na vijf maand met het Covid-19-virus is er eigenlijk niet zo veel veranderd

Na vijf maand geconfronteerd te worden met een ‘onzichtbaar virus’, is er niet zo gek veel veranderd. Heel wat mensen lijken zich, bewust of onbewust, nog even burgerlijk ongehoorzaam op te stellen, of tonen een vorm van stil protest als het gaat om Covid-regels toepassen. Bovendien zijn er talloze toegestane uitzonderingen, toegeknepen ogen en onderlinge afspraken of ‘herenakkoorden’. Ook ik behoor tot een categorie mensen die bijna alle regels met gemak aan zijn laars mag lappen. Met of zonder doktersattest.

Ook veel politici, publieke figuren in media, sport en geneeskunde en voor een stuk ook de politie neemt al die Covid-19 berichten met een korreltje zout. Er is weliswaar veel geld in postercampagnes gestoken, maar dat wordt tenietgedaan door evenveel campagnes voor sporten in groep, gezellig samen zijn in grote groep en beelden op televisie waarbij het lijkt alsof er niets veranderd is. Je hoeft ook echt niet ver te zoeken in vaktijdschriften, nieuwsmedia en sociale media om te lezen dat het al bij al niet zo’n vaart loopt. In het dagelijks leven is het pas als het echt overduidelijk de spuigaten uitloopt dat er door beleid of politie wordt ingegrepen. Vaak tegen hun zin, en met veel schroom, uit vrees voor de economische gevolgen.

Niet meer dan logisch dat mensen zich niets aantrekken van Covid-19

Het is dus niet meer dan logisch dat de meeste mensen die ik tegenkom op straat zich iets aantrekt van Covid-19. Ik zou durven stellen dat amper 20% in regel is, en daar reken ik de mensen bij die gerechtvaardigd een of meerdere regels niet kunnen volgen. Zoals een kleine groep mensen met autisme die bij een of meerdere maatregelen blokkades ervaren of om verstandelijke of psychische redenen ze gewoonweg niet verstaan.

Het is ook niet meer dan logisch dat sommige mensen (met en zonder autisme) die de maatregelen en regels wel volgen wel eens gefrustreerd raken als ze zien hoeveel anderen hun eigen zin blijven doen. Als je dag in dag uit mensen ziet die geen afstand houden, geen noties hebben van meetkunde, en zonder schroom hoesten of niezen in je gezicht, kan dat wel eens tot irritatie leiden. Ook nu op sommige plaatsen het dragen van een ‘smoelvod’ (een mooi alternatief voor ‘mondkapje’ of ‘mondmasker’) is verplicht, lijkt het er niet op te verbeteren. Sommige mensen dragen het, op sommige plaatsen, en op sommige ogenblikken, maar veelal verkeerd en veel te lang na elkaar. Wat het effect teniet doet en het risico bij sommigen zelfs vergroot.

Op mijn dagelijkse wandeling zie ik zoveel overtredingen dat de boetes ervan mijn maandloon overstijgen. Soms voel ik nog de neiging om mensen aan te spreken, maar dat heb ik afgeleerd. Net zoals ik heb geleerd mensen niet aan te spreken als ze een verkeersovertreding begaan of advies te geven als ze iets beter zouden eten. Het komt nooit goed bedoeld over, en bij sommigen leidt het tot verbale agressie tegenover mijn liefste of mezelf. Zelfs onze wijkagente doet het niet meer. Ze heeft het veel te druk met burenruzies, intrafamiliaal geweld, verkeersovertredingen, heethoofden die tilt slaan omdat hun stamcafé te vroeg sluit, en ga zo maar door. Om haar te helpen patrouilleert er nu bereden politie (politie te paard) door onze wijk, maar behalve mensen die zich vergapen levert dat ook niets op.

Een column rond autistisch gezond verstand 

Onlangs verscheen in De Standaard een mooie column van Stephanie Dehennin over hoe mensen met autisme omgaan met de onverantwoordelijkheid van de meeste mensen. Ze werd daartoe onder andere geïnspireerd door veel gefrustreerde ventilatie van mensen met autisme in een Facebookgroep. Meteen daarna las ik in online groepen van sceptici dat we dat allemaal toch met een korreltje zout moeten nemen. Vooreerst vroeg iemand zich hoe zeker je kan zijn op sociale media dat het om mensen met autisme gaat. ‘Iedereen kan zich toch autist noemen, en doet dat waarschijnlijk ook, met alle scha en schande als gevolg’.

Een ander wierp op dat hij nog geen mensen met autisme ontmoet heeft die bedenkingen over Covid-19 hebben gemaakt. ‘Autisten zijn toch vooral bezig met primaire behoeften en najagen van innerlijke beelden’. Nog anderen vroegen zich af of deze column niet weer een mooi bewijs was voor het te grabbel gooien van een diagnostische term en de nood aan striktere classificatienormen. Een iemand vond dat het vooral een voorbeeld was van hoe diep de Vlaamse pers gezakt was, en ‘moeten we het nu in deze groep ook al over triviale fait-divers als dit hebben?’.

De suggestie dat mensen met autisme zich beter of strikter aan de maatregelen zouden houden klopt niet

Wat mij opviel bij het lezen van de column, was de suggestie dat autistische mensen zich over het algemeen beter, en misschien ook wel strikter, aan de ‘Covid-19’-maatregelen zouden houden. Ik denk dat we het aantal mensen met autisme die het bewust niet zo nauw neemt met alles wat met Covid-19 heeft te maken toch niet mogen onderschatten. ‘We’, voor zover dat van toepassing is bij mensen met autisme, doen het niet beter of slechter dan mensen zonder autisme, denk ik.

Daarbij heb ik het niet over voordien genoemde groep mensen met autisme allerlei blokkades ervaren, maar eerder over mensen die niet geloven in Covid-19, de omvang ervan minimaliseren, of de maatregelen buiten proportie vinden. ‘Het zou te gek zijn dat wij autisten ons laten gek of ziek maken, of laten verstikken, door angst van anderen voor een opgeklopte verkoudheid’ schrijft een vrouw met autisme enige tijd geleden. Er zijn mensen met autisme die uit principe of bij gebrek aan wat zij ‘rationeel bewijs’ noemen, niet van hun routines of rituelen willen afwijken. En dan zijn er ook mensen die gewoon mee surfen op de nieuwste golf van samenzweringstheorieën.

Mensen met autisme hadden het ook moeilijk tijdens de eerste sluiting van het openbare leven

Verderop in de column wordt gesproken over de problemen van autistische mensen vanaf de eerste sluiting van een deel van het openbare leven. Hoewel mijn begeleiding is doorgegaan, via beeldbellen weliswaar, hebben ook mijn werk en routines eronder geleden.

Dat heeft ertoe geleid dat ik, net als vele andere mensen met autisme, bijna geen directe sociale contacten heb, op mijn liefste na natuurlijk. Ik ben er niet meteen eenzamer door geworden, maar ik kan me voorstellen dat dit bij heel wat andere mensen wel het geval is. Ik ben er wel veel vermoeider door geworden. Vooral dan door de confrontatie van veranderingen, en de neiging van anderen om er de randjes af te lopen.

Heb ik last van die beperkte sociale contacten, heb ik me tussen de twee lockdowns afgevraagd

Ik heb mezelf tussen de twee ‘lockdowns’, degene die voorbij is en degene die eraan komt, vaak afgevraagd of ik nu last heb van die beperkte sociale contacten of niet. Ik heb er vast en zeker minder last van dan bijvoorbeeld mijn ouders of mijn buren. Die zoeken nog steeds alle mogelijke manieren zoeken om toch maar direct sociaal contact zoeken. Ook al weten ze dat ze daarmee een risico nemen dat ze kunnen vermijden.

Meer nog, ze hebben het zelfs over beroving van democratische rechten en de meer belezen mensen halen er filosofen, sociologen en illustere maatschappijcritici bij. Ze zagen en zien geen reden om te stoppen met feesten en ‘gezellig’ dichtbij te komen. Ook niet toen er op de televisie beelden kwamen van doden of jongere mensen aan de beademing. Was dat immers niet ver af? Toont men immers op televisie niet elke dag wel mensen die in een of andere doodstrijd zijn verwikkeld?

‘We moeten toch kunnen leven. We mogen toch plezier hebben?’ 

Ik was al gefascineerd door het belang van sociale omgang voor sommige mensen, maar nu besef ik pas hoe verslaafd sommigen wel zijn, en hoe kwetsbaar het hen maakt in deze tijd. Op zo’n moment besef ik hoe gelukkig ik mag zijn dat ik niet zoveel sociaal contact nodig heb, dat mijn contacten niet moeten wisselen, en dat ik niet iemand moet aanraken om hem of haar te ontmoeten. Ik denk dat ik gemotiveerd ben om sociaal contact te hebben, maar niet op om het even welke wijze, en zeker niet op een wijze die in Covid-19-tijden onverantwoordelijk is.

Het voelde dan ook erg ongemakkelijk toen ik hoorde dat de maatregelen versoepeld gingen worden. Ze waren amper gekend, en bovendien: zo spectaculair waren die sterfte – en ziektecijfers toch ook niet gedaald? Ik kon, net als vele anderen, alleen maar vermoeden dan het onder economische druk was dat hiertoe beslist was. Alles moest dringend hersteld worden tot hoe het ooit was. ‘Je moet toch leven’, hoorde ik regelmatig mensen zeggen. Een leven dat voor hen bestond uit familiefeesten, terrasjes, eettentjes en andere drukke plaatsen. Onverantwoordelijk? Welnee, hoorde en las ik, ‘we mogen toch plezier hebben?’

Fysiek contact moeten uitstellen leek erger dan de kans om iemand doodziek te maken

Het verbaasde mij ook dat onze regering het had over maximum vijftien mensen per week ontmoeten en je gezond verstand gebruiken. Voor mijn liefste en ik leken dat niet echt preventieve maatregelen. Ik kon me niet voorstellen meer dan vijftien mensen per week te ontmoeten. Als ik de contacten in mijn bubbel moet noteren, is dat de gemakkelijkste opdracht die ik me kan voorstellen. 1+1=2. En dan reken ik onze kat er niet bij. Voor veel andere mensen leek het daarentegen gelijk te staan aan een hoogst onrechtvaardige en onverdiende straf. Het leek hen te stellen voor verscheurende keuzes, alsof fysieke ontmoeting overslaan erger is dan de kans om iemand doodziek te maken.

Dat er enkele onduidelijkheden waren in de overheidscommunicatie, was voor de meeste mensen een godsgeschenk. Het gaf aanleiding tot eindeloos filibusteren over de betekenis, theorie en het toepassingsgebied van maatregelen. Nog nooit heb ik zowel online als offline zoveel klagers & kommaneukers bijeen gezien als tijdens en vlak na de eerste lockdown. Telkens de regering iets aankondigde, regende het vragen die vaak echt hilarisch waren, en in elk geval getuigden van weinig zelfstandig denken. Sommigen begonnen zowaar te filosoferen over wat een winkel was, over het nut van het metrisch stelsel, wanneer iemand viroloog was, wat het verschil precies was voedings – en niet-voedingszaak en ga zo maar door.

Onze eigen FFP3-smoelvod, in huis gemaakt

Dat spijkers op laag water zoeken, nam nog toe toen mondmaskers hun intrede deden. Dat die er kwamen leek een logisch gevolg. De meeste mensen hadden bewezen dat ze het metrisch stelsel niet beheersten, geen meter van een centimeter konden onderscheiden. Aanvankelijk vreesden wij ook voor visuele overprikkeling.

Mijn handige liefste koos een prikkelarme stof (met humoristisch motiefje) en maakte een model op maat van haar en mij. Neem daarbij de tientallen wasbare filters die we de overheid kregen, en we hadden onze eigen FFP3-mondmasker. Hoewel we zelfs met onze smoelvod op, ver weg bleven van anderen, en telkens we iemand zagen die zo’n ding half en half aan had snel de straat overstaken, en onze wandelingen of fietstochten meteen aanpasten.

Intussen draag ik mijn smoelvod, een van de dertig, al een maand of vijf, zonder veel problemen. Met de gewone smoeldvod-types zou ik last gehad van mijn ernstige astma en hyperventilatie, maar nu valt dat eigenlijk heel goed mee. Bovendien is de kans op vliegen of wespen die in mijn mond kunnen vliegen verkleind en ik krijg ook minder opmerkingen over mijn mond.

Op zoek naar schaars gezond verstand en creatieve ondernemers

We zochten ook vergeefs naar het gezond verstand dat onze regering vroeg. Het was even moeilijk vindbaar als besef van de ernst van Covid-19.  We zagen wel hoe creatief mensen waren om de gekste interpretaties te geven aan de beschermingsmaatregelen om toch maar niet te moeten veranderen. Mochten ondernemers even creatief geweest zijn als burgers, zou de economie geen steun nodig gehad hebben, en zou ze meteen opgeveerd zijn als in sommige andere landen. Uiteraard zijn er ook ondernemers die wel verder gedacht hebben, en meer geld hebben verdiend, omdat ze het over een andere boeg hebben gegooid. Ik weet natuurlijk wel dat dit bij sommige beroepen helemaal niet mogelijk is, maar die hoorde je meestal niet in de media.

Niettemin, hun afkeer voor verandering, hun rigide denken, het vertikken van bepaalde routines op te zetten en hun sociale motivatie is voor een aantal onder hen intussen fataal geworden.  Sommigen hebben veel geld verloren en hebben zich intussen van het leven benomen. Sommigen zijn ook aan Covid-19 gestorven. Sommigen zijn zelf op het nippertje ontsnapt, maar hebben, om welke reden dan ook, de mensen die ze bezocht hebben op familiefeesten, in rust – en verzorgingstehuizen, in supermarkten en in fitnesscentra een vergiftigd geschenk gegeven. Ook in onze straat zijn er aantal mensen die niet meer leven, en een aantal die momenteel nog herstellen van kunstmatige beademing.

Tot slot: nood aan wetenschappelijk onderzoek waarom sterfgevallen geen indruk maken en eenvoudige regels niet nageleefd worden

Het heeft op de meeste mensen helaas geen of nauwelijks indruk gemaakt. Het heeft niet weerhouden om op vakantie gaan, in een vliegtuig te stappen, naar een huwelijksfeest te gaan met tientallen genodigden of toch weer op bezoek te gaan naar kwetsbare mensen. Je kan daarom triest zijn, of boos omdat je zelf, zoals ik, meer dan je uiterste best hebt gedaan om de mensen om je heen te mijden, maar zo zit de mensheid nu eenmaal in elkaar.

Eerder dan geld te pompen in delen van de economie die toch al op de rand van het bankroet stonden, zou het volgens mij een betere investering zijn om, zoals Stephanie Dehennin in haar column (al dan niet ironisch) besluit, dringend onderzoek te voeren naar de schijnbare onmogelijkheid van deze mensen om schijnbaar eenvoudige maatregelen bewust niet te volgen, met alle menselijke, medische en maatschappelijke crisissituaties die ons in de toekomst nog veel moeilijkheden zullen bezorgen.

Niet in de zin van de vinger wijzen naar een of andere beroeps – of leeftijdsgroep, opvoedingsstijl of afkomst, dat is helemaal niet aan de orde. De burgerlijke ongehoorzaamheid die we gezien hebben gaat over alle categorieën heen, en heerst zowel bij jong als oud, welke gender en welke afkomst ook. Een ernstig onderzoek dringt zich dus op. Meer nog, zoiets zou in de toekomst levens kunnen redden. Samen met gezond autistisch verstand.