Lezeres Sarita komt als autismeconsulente beroepshalve regelmatig in contact met volwassenen en ouderen met autisme. Als ze bij kennissen en vrienden laat weten welk werk ze doet, krijgt ze soms te horen dat autistische mensen bekend staan om hun ouderwetse houding. ‘Hoe zou dat komen volgens jou?’ vraagt ze mij in een mail. ‘Ik ben me er natuurlijk van bewust dat ‘mijn mensen’ vaak moeilijk om kunnen met veranderingen, ook van ideeën, of zich soms formeler en plechtiger opstellen dan de context vraagt.  Maar om ze dan meteen ouderwets te noemen, dat lijkt me toch bizar. Laat staan dat ik ouderwetse mensen ‘autistisch’ zou vinden.’

Het klopt dat sommige mensen met autisme ideeën of gedachten hebben of gedrag stellen dat niet meer in gebruik of in de mode is. Dat wordt ook wel eens hun charme genoemd, zeker als het gaat om zich galant gedragen, volgens de regels en met een verfijnde humor.  Het kan iets van zichzelf zijn maar het kan ook zijn dat iemand met autisme gedragingen, gewoonte of ideeën overneemt van oudere personen in zijn/haar omgeving om zich heen waar h/zij naar opkijkt of die h/zij als een voorbeeldfiguur ziet. Dat kan zich bijvoorbeeld tonen in kleding (stoffen en kleuren die vroeger gebruikt werden) maar ook in het interieur, de houding tegenover het andere geslacht of mensen van een ander maatschappelijke groep of klasse, en in etiquette aan tafel. 

Bepaalde mensen met autisme hangen volgens mij ook heel sterk vast aan gewoontes die ze niet gauw veranderen als die goed zijn bevonden, en er geen reden is om die te ‘actualiseren’. Bijvoorbeeld omdat het goed voelt, of omdat er andere, belangrijker dingen in het leven zijn. Dat kan rigide genoemd worden, hoewel iemand volgens mij ook best modern én rigide kan zijn, strak in de leer en trendy.  Bovendien veranderen er om ons heen al zoveel regels en sociale etiquette dat het ondoenbaar is om tegenwoordig nog bij-de-tijds te zijn. Als iemand ook nog een neiging heeft tot formeler of excentrieker gedrag, dan valt het woord ‘ouderwets’ of ‘stijf’ al snel, terwijl dat evengoed ‘beleefd’ of ‘voornaam’ kan genoemd worden. 

Dat iemand ‘ouderwets’ lijkt of bepaalde ‘ouderwetse ideeën’ zou hebben, betekent volgens mij natuurlijk niet dat die persoon autistisch zou zijn. Net zomin als oudere mensen, van wie de gewoontes en ideeën wel eens blijven hangen in het verleden, ook niet ‘een beetje autistisch’ zijn.  Er zijn immers ook jonge, volstrekt neurotypische  mensen die enorm ouderwets zijn. Als oudere mensen dan toch hun autisme ontdekken, is dat volgens mij vooral omdat ze na jaren min of meer functioneren (met hoogten en laagtes) met hun autisme nu toch meer in nood komen. Hun diagnose is dan een (formele) erkenning van het al jaren aanwezige autistisch denken.

Tot slot zijn lang niet alle autisten ouderwets of wat daaronder verstaan wordt.  Er zijn ook mensen met autisme, ongeacht welke (ontwikkelings)leeftijd, die ideeën hebben die onze tijd ver vooruit is of bepaald gedrag stellen waarvan later zal worden gezegd dat het revolutionair was. Of waarvan bepaalde ideeën of houdingen die een tiental jaar geleden ‘ouderwets’ werden genoemd, nu weer zeer trendy blijken te zijn. Tegen wil en dank vaak van de autistische persoon in kwestie.