In zijn boekje ‘Hoe normaal zijn: aantekeningen over de excentriciteit van het dagelijks leven’, tracht ‘hoogfunctionerend autistisch savant’ Daniel Tammet te beschrijven hoe mensen zonder buitengewoon neurotype overkomen bij wie autistisch is. Hoe zou de gebruiksaanwijzing voor een niet zo buitengewoon mens eruit zien voor een autistisch mens? En zou die werkelijk zoveel verschillen van handleiding over autistische mensen (mocht die al bestaan)?

Hoewel hij daar niet echt in slaagt, inspireert Tammet met zijn boekje tot een blik op het surrealisme van het dagelijks leven van die weinige mensen die er klaarblijkelijk in slaagt door het leven gaan zonder buitengewone psychische eigenschappen.  

Doorheen zijn drie essays wordt duidelijk wat normaal is, namelijk al wat typisch, gebruikelijk of vanzelfsprekend was voor de ‘normale’ mensen het bewust werden. Dat is meestal als gevolg van een intern of extern conflict. Pas daarna benoemden ze het met een woord, en gingen ze erover nadenken en communiceren om de schade te beperken of de last te verminderen.

Al zolang ik me herinner heb ik geleerd om dat vaak onbesproken vanzelfsprekende te benaderen. Het valt niet mee om uit te vissen hoe te voldoen aan verwachtingen en de vele grote en kleine sociale conventies die ik intuïtief niet verstond. Op vele vlakken ben ik daar in geslaagd, op andere manieren ben ik een geboren buitenstaander gebleven. Zo bracht ik toen ik opgroeide veel uren door in het gezelschap van voorwerpen, eerder dan mensen. Ik las verhalen niet zozeer om de personages maar eerder om de woorden, het aanvoelen van het papier, het ritme van de taal die ik in mezelf of luidop sprak. Hoe het was om een kopje koffie, een Fiat Panda of een Roda-draagtas te zijn, fascineerde me dan weer wel. Mijn klasgenoten wisten amper wat ze van mij moesten denken. Ze noemden me al gauw bizar, een van de namen voor mijn eigen manier van bestaan.

Vandaag ben ik op veel vlakken nog steeds dezelfde. Nog geen haar veranderd, zei iemand me onlangs nog. Ik begon meteen aan mijn haar te voelen, waarvan meer dan de helft intussen in andere materie is veranderd. Ik vond dat ik het de wereld verplicht was om minstens hardnekkig mijn best te doen alsof het een voltijdse baan was.

Nu ik bijna vijftig ben, zijn veel van de klasgenoten van toen er al niet meer. Ze zijn omgekomen, in een verkeersongeval of andersoortige calamiteit of ongelukkige samenloop van omstandigheden, of hebben zichzelf omgebracht. Van wie nog leeft, lijdt minstens de helft aan een chronische ziekte, buitengewone verveling of vraatzucht. De andere helft leeft lichtjaren van mij verwijderd. De ene leeft veilig op een eiland aan de andere kant van de wereld, een andere in de beschermende omgeving van een centrum voor mensen met een hoge psychotische kwetsbaarheid.

De rest leeft in de gewone wereld, en vindt normaal zijn zo alledaags dat ze het kunnen relativeren in zelfhulp of praktische filosofie. Zij vergapen zich graag, net als ik trouwens, aan de ‘gewone’ mensen die op televisie komen in kwisjes of in ‘straatinterviews’ van deur tot deur. ‘Wat een sukkels’ roepen zij uit, ‘vergeleken met die oelewappers, zijn wij tenminste normaal. En dat kan tegenwoordig allemaal zomaar. Konden we maar terug naar de glorieuze vreemdheid van de mensenzoo.’

Intussen werk ik onverdroten en met de nodige humor verder. Ik probeer zo goed en zo kwaad als het kan om te gaan met de dagelijkse consequenties van die normaliteit, en mijn beperkingen om daarin mee te gaan. In de pauzes, die steeds langer worden, kan ik gelukkig ook werken aan leuke dingen: het verschil creatief vertalen, gepassioneerd observeren, glas verzamelen om in de glasbol te gooien, artikels scheuren uit de tijdschriften die de buurt naar mij brengt, en, niet in het minst, genieten van mooie in – en uitzichten.

How to be ‘normal’: notes on the eccentricities of modern life van Daniel Tammet (Quercus Publishing, 2022)