Regelmatig krijg ik via mijn blog vragen naar welke (alternatieve) behandelingen er beschikbaar zijn voor autisme. Het is duidelijk dat heel wat (niet-)autistische mensen veel interesse hebben in behandelingen die (ten onrechte) beweren dat autisme te genezen is. Dat wordt gemotiveerd vanuit hoop naar ‘beter functioneren’ of ‘van het autisme af geraken’.

Dat autisme voortvloeit uit genetische en omgevingsfactoren, en de meeste behandelingen gericht zijn op het verminderen en leren omgaan met de kernsymptomen van autisme en het verlichten van bijkomende problemen, lijkt voor hen (veel) te pessimistisch.

Geen heil in de traditionele aanpak en behandeling

Deze mensen zien vaak geen heil in stimuleren van sociaal initiatief en communicatie, leren omgaan met zintuiglijke prikkels of gebruik van medicatie tegen agressie en prikkelbaarheid.  Zij hebben meer interesse in behandelingen die buiten de gewone hulpverlening vallen.  Sommigen onder hen hebben al een formele diagnose, anderen vanuit een zelfdiagnose, op basis van associatie met mediaberichtgeving of mediabeeldvorming of associatie met geschreven of gesproken ervaringsverhalen.

Deze alternatieve behandelingen kunnen variëren van behandelingen op basis van voeding en supplementen tot craniaal-sacrale therapie en neurofeedback of homeopathische middelen. Ook al is bij sommige van deze behandelingen wijdverbreid bewijs tegen de effectiviteit, en zijn sommige alternatieve behandelingen zelfs schadelijk.

In een recente studie analyseerde een team Nederlandse autismeonderzoekers het gebruik van alternatieve en minder alternatieve behandelingen in twee onderzoeken: een bevraging van autistische volwassene en ouders of wettelijke vertegenwoordigers van autistische personen, en een analyse van patiëntendossiers van een behandelcentrum voor autisme.

Meer dan 30% gebruikt een alternatieve behandeling voor autisme

Uit beide onderzoeken bleek dat in het algemeen 30% en bij kinderen zelfs 46% van de deelnemers alternatief behandeld werden, meestal in combinatie met een meer betrouwbare behandeling.  

Het merendeel van de bevraagden in het eerste onderzoek kiest voor ‘klassieke’ behandelingen, interventies of medicatie. Zes op tien van de bevraagden houdt zich uitsluitend bij deze wetenschappelijk betrouwbare behandelingen. Bijna 10% kiest overigens voor geen enkele vorm van behandeling, interventie of medicatie. 3% kiest uitsluitend voor alternatieve behandelingen.

Het is interessant om te lezen welke behandelingen de onderzoekers als meer betrouwbare behandelingen beschouwen. Sommige van deze oplossingen (zoals toegepaste gedragsanalyse) worden immers door een relatief groot aantal autistische mensen ook als ‘alternatief’ of ‘schadelijk’ beschouwd.

De meest gebruikte ‘betrouwbare’ behandelingen

Andere ‘betrouwbare’ behandelingen die beschikbaar zijn voor autistische mensen, al dan niet afhankelijk van de setting en de leeftijd, zijn

• Klinische dagopvang of polikliniek,
• Gespreksgroepen,
• Creatieve therapie of muziektherapie,
• Vroeg intensieve interventies (zoals vroeg intensieve gedragsinterventies, toegepaste gedragsanalyse, centrale responsbehandeling, discrete trial onderwijs, psychiatrische intensieve behandeling),
• Gezinstherapie (zoals multisysteemtherapie, functionele gezinstherapie),
• Thuistraining of andere coaching of begeleidende behandeling in de thuissituatie (zoals intensieve orthopedagogische gezinsbehandeling, praktische pedagogische gezinsbehandeling, video-interactiebegeleiding, ouder-kind interactietherapie, Floortime),
• Individuele gesprekken met een psycholoog of psychiater (zoals psychotherapie, cognitieve gesprekstherapie, EMDR-therapie),
• Mindfulness,
• Oudertraining of – begeleiding,
• Fysiotherapie of andere motorische therapieën (zoals ergotherapie, psychomotorische therapie, sensorische integratietherapie),
• Speltherapie,
• psycho-educatie (voor ouders, broers en zussen of omgeving, en voor de persoon met autisme)
• Sociale vaardigheidstraining en weerbaarheidstraining (zoals theory of mind-training, agressieregulatie) en logopedie.

Als medicatie die gebruikt wordt bij personen met autisme, afhankelijk van de situatie en leeftijd, worden onder andere vermeld door de onderzoekers:

• Abilify/aripiprazole
• Amitriptyline,
• Ativan/orfidal/lorazepam, ,
• Avanza/axit/mirtaz/mirtazon/remeron/zispin/mirtazapine,
• Cipramil/citalopram,
• Concerta/metylfenidaat (methylphenidate),
• Depakine (valproic acid)
• Dexamfetamine (dextroamphetamine),
• Dipiperon/pipamperon(e),
• Dixarit/clonidine,
• Fevarin/fluvoxamine,
• Haloperidol/Haldol
• Lexapro/cipralex/escitalopram,
• Medikinet/equasym/methylfenidaat (methylphenidate),
• Orap/pimozide,,
• Propranolol,
• Prozac/fluoxetine,
• Restoril/normison/temazepam,
• Risperdal/risperidon(e),
• Ritalin/methylfenidaat (methylphenidate),
• Rivotril/clonazepam,
• Seresta/oxazepam,
• Seroquel/quetiapine,
• Seroxat/paroxetine,
• Strattera/atomoxetine ,
• Valium/diazepam,
• Venlafaxine (Effexor),
• Wellbutrin (bupropion),
• Zoloft/sertraline,
• Zyprexa/olanzapine

De meest gebruikte alternatieve behandelingen

De meest gebruikte alternatieve behandelingen zijn sensorische integratietherapie, therapie met paarden (hippotherapie) en vitaminetherapie of – supplementen.

Andere vernoemde therapieën waren

• Bach Bloesems,
• Acupunctuur of acupressuur,
• glutenvrij of caseïnevrije dieet,
• craniale osteopathie of craniosacrale therapie,
• neurofeedback of neurotherapie,
• reikibehandeling,
• homeopathische profylaxe of vaccin-detox,
• therapie met honden, dolfijnen en andere dieren
• aura – of chakratherapie,
• regressie – of reïncarnatietherapie,
• hypnose,
• Son-rise/Kaufman-methode,
• medicamenteuze behandeling met antibiotica of antihistaminica,
• qiqong massage,
• gefaciliteerde communicatie,
• auditieve integratietherapie (AIT),
• elektro-acupunctuur of biofotonentherapie,
• Cease-therapie,
• SensiTherapy,
• Hersenstimulerende methode (BSM),
• neuro-emotionele integratie (NEI),
• houvastherapie,
• hormonale therapie,
• mineraalwondersupplement,
• immunoglobulinen of chelatoren,
• therapie met koude, natte kompressen,
• Tomatis-luistertherapie,
• Doman-Delcato-techniek (psychomotorische patronen),
• Jin Shin Jyutsu,
• Hyperbare zuurstoftherapie (HBOT)
• Van Soest therapie (hiërarchie van de zintuigen).

Vooral autistische personen met hoger opgeleide ouders (vooral de vader), met een vroege diagnose, gelijktijdige voorkomende diagnoses en intensievere hulpverlening (en speciaal onderwijs), gebruiken ze.  Vooral bij kinderen en adolescenten blijkt het te gaan om behandelingen die beweren dat autisme te genezen is door vaccins en giftige stoffen aan te pakken, de zogenaamd vaccin-gerelateerde behandelingen.

Volgens de onderzoekers moeten ouders, hulpverleners en autistische personen voldoende informatie krijgen en ook gewaarschuwd worden over de voordelen en risico’s van de keuze voor minder betrouwbare behandelingen. Tegelijk is er meer onderzoek nodig om de keuze en het effect van deze behandelingen voor autisme beter te begrijpen.

Tot slot

De onderzoekers stellen zich tegelijk kritische vragen rond hun onderzoek, namelijk of ze het gebruik van alternatieve behandelingen over – of onderschatten, en of bepaalde behandelingen die ze ‘alternatief’ beschouwen niet veeleer ‘onconventioneel’ zouden moeten worden genoemd. Zo wordt therapie met dieren, inclusief therapie met paarden, meestal als alternatief beschouwd. Recentelijk bleek echter uit een onderzoek dat hippotherapie een effect had op het sociaal functioneren van autistische kinderen.

Dit onderzoek vond ik zelf vrij verrassend. Niet enkel omdat er toch nog vrij veel teruggegrepen wordt naar bedenkelijke therapieën. Ik vond het ook verwonderlijk hoeveel relatief bedenkelijke behandelingen ook binnen de ‘betrouwbare’ therapieën waren opgenomen. Anderzijds is mijn ervaring dat vooral de klik tussen de behandelaar, een autismevriendelijke behandelomgeving en de intrinsieke motivatie van het autistisch individu en diens omgeving van belang zijn om tot resultaten te komen. Of meer informatie en waarschuwingen zullen helpen, lijkt mij eerder twijfelachtig, zeker als er al wantrouwen bestaat tegenover wie de informatie geeft.

Kim M. Jonkman, Elisa Back, Wouter G. Staal, Lotte Benard, Daniël M. van der Doelen, Sander Begeer, in Alternative treatments for autism: Prevalence and predictors, Research in Autism Spectrum Disorders, Volume 98, 2022.