Stilaan wordt het weer tijd om af en toe een vraag die ik krijg via mijn mail op mijn blog te beantwoorden. Terwijl de krokussen in de tuin naast ons gebouw al flink opschieten, angstaanjagend vroeg gezien de tijd van het jaar, lijken de vraagstellers uit hun winterslaap te kruipen. Sommige vragen zijn al ernstiger bedoeld dan andere, maar elke vraag probeer ik gewetensvol en genuanceerd, al naargelang ik er de energie voor heb, te beantwoorden.

Romina, een vaste abonnee van deze blog, mailt met veel *zucht*-vermeldingen, dat ze zich op het kerstfeestje weer doodgeërgerd heeft aan haar autistische schoonbroer, haar hoogbegaafde tante, het theatrale nichtje en de borderline vriendin van haar broer. ‘Natuurlijk komt het bloed van onder mijn nagels door de rest van de familie, maar die zijn gewoon ‘verstandelijk beperkt’ en ‘compleet gestoord’. Zelf denkt Romina dat ze ‘gezond gestoord’ is en mogelijks wel enkele trekken heeft van hoogbegaafdheid, maar zich nooit zo zou bestempelen. ‘Ik wentel mij tenminste niet in mijn abnormaliteit’, voegt ze er nog aan toe.

Romina mailt mij om advies, ze wil graag weten hoe ze het best haar gekke schoonbroer ervan kan overtuigen dat hij, zoals hij steeds blijft beweren, een genie is. ‘Iedereen lacht ermee, maar als die flauwe grapjas dat overal blijft rondvertellen, kan hij wel eens in de problemen komen, én misschien ook wel eens ons als familie belachelijk maken’. ‘Daarom zou ik graag weten hoe ik hem kan uitleggen waarom hij geen genie is. In elk geval zou hij als genie toch iets meer succes in zijn leven hebben, denk ik. Nu is hij permanent op ziekteverlof, is hij erin geslaagd om nooit meer te moeten werken en daar nog geld voor te krijgen ook. Een genie zou dat volgens mij toch nooit durven te doen, die zou aan de slag aan.’

Als je schoonbroer autistisch is in de zin dat dit vastgesteld is, dus niet autistisch genoemd door anderen vanuit vermoedens, bestaat de kans dat hij de term ‘genie’ anders opvat, of dat hij zich niet bewust is van de gevoelige snaar die hij aanraakt bij jou. Het lijkt erop dat niet iedereen in je familie daar een probleem van maakt, aangezien je aangeeft dat ze ermee lachen. Misschien vinden ze hem gewoon te raar om van hem aan te nemen dat hij dat zoiets ernstig bedoelt.

Genieën hoeven niet, voor zover ik er iets over weet, niet meteen succesvol te zijn op maatschappelijk vlak. Er zijn volgens mij voorbeelden genoeg van biografieën en verhalen waarin mensen met genialiteit of aan genialiteit grenzende begaafdheid niet al te comfortabel wonen, leven en vreemde werkjes moeten uitvoeren om in leven te kunnen blijven. Ik zou het zelf trouwens moeilijk vinden om een genie van een niet-genie te onderscheiden, maar ik ben dan ook een volstrekte leek op dat vlak.

Mijn eerste gedacht bij uw vraag was dan ook: Het is volgens mij beter om hem uit te leggen wat hij volgens jou wel is dan wat hij niet is. Verder : Als hij volgens jou geen genie is maar die indruk wel wil wekken of zichzelf een genie noemt, heb ik de indruk dat dit jou ergert. Je zou je ook kunnen afvragen waar je ergernis vandaan komt (misschien ook door jullie persoonlijke conflicten), en daar iets positief mee doen. Je zou er bijvoorbeeld iets creatief mee kunnen doen, of het bespreken met iemand die iets kent van genialiteit. Of je zou hem natuurlijk ook gewoon kunnen mijden, dat kan natuurlijk ook.

Iets anders dan in me opkwam toen ik je vraag las: je zou kunnen proberen hem respectvol uit te leggen dat jij vindt dat hij zichzelf overschat, en niet geniaal is volgens jou. En dat je graag zou hebben dat hij dat idee van genialiteit voor zich zou houden, dat het je irriteert, en het jouw feestje vergalt. Hij heeft natuurlijk het recht om dat onzin te vinden, en te antwoorden waar je je in godsnaam mee bemoeit. Dat recht heeft hij, wie hij ook is. Tenzij anderen hem daarin tegenspreken. Dat recht hebben zij ook..

Je zou hem eventueel duidelijk kunnen maken wat volgens jou geniaal is, concreet en objectief, maar de kans bestaat wel dat dit geen indruk maakt, onbegrijpelijk overkomt of, in het slechtste geval, leidt tot een dovemansdialoog. Of dat jij je enorm belachelijk maakt volgens anderen. Zoiets als ‘die gekke Romina toch, die snapt ook nooit de ironische grapjes van schoonbroer x. Altijd zo ernstig erop ingaan, dat is nu typisch haar manier om daarmee om te gaan’.

En tot slot: Tenzij je erg veel kent over begaafdheid, zou ik toch voorzichtig blijven als het gaat om iemand op vlak van begaafdheid of iemands uitspraken over zijn/haar eigen begaafdheid te beoordelen. Mogelijk verhult zijn gedrag en onhandigheid of spanning door moeilijk te kunnen aanvoelen van gevoeligheden wel zijn begaafdheid die je onderschat. Natuurlijk kan het ook zijn dat hij een ietwat wereldvreemde opschepper is, maar ook dan brengt je ergeren, je opwinden en vooral hem willen behoeden voor de reacties van anderen volgens mij weinig goeds voort. Zelf zou ik eerder naar het toilet lopen en daar voor de rest van de avond blijven zitten. Of beter nog: slechts voor het hapje en het drankje blijven, en dan je familie, die volgens jou ongezond gestoord is, onder elkaar een vrolijk gek kerstfeestje laten vieren.