Een verdieping of twee hoger, een straat verder, naar een andere stad of streek, of bij wijze van spreken naar het einde van de wereld … verhuizen blijft ook na een aantal keer organisatorisch een huzarenklus. Het mag dan nog zo goed voorbereid zijn, toch is er altijd wel van alles dat anders loopt dan verwacht of dan gewenst.

Verhuizen is om te beginnen, los van alle organisatorische last, ook een zware psychologische dobber. Het gebeurt niet elke dag. Meestal kies ik er niet voor zonder grondige reden om uit een woonomgeving te vertrekken waar ik mij enigszins op mijn gemak begin te voelen. Ik zie er tegenop en vind het vervelend.

Verhuizen kan voor sommige mensen staan voor los – en achterlaten. Het kan een vorm van verlies zijn, de band met een oude vertrouwde omgeving verbreken.

Het betekent vooral een periode van zoeken naar evenwicht en veiligheid in een nieuwe omgeving terwijl in de ‘buitenwereld’ lasten en verwachtingen gewoon doorlopen. Het zou mogelijk moeten zijn in de periode van de verhuis verlof te nemen van de verwachtingen van de samenleving om alle tijd te nemen voor de verhuis naar, inrichting van en gewenning aan de nieuwe woonsituatie.

Hoewel de nieuwe woonst een verbetering kan blijken op vlak van privacy, weegt dat niet op tegen de angst voor de verandering. Ook al omdat de impact van de veranderingen niet goed ingeschat kan worden, en door de roekeloosheid & onvoorspelbaarheid van mensen zonder autisme het er allemaal niet eenvoudiger op wordt.

Uitputting van de draagkracht

Verhuizen is dan ook een grote stressfactor. Zelf ervaar ik die stress (bovenop de angst die er sowieso is) in toegenomen onzekerheid en verlies van zogenaamde ‘homeostase’ of evenwicht. Tot ik dat psychisch evenwicht terug heb gevonden, en mij ‘gesetteld’ heb, is het of ik van huis weg ben, en geen mogelijkheid heb om mij veilig te voelen en terug op adem te komen.

Dat verlies van ‘homeostase’ kan overigens een erg grote impact hebben omdat de energie gestoken in compensatie en camouflage van jaren terug zich kan wreken. Het is nooit echt goed in te schatten welke impact zo’n verhuis heeft, wat al te grote roekeloosheid en opdringen van een ideeën & te rap gaan (‘overbevragen’ zoals ze dat noemen) nog meer onverantwoord maakt.

De verhuis zelf, de organisatie en uitvoering, betekent natuurlijk heel wat stress. Toch komt de werkelijke dimensie daarvan meestal pas in vertraging. Als een terugslag in meerdere keren. Op emotioneel vlak voel ik dat in toegenomen onbehagen, een zwaarder gemoed dan anders, en een verhoogde neiging tot isolatie. Verhuizen betekent tevens meer het leven overdenken, weer een nieuwe periode die tot tal van nieuwe verwachtingen en desillusies zal leiden. Het kan door een verhoogde afhankelijkheid van anderen ook al eens tot onmacht, wanhoop en opstandigheid komen.

Verhuizen geeft volgens mij vaak een adequaat beeld van de impact van het autisme op het functioneren, of van de verhouding draaglast – draagkracht in het algemeen. De werkelijke draagkracht wordt vaak op die momenten ontbloot. Zo komt het voor dat mensen met autisme die jarenlang onmerkbaar, soms ook voor zichzelf, op of over hun tandvlees hebben geleefd, dat bij een verhuis bekopen met een psychologische crash. Het vergt al wat inzicht in autistisch denken om de juiste betekenis te geven aan verhuizen voor iemand met autisme. De grens tussen over – en onderschatten, tussen relativeren en dramatiseren is op dat vlak erg dun, en dunner dan op andere vlakken.

Positieve invloed van verhuizen

Verhuizen heeft behalve een aantal nadelen beslist ook bepaalde voordelen.

Afhankelijk van de draagkracht, kan verhuizen immers nieuwe kansen scheppen om energieopslorpende leefgewoonten te doorbreken.

Samen met die ‘reis-modus’ is er ook een herdefiniëring van de woonsituatie mogelijk. Een nieuwe woning is vaak een nieuwe kans. Dat is nog een reden waarom verhuis best een hele tijd van vooraf wordt voorbereid. Eenmaal verhuisd en gesettled is de kans immers klein dat er nog veel ruimte is voor verandering van de indeling van de woning.

In de transit-fase, tussen het begin van de voorbereiding van de verhuis en het settlen, een periode die niet langer dan een maand mag duren, ben ik namelijk in een andere rol, die van reiziger.

Daardoor wordt tot op zeker niveau een herdefiniëring van het begrip ‘thuis’ of ‘woonsituatie’ mogelijk, of minstens een zoektocht naar betere leefomstandigheden, vertrekkend vanuit mijn eigen denken uiteraard.

Dat betekent uiteraard niet dat alles nu anders wordt, dat ik mij volledig ga aanpassen aan de grillen en verwachtingen van anderen. Maar er is ruimte om stappen te zetten en te zoeken, al naargelang de beschikbare energie natuurlijk.

Organisatie van verhuizen & installatie

Bovendien moeten de ingrepen en veranderingen zorgvuldig gepland, besproken en begeleid worden. Suggesties van een vertrouwenspersoon die autistisch denken kent, zullen al meer gevolgd worden dan van een betweterige neurotypical.

Een checklist is daarbij zeker geen luxe. Een woonbegeleider kan zich vooral bij het opmaken van deze praktische lijst van zijn beste kant laten zien, en vertrouwen winnen (of net andersom).

Op het internet bestaan daar wel enkele voorbeelden van. De meeste checklists gaan echter zoals meestal uit van tal van veronderstellingen en vanzelfsprekendheden die mensen van een andere cultuur (zoals de autistische cultuur) onbekend zijn. Ze zijn bovendien nogal warrig en onoverzichtelijk.

Vooral de administratieve kant van verhuizen, de organisatie en timing daarvan, is geen lachertje. Opstellen van de overeenkomst, tekenen, registreren. Aanvragen van een andere domicilie bij de burgerlijke stand, wachten op de wijkagent, contact met de (immer wantrouwige) politieagent, naar het Stadhuis om alle documenten te laten veranderen (identiteitskaart – de pin-code nog herinneren – en andere documenten niet vergeten). De organisatie die voor elektriciteit, gas en water zorgt op de hoogte brengen. Bij de Post een dienst aanvragen en betalen die je post automatisch doorstuurt (duur maar noodzakelijk als je geen post wil missen). Bij je bank & eventueel uitbetalingsinstelling de domicilie veranderen. De verzekering vernieuwen of veranderen. Enzomeer.

Wie naar een andere stad verhuist, of voor de eerste keer verhuist, en niet al te veel verdient, kan eventueel gebruik maken van een huursubsidie, renovatiepremie of een andere toelage. Informatie over deze of andere premie’s en ‘rechten’ is onder andere te vinden op sites als Premiezoeker of Rechtenverkenner. Ook instanties als het plaatselijke Sociaal Huis, of het Centrum Algemeen Welzijnswerk of Jongeren Advies Centrum (voor wie onder 26 is), kunnen hier vaak nuttig advies geven.

Uiteraard moet er ook aan de inrichting gedacht worden. Niet alleen moeten de nodige aansluitingen (televisie, internet, telefoon) tijdelijk aangevraagd worden. Voor mensen die internet, televisie of telefoon belangrijk vinden, bij wie het centraal staat in hun leven, is dat natuurlijk wel belangrijk. Het kan het verhuisproces dragelijk maken, en hen helpen om die moeilijke periode te overbruggen. Weten dat je in de verhuisperiode toch minstens virtueel thuis kan zijn, kan een hele troost zijn. Weten dat je je favoriete televisieprogramma’s niet hoeft te missen, zonder bij iemand anders (hoe goed bedoeld ook) te moeten kijken. Weten dat je in een eigen ruimte (dus niet andermans dak) ongestoord kan telefoneren (zonder dat je ’t idee hebt dat er iemand meeluistert van in de gang of achter de deur) … het kan een verschil maken.

Ook de functies van de verschillende ruimtes (waar, wat, welke functie voor welke subruimte, bewegingsruimte …) worden best vooraf duidelijk toegekend.

In elke ruimte (keuken, leefkamer, badkamer, slaapkamer, toilet, berghok) moet duidelijk zijn wat er waar komt.

In de keuken kan er bijvoorbeeld gewerkt worden met labels in de kasten (waar wat hoort), een weekplanner, een afvalkalender, verschillende afvalcontainers (huisvuil, pmd, papier/karton, klein gevaarlijk afval, …). Heeft de keuken bij de verhuis alles wat een keuken nodig heeft en zo nee, is er zekerheid wanneer dit in orde zal zijn (via schriftelijke overeenkomst) ?

In de slaapkamer is er de overzichtelijke inrichting van de kleerkast (in het zicht of als gesloten kast), eventueel een nieuw bed of matras (al naargelang de toestand van de bestaande matras & het beschikbare budget), de verlichting – en verluchtingsmogelijkheden.

In de leefkamer is het best een scheiding te hebben van ontspanning, eetruimte en huishoudelijke ruimte (voor strijken en plooien bijvoorbeeld). Anders is de neiging groot om als alleenstaande hetzij voor de televisie, hetzij voor de computer te leven, eten en drinken.

Een mogelijkheid om dat alles te visualiseren, kan via gebruiksvriendelijke 3D-programma’s of eenvoudigweg pen/potlood en papier.

Wanneer verhuisd ?

Verhuizen betekent uiteraard ook iets anders naargelang de leeftijd. In mijn leven ben ik in totaal acht keer verhuisd (inclusief twee keer met ouders). Dat verliep naarmate de tijd vorderde minder chaotisch maar naarmate ik het mij bewuster meemaakte nam de impact & energie die het vergde wel toe.

Alles begint uiteraard met de reden van verhuis, en de mogelijkheid om een overzicht van het verloop voor te bereiden. Verder bepaalt ook het overzicht & zekerheden op andere levensgebieden (dagbesteding, vrije tijd) hoe vlot een verhuis kan verwerkt worden.

Ook het interieur, en hoe mobiel dat is, en de hobby’s die iemand heeft, kan veel verschil maken. Zelf heb ik bijvoorbeeld ongeveer 1.200 boeken, en heel wat mappen, die in & uit dozen moeten.

Het vinden van die dozen, nummeren, vullen, verplaatsen en terug uitpakken is een heel werkje waarbij nogal wat organisatie komt kijken. Het voordeel is wel dat ik van de gelegenheid kan gebruik maken om een hele pak papier, knipsels, boeken … naar het containerpark af te voeren, en een nieuwe start te maken. Het nadeel is dat er nog wel een tijd dozen in mijn slaapkamer en leefkamer zullen blijven staan.

Intussen, twee maand ver twee verdiepingen hoger (zo ver ben ik verhuisd), begint er al schot in de zaak te komen, en komt de terugslag ook stilaan tot rust. Hoewel dat laatste nooit echt voorspelbaar is. De naschokken zullen nog wel maanden tot jaren voelbaar blijven, op onverwachte tijdstippen en in onverwachte vormen, zowel voor mij als voor mijn omgeving.

Beetje bij beetje, beïnvloed door tal van factoren, zal ik ooit geïnstalleerd raken, en mettertijd meer en meer rust vinden. Dan zal ik verhuisd zijn, en … opnieuw kunnen verhuizen. Een verdieping of twee naar boven, naar een andere streek, en … naar onbekende oorden.