Onlangs las ik Het Rosie Project van Graeme Simsion. Een hilarische ‘feel-good’ roman over een charmante en bizarre professor genetica die uitzoekt of hij de ware liefde kan vinden.

Een autistische geneticus met zwarte gordel in Akikido

Don Tillman, is de professor in kwestie, een nogal bizarre exacte wetenschapper, super geconcentreerd op zijn werk, om niet te zeggen wereldvreemd. Toch is hij iets specialer dan de doorsnee-wetenschapper, hij heeft een zwarte gordel in Akikido en weet ook heerlijk kreeft te bereiden.

Hij heeft ook autisme maar weet dat niet. Anders dan veel andere literaire personages met autisme is hij in staat tot liefde, fysiek contact en kan ook wat verandering aan. Zijn personage wordt erg realistisch neergeschreven, in de mate dat dit een van de betere voorbeelden is waarmee buitenstaanders autistisch denken kunnen leren kennen.

Prof. Tillman denkt zelf dat er vooral iets aan hem scheelt. Iets waardoor hij perplex blijft van menselijk gedrag en onaantrekkelijk voor andere mensen (voornamelijk vrouwen). Het aantal vrienden dat hij heeft, kan hij op één hand tellen en meer dan één date heeft hij, tot zijn teleurstelling, niet gehad. Door zijn sociale handicap is hij volgens zichzelf eenvoudigweg niet in de wieg gelegd voor romantiek.

Hij houdt meer vast aan zijn talloze gewoontes zoals uitstapjes naar de markt (dinsdag, donderdag en zaterdag) die hij “een combinatie van lichaamsbeweging en het kopen van ingrediënten voor mijn maaltijden en een gelegenheid voor reflectie” noemde. Of het wegen van essays van studenten als deel van een project om de taak van het nakijken te verlichten.

Het Echtgenote Project

Op een bepaald moment krijgt hij echter te horen dat hij wel eens een goede echtgenoot zou kunnen zijn. Aanvankelijk verrast dit hem enorm, maar zelfs hij kan niet om de statistische realiteit heen dat er voor elke mens iemand is die bij hem of haar past.

Hij begint dan ook aan het project ‘Wetenschapper zoekt Vrouw’, dat hij zelf afkort als ‘het Echtgenote Project’. Op zijn eigen, ordelijke, ‘evidence-based’, wetenschappelijk correcte wijze probeert hij de perfecte partner te vinden. Ze moet ordelijk en logisch zijn, stipt op tijd komen, niet op café gaan, en niet roken of drinken.

Om de zoektocht in goede banen te leiden, ontwikkelt hij een vragenlijst, waarmee hij alle vrouwen die zich druk maken over uiterlijkheden er onherroepelijk uit zou filteren.

“Een vragenlijst! Wat een logische oplossing. Een wetenschappelijk deugdelijk instrument, speciaal voor het doel vervaardigd volgens de huidige best practice, voor het eruit filteren van de tijdverspillers, de chaoten, de ijssmaakpuristen, de klagers over gestaar, de glazenbolkijkers, de horoscoopaanhangers, de modegekken, de religieuze fanatici, de veganisten, de sportkijkers, de creationisten, de rokers, de niet-wetenschappelijke onderlegden en de homeopaten, waar in het meest ideale geval de perfecte partner overblijf, of meer realistisch, een behapbare lijst met geselecteerde kandidaten.”

Al is dat volgens zijn vriend Gene, professor in de psychologie, tijdverlies, en kan je beter selecteren op oorlellen. Als academisch psycholoog zette hij een project op dat naar eigen zeggen meer bij zijn vakgebied paste: seks proberen te hebben met vrouwen van zo veel mogelijk verschillende nationaliteiten.

Wervelwind Rosie en haar Vader Project

Zijn aanpak is volgens Don helaas teveel gebaseerd op het traditionele datingmodel, waarin de kans op succes niet opweegt tegen de inspanningen en negatieve ervaringen. Onder lichte druk van Gene schreef Don zich evenwel toch in bij Tafel voor Acht, gerund door een commercieel bemiddelingsbureau. Wat een aantal hilarische scènes oplevert.

Als hij Rosie, na verschillende andere dates, ontmoet, voldoet zij niet echt aan die criteria. ‘Gene heeft me de ongeschiktste vrouw ter wereld gestuurd’, zegt hij, ‘Laatkomer, vegetariër, chaotisch, irrationeel, ongezond, roker – roker!, psychische problemen, kan niet koken, niet wiskundig onderlegd, onnatuurlijke haarkleur’. Maar ze is bloedmooi, vurig en intelligent. Ze is zelf ook op de ontdekkingstocht van haar leven, namelijk die naar haar biologische vader (het ‘Vader Project’). Wat Rosie wel voor heeft op andere kandidaten is dat ze Don niet wil veranderen en bewust is van haar eigen kleine kantjes.

Daten geeft je meer zelf inzicht …

Behalve enkele merkwaardige wendingen en schaarse cliché’s op vlak van autisme (en het beeld van academici), is het vooral een grappig boek met flink wat doordenkers en taalhumor. Een ‘feelgood’ boek van het soort waar ik van hou dus. Maar het is ook een boek waarin de queeste naar liefde en inzicht in wie we echt zijn aan bod komt. Hier en daar komen zelfs wat diepzinnige bedenkingen over relaties en autisme opgedoken.

Zo komt Don aan het einde, na talloze omzwervingen en dates, tot een lijstje van zeven dingen die hij uit ‘het Rosie Project’ heeft geleerd. Zo is hij dankzij het daten en de invloed van Rosie tot een redelijk helder beeld van zichzelf gekomen. Zo kon hij aanvankelijk moeilijk uitmaken of hij liefde voelde of niet maar had geleerd dat het onvermogen om je in te leven niet hetzelfde is als het onvermogen om lief te hebben. Het waren twee afzonderlijke vermogens.

Maar hij zag ook niet dat hij beschikte over vaardigheden die anders niet hadden, en dat mensen deze vaardigheden op waarde schatten, zolang je hen wat tijd geeft. Hij besefte ook, een kwart van zijn leven later dan anderen, dat hij kon genieten van vriendschappen en plezier maken. “Ik werd enkel tegengehouden door mijn gebrek aan vaardigheden. Niet door mijn gebrek aan motivatie. Inmiddels was ik in sociaal opzicht bedreven genoeg om mijn leven open te stellen voor een groter scala aan mensen”.

Tot slot: onvoorstelbaar ongepland

Uiteindelijk valt alles bij elkaar in een verrassend einde. Uiteindelijk beseft Don dat de belangrijkste zaken, zeker voor wie aan dating doet, vaak ongepland gaan en af en toe goed is oplettend te blijven en de kans te grijpen.

“Als Rosies moeder had geweten dat de kleur ogen geen betrouwbare indicator was voor het vaderschap en als ze een DNA-test had laten uitvoeren om haar vermoedens te bevestigen, dan zou er geen Vader Project zijn geweest, geen Geweldige Cocktailavond, geen Avontuur in New York, geen Don Project en geen Rosie Project. Als deze ongeplande reeks gebeurtenissen niet had plaats gevonden, dan zouden haar dochter en ik nooit verliefd op elkaar zijn geworden. En dan zou ik nog steeds elke dinsdagavond kreeft eten. Onvoorstelbaar”.

Het Rosie project / Graeme Simsion (Uitgeverij Sijthoff, 2013). Is volgens de lezers van Goodreads het zevende beste fictie-boek in 2013. In de categorie ‘non-fictie’ is The Autistic Brain van Temple Grandin verkozen als beste keuze.