Zoals elk jaar staat de 14^de februari bekend als Valentijn, een feest waarbij liefde en romantiek centraal zouden staan. Valentijnsdag is bedoeld om een speciale persoon in je leven te verrassen met bloemen, cadeaus of romantische activiteiten.

Elke jaar terug komen er veel vragen in mijn mail over Valentijn, van ‘beseffen autisten wel wat Valentijn betekent voor hun partner’ tot ‘wat kan ik kopen voor mijn (autistische) man/vrouw zodat hij/zij weet dat ik haar/hem graag zie?’. De meeste vragen geven volgens mij al het antwoord, en het merendeel van de vragen beantwoord ik met dezelfde zin : ‘vraag het hem/haar/hen op je eigen manier’.

Liefde ervaren en geven is het moeilijkste wat er bestaat, en … het belangrijkste voor mij

Als autistisch mens betekent dat ook voor mij een aantal extra uitdagingen naast de gewoonlijke dagelijkse besognes. Enkele daarvan zijn bijvoorbeeld niet goed weten hoe je moet reageren op onverwachte romantische verklaringen of gebaren van anderen, of het moeilijk vinden om je eigen gevoelens voor iemand over te brengen. Zeker als die andere, bijvoorbeeld op Valentijnsdag, allerlei verwachtingen heeft die ik moeilijk kan raden of verbeelden.

Liefde en het uiten van verliefdheid vind ik, om het zachtjes uit te drukken, niet zo eenvoudig, omdat het een van de meest complexe vormen is van sociale omgang en emoties uitdrukken. Ik vind het zelf erg moeilijk om verbinding te maken met andere mensen en precies uit te drukken wat ik voel zonder dat het ongepast of bizar overkomt. Ik vind het wel heel belangrijk, omdat ik niet graag wordt gezien als iemand die gevoelens van anderen die mij graag zien niet kan beantwoorden.

Het stereotype wil dat autistische mensen niet in staat zouden zijn om liefde te ervaren en te geven zoals dat verwacht wordt. Ik denk dat dit meestal klopt als het gaat om ‘zoals dat verwacht wordt’. Ik ervaar namelijk vaak diepere verbondenheid bij sommige mensen, en ervaar ook vaak dat ik op een andere manier naar liefde kijk dan veel andere mensen. Soms vraag ik me zelfs af of ‘gewone’ mensen wel liefde kunnen ervaren, tenzij in een ‘driehoeksverhouding’ met maatschappelijke normen als vervelende derde partij.

Aan de ene kant biedt Valentijn een zoveelste gelegenheid om op een unieke en creatieve manier mijn liefde voor mijn geliefde en andere belangrijke mensen in mijn leven te vieren. Anderzijds hoeft daar natuurlijk geen andere reden voor te bestaan dan het aanbreken van een nieuwe dag. Ik hoef niet meteen een zoveelste hypercommercieel (Amerikaans) feest om mijn liefste te laten weten wat ik voel en wil vieren.

Ons niet druk maken om traditionele manieren om Valentijnsdag te vieren

Ik voel me er zelfs beter bij als dit terloops, zonder gelegenheid, gebeurt. Ik moet mezelf er wel af en toe aan herinneren mijn liefste te laten weten dat ik nog steeds veel liefde voel voor haar. In de wirwar van gedachten, gevoelens en gedrag doorheen de dag ben ik het immers zo snel vergeten om nog eens te laten weten, met een woord of een gebaar, hoe graag ik mijn liefste zie.

Als ik iets wil meegeven op dit ‘feest’, dan is het toch dat we ons niet druk hoeven te maken om traditionele Valentijnsdag vieren. Het kan best dat je de voorkeur geeft aan het doorbrengen van de dag alleen, of met andere mensen die je graag in je omgeving hebt, eerder dan met een romantische partner. Daar is volgens mij niets mis mee, integendeel.

Valentijn hoeft niet noodzakelijk een negatieve of vermoeiende ervaring te zijn

Valentijn hoeft niet noodzakelijk een negatieve of vermoeiende ervaring te zijn. Laten weten dat je iemand graag ziet, en graag iets samen zou doen, hoeft ook helemaal niet spontaan, onverwacht of onaangekondigd te zijn. De leukste activiteiten die mijn liefste en ik hebben gedaan waren min of meer georganiseerd en enkele dagen voordien afgesproken.

Als het op Valentijnsdag aankomt, vind ik het belangrijk duidelijke verwachtingen te stellen, te focussen op activiteiten die we beiden graag doen of betekenisvol vinden, en in te spelen op wat voor ons beiden een goed zintuiglijk gevoel geef, zoals bepaalde lievelingsgeuren, smaken en bepaalde aanrakingen. Eerder dan te proberen te voldoen aan de sociale verwachtingen van de samenleving op Valentijn, kiezen we ervoor iets te doen dat bij onze relatie past. Dat kan gaan van gezellig een film kijken, een wandeling maken of samen iets maken, zoals een kunstwerk of een maaltijd. Het kan ook zijn dat we samen naar ons favoriete restaurant gaan om daar ons lievelingsgerecht te gaan eten.

Tot slot: enkele tips voor Valentijn als je in je omgeving een autistische persoon wil een duwtje geven

In de kern draait Valentijnsdag echter in de kern om het vieren van liefde in alle vormen, niet slechts de romantische liefde.  Begrip hebben voor de soms aparte manier hoe autistische mensen liefde ervaren hoort daar volgens mij ook bij.

Toen ik nog niet samen was met mijn liefste, heb ik vaak ervaren dat mensen om mij heen dachten dat ik een duwtje in mijn rug nodig had op romantisch vlak. Eerder dan rekening te houden met mijn comfortzone, en respect te tonen voor mijn sociale voorkeur, dachten ze dat ze mij moest koppelen met gezelschap op een activiteit die mij zoveel stress opleverde dat het traumatisch was. Dat waren vaak overweldigende situaties waarin ik weinig ruimte zag om mijn gevoelens te uiten op een manier die voor mij comfortabel was.  

Valentijn hoeft dus niet geen ‘moment van de waarheid’ of gelegenheid te zijn om iemand aan de romantische liefde of verliefdheid te helpen. Het kan ook een uitstekende gelegenheid zijn om autistische mensen in je omgeving te laten weten dat ze geliefd en gewaardeerd zijn. Door duidelijke communicatie, begrip en respect, kan je autistische mensen stimuleren om liefde en verliefdheid te ervaren en te uiten op een creatieve of sociale manier die bij hun unieke individuele aard aansluit. Zodanig dat Valentijnsdag geen trauma of lastige dag is, maar een gelegenheid om liefde op alle mogelijke manieren te uiten en te beleven.