Als autistische ervaringswerker heb ik al te vaak gehoord en gelezen hoe de allegorie “Iedereen is een genie. Maar als je een vis beoordeelt op zijn vermogen om een boom te beklimmen, zal hij zijn hele leven geloven dat hij dom is” wordt toegepast op autisme. Deze uitspraak wordt vaak ten onrechte aan de wetenschapper Albert Einstein toegeschreven. Nochtans is de link met Einstein pas in 2004 gelegd en zou de wetenschapper zelf geen weet hebben gehad van deze allegorie. Tegenwoordig krijgt de man zoveel quotes en diagnoses toegeschreven dat het verrast dat hij überhaupt nog toekwam aan wetenschappelijk denken. Er is net nog geen Tesla-model naar hem vernoemd, maar dat komt vast nog.

Tegenwoordig wordt deze allegorie te pas en te onpas en met uiteenlopende, vaak tegenstrijdige bedoelingen geciteerd. Aanvankelijk werd de allegorie gebruikt om te pleiten voor maatwerk om de slimsten en meest getalenteerde mensen helpen te ontwikkelen, en iedereen zijn plaats en rol te laten uitvoeren in de standensamenleving. Later werd dat herzien tot begrip, ook voor wie niet zo goed meekon, en het waarderen van diversiteit om elk de kans te geven, tegen bepaalde voorwaarden, capaciteiten en talenten te ontwikkelen.

Steeds vaker wordt deze allegorie echter buiten de oorspronkelijke context geplaatst. Om te benadrukken hoe oneerlijk het is om individuen te beoordelen op basis van normen en verwachtingen waar ze aan kunnen voldoen, bijvoorbeeld. Of om kritiek te uiten op onderwijssystemen die te rigide zijn. De allegorie is ook een lieveling van social media-gebruikers die zich anders of onbegrepen voelen in hun genialiteit, om te laten weten dat hun unieke sterke punten worden genegeerd en ze zich niet dom willen voelen.

Dat de allegorie toegepast wordt op autisme is om meerdere redenen jammer en volgens mij niet gepast.

Dat is niet enkel omdat autistische mensen het volgens sommige deskundigen door hun concrete denkstijl moeilijker zouden hebben met de betekenis van een allegorie. Afgaand op social media hebben neurodiverse mensen zonder autisme trouwens evenveel problemen met allegorieën als autistische personen. In de titel, het enige wat de meeste bezoekers van deze blog lezen volgens onderzoek, heb ik daarom een knipoog verwerkt naar mijn veronderstelde moeite met de interpretatie van allegorieën. Uiteraard kan een vis niet met de juiste ondersteuning de boom inklimmen, maar hoe de allegorie geïnterpreteerd en voorgesteld wordt op social media lijkt dat wel te zijn.

Een eerste probleem met deze uitspraak is de simplistische vergelijking tussen mensen en vissen. Mensen met autisme hebben unieke kenmerken en talenten, maar ze zijn geen “vissen” in een wereld van “bomen.” Deze analogie impliceert dat mensen met autisme inherent anders zijn dan neurotypische individuen en dat hun vermogens alleen in beperkte contexten kunnen worden gewaardeerd. Dit leidt tot stereotypering en het minimaliseren van de capaciteiten van mensen met autisme.

De analogie negeert bovendien de diversiteit binnen de autistische gemeenschap. Autisme is een diversiteit, en geen twee mensen met autisme zijn precies hetzelfde. Terwijl sommigen uitblinken in bepaalde gebieden, kunnen anderen moeite hebben met andere aspecten van het leven. Het is onjuist en oneerlijk om iedereen met autisme over één kam te scheren en over allen te spreken alsof ze één of zelfs dezelfde “genialiteit” zouden bezitten.

Door te suggereren dat iedereen met autisme een soort “genie op zijn eigen manier” is, lopen we bovendien het risico de rijke diversiteit van autisme te verarmen. Dit kan leiden tot onrealistische verwachtingen en teleurstellingen, zowel voor individuen met autisme als voor degenen die hen ondersteunen. Het kan ook leiden tot het negeren van de reële uitdagingen waarmee mensen met autisme worden geconfronteerd en de nood aan passende ondersteuning.

In plaats van vast te houden aan de simplistische verklaring dat “iedereen een genie is,” is het belangrijk om te erkennen dat mensen met autisme, net als iedereen, sterke punten en ondersteuningsbehoeften hebben. Het is van cruciaal belang om individuele talenten en capaciteiten te waarderen en tegelijkertijd te erkennen dat autistische mensen ook uitdagingen kunnen aangaan mits de juiste ondersteuning.

Hoewel de uitspraak “Iedereen is een genie” ooit, in het begin dat ze gebruikt werd, goed bedoeld leek, is ze mettertijd verworden tot een schadelijke en simplistische verklaring. Het is van essentieel belang om de diversiteit binnen de autistische gemeenschap te erkennen, individuele talenten en ondersteuningsbehoeften te waarderen, en realistische verwachtingen te stellen. Laten we deze allegorie dus laten voor wat ze is, en op sociale media streven naar een inclusieve en genuanceerde benadering van autisme.