Het komt af en toe in de krant, en ook op fora komt het regelmatig aan bod: geweld tegen autistische mensen. Mensen met autisme zijn vaak meer het slachtoffer van geweld door leeftijdsgenoten, en fysiek, emotioneel en seksueel misbruik. Dat zou deels het gevolg zijn van hoe de samenleving naar hen kijkt en deels door individuele kenmerken. Veranderen hoe de samenleving denkt is belangrijk, maar dat duurt lang. Daarom wordt er meer verondersteld dat het autistische kenmerken zijn die leiden tot verhoogde kwetsbaarheid om slachtoffer te worden van misbruik of van geweld.

Risico op slachtofferschap van geweld van autistische mensen van jong tot oud verhoogd

Een recent onderzoek, gepubliceerd in 2023, werpt licht op een minder besproken aspect van autisme: het meervoudig slachtofferschap van geweld als autistische volwassenen of, anders verwoord, het gebruik van meerdere vormen van geweld tegen autistische volwassenen. De onderzoekers, met name Australische wetenschappers Vicki Gibbs, Jennifer L. Hudson en de Britse autismeonderzoekers Elizabeth Pellicano, richt zich op de rol van voornamelijk individuele risicofactoren van meervoudig slachtofferschap van autistische volwassenen.

In hun onderzoeksartikel geven ze aan dat het verhoogd risico op slachtofferschap, inclusief fysiek en seksueel geweld, zich uitstrekt van vroege leeftijd tot de late ouderdom. Meerdere vormen van geweld ervaren (soms poly-slachtofferschap genoemd) heeft volgens de onderzoekers negatievere gevolgen dan meerdere keren slachtoffer te zijn van één type geweld. Deze negatieve levenservaringen dragen bij tot het hoger percentage aan samen voorkomende psychische problemen, waaronder posttraumatische stressstoornis en lagere levenstevredenheid onder autistische mensen.

Infantilisering, inferiorisering en aseksualisering autisme zetten maatschappelijk aan tot geweld

Hoewel de onderzoekers zich focussen op onderzoek van individuele factoren, vergeten ze in hun artikel niet dat het verhoogd risico op slachtofferschap onder autistische personen ook vaak een gevolg is van diepgewortelde structurele ongelijkheden. Deze omvatten discriminatie, stigmatisering en breed gedragen negatieve sociale opvattingen.

Veel autistische volwassenen zijn werkloos of ondergewaardeerd op de arbeidsmarkt en kampen met financiële tegenslagen. Deze economische nadelen worden vaak in verband gebracht met een grotere kans op slachtofferschap, inclusief het risico op dak- of thuisloosheid.

Stigmatisering speelt uiteraard ook een belangrijke rol. Deze stigmatisering kan voortkomen uit stereotype beelden rond autisme, zoals infantilisering, diepgeworteld minderwaardig beschouwen van autistische mensen, en misvattingen over aseksualiteit van autistische mensen. Deze onjuiste beelden dragen bij aan de ontmenselijkende behandeling van autistische individuen. Veel autistische mensen verinnerlijken dit publieke stigma, wat negatieve gevolgen kan hebben voor hun zelfbeeld en zelfvertrouwen. Deze verminderde eigenwaarde kan op zijn beurt de kwetsbaarheid voor misbruik verhogen, schrijven de onderzoekers.

Verhoogde meegaandheid, druk om te voldoen en passiviteit vaak aangewezen als individuele oorzaken

Verscheidene studies hebben volgens de onderzoekers onderzocht of individuele kenmerken, zoals autistische kenmerken, gedeeltelijk geassocieerd worden met slachtofferschap van geweld. Ook de beeldvorming door media en de massa focust zich vaak alleen op individuele kenmerken die ze veralgemenen.

Zo veronderstellen veel, misschien zelfs de meeste mensen, dat autistische mensen door hun moeilijkheden om te voldoen aan de sociale eisen van een situatie, hun verhoogde meegaandheid en passief gedrag, in het bijzonder autistische vrouwen in intieme relaties, een verhoogd risico op slachtofferschap hebben en daarvoor beschermd moeten worden. Ook de autistische communicatiestijl, zoals beschreven door de Britse autistische onderzoeker Damian Milton, wordt vaak aangehaald als redenen dat autistische mensen aantrekkelijk zijn als doelwit voor daders. Sommige mensen zien ook dat problemen die geassocieerd worden met AuDHD een verklaring zijn dat autistische mensen meer kans hebben om slachtoffer te zijn van geweld.

Het meeste onderzoek onderzoek tot nu toe vooral gericht op autistische daders en geweldplegers

Het meeste onderzoek, schrijven de onderzoekers, heeft zich, verrassend genoeg, tot nu toe vooral gericht op autistische mensen die geweld pleegden, ondanks zeer weinig bewijs dat geweld van autistische mensen vaker voorkomt. Ook de media geven beduidend meer aandacht aan autistische daders dan aan autistische slachtoffers.

Voorlopig blijft er dus een lacune op vlak van onderzoek naar geweld op autistische mensen, stellen de onderzoekers, en lijkt de overheid geen verandering te brengen in de voortdurende marginalisering van autistische mensen door maatschappij, media en andere actoren. Daarom vinden de onderzoekers het belangrijk inzichten te krijgen in individuele factoren om autistische mensen, families en hulpverleners te helpen met inzicht in wat geweld tegen autistische mensen kan tegengaan. Zo kunnen zij zichzelf zo goed mogelijk voorbereiden, beschermen en preventief ingrijpen.

Wat voorspelt het meest dat iemand een slachtoffer wordt van meervoudig geweld?

Het doel van de onderzoekers was dan ook om eventuele individuele factoren te identificeren, met name kenmerken die veel voorkomen bij autistische mensen, die mensen een groter risico kunnen geven om slachtoffer te worden van geweld. Specifiek onderzochten ze of lagere sociale competentie, hogere meegaandheid, moeilijkheden met omgaan met emoties, en meer ADHD-kenmerken geassocieerd waren met meervoudig slachtofferschap.

De studie was een steekproef van 228 volwassenen, waarvan 118 autistisch en 110 niet-autistisch waren. Dat was een relatieve kleine groep, geven de onderzoekers toe, en ze bestond vooral uit witte en hoogopgeleide vrouwelijke deelnemers, die op één moment is bevraagd en niet over een langere periode. Ook liet de bevraging niet toe om te weten hoe zij hun meervoudig slachtofferschap beleefden, en of dit bij autistische slachtoffers anders of hetzelfde was als bij niet-autistische slachtoffers.

Deelnemers werd gevraagd of ze een van de volgende vormen van geweld hadden meegemaakt met een ja/nee-antwoordformaat:

• Seksuele intimidatie, inclusief iemand die zichzelf aan hen blootstelde, hen ongemakkelijk maakte door ongepaste opmerkingen te maken over hun lichaam of hun seksleven, of hen indecente teksten of e-mails stuurde;
• Stalking en intimidatie, inclusief iemand die hen volgde of in de gaten hield, hun eigendommen verstoorde of beschadigde, rondhing bij hun huis, werkplek of sociale ontmoetingsplaatsen, hun onlineaccount hackte of sociale media zonder hun toestemming;
• Seksueel geweld, waarbij iedereen, inclusief partners in een relatie, hen ooit heeft gedwongen of heeft geprobeerd hen tegen hun wil tot seksuele activiteit te dwingen;
• Fysiek geweld, waarbij iemand hen heeft geduwd, geduwd, geslagen, getrapt, dingen naar hen heeft gegooid, of hen heeft aangevallen met een voorwerp.

Wie slachtoffer van meer dan één vorm van geweld aangaf, werd door de onderzoekers als slachtoffer van meervoudig geweld beschouwd.

Een derde van de autistische mensen is meervoudig slachtoffer van 4 soorten geweld

Van de 228 deelnemers meldden 141 (61,8%) dat ze meer dan één vorm van geweld hadden meegemaakt. Ongeveer 80% van de autistische volwassenen hadden meerdere vormen van geweld ervaren, vergeleken met iets minder dan de helft (47,7%) van de niet-autistische volwassenen. Bijna een derde van de autistische volwassenen (27,1%) meldde dat ze alle vier vormen van geweld hadden meegemaakt, in vergelijking met slechts 4,5% van de niet-autistische volwassenen.

Uit de resultaten bleek dat autistische volwassenen drie keer vaker polyslachtofferschap hadden dan niet-autistische volwassenen. Seksuele geaardheid, ADHD-kenmerken en leeftijd bleken het sterkst slachtofferschap te voorspellen. Sociale competentie, meegaandheid, moeilijker omgaan met emoties uiten en ervaren, en behoren tot een bepaalde groep bleken iemand niet kwetsbaarder te maken voor meervoudig slachtofferschap.

Minderheidsstress

Wat de onderzoekers ook vonden, was dat de aanwezigheid van meerdere gemarginaliseerde identiteiten, zoals handicap en seksuele geaardheid, het risico op slachtofferschap van geweld verder vergroten. De studie benadrukt het concept van “minderheidsstress,” waarbij leden van minderheidsgroepen in de samenleving een verhoogd risico lopen op negatieve levensgebeurtenissen als gevolg van sociale stress door stigma, vooroordelen en discriminatie. Onderzoek binnen dit kader heeft al relaties aangetoond tussen minderheidsstressoren zoals discriminatie en geestelijke gezondheid bij autistische volwassenen.

Minder positief in de studie is dat een groot deel, met name een derde van de verklarende en voorspellende oorzaken in meervoudig slachtofferschap onverklaard bleef, waardoor de noodzaak om structurele en systemische factoren te onderzoeken die bijdragen aan geweldsslachtofferschap wordt benadrukt.

Vooral mensen met niet-hetero-oriëntatie en ADHD meer risico om blootgesteld te zijn aan geweld

Toekomstig onderzoek moet zich volgens de onderzoekers richten op het begrijpen van de impact van minderheidsstressoren op de incidentie en impact van interpersoonlijk geweld bij autistische volwassenen en mogelijke beschermende factoren, zoals sociale steun. Gezien de hoge percentages poly-victimisatie bij autistische volwassenen en de schadelijke gevolgen hiervan, is het van cruciaal belang om preventie- en ondersteuningsprogramma’s te ontwikkelen en te implementeren.

Het onderzoeksteam benadrukt de noodzaak om de persoonlijke veiligheid van autistische volwassenen te verbeteren en hen te ondersteunen bij het omgaan met potentieel risicovolle situaties. Clinici en professionals die met autistische individuen werken, worden aangemoedigd om screening op blootstelling aan geweld, vooral bij personen met niet-heteroseksuele oriëntaties of ADHD, op te nemen in hun praktijk.

Enkele kritieken op het onderzoek

Zoals elk onderzoek heeft ook dit onderzoek enkele inzichten gegeven maar ook enkele beperkingen getoond. De meeste kritieken werden door de onderzoekers zelf verwoord.

Toch heb ik als autistische ervaringsdeskundige ook enkele bedenkingen. Zo gaan de  onderzoekers volgens mij voor een stuk voorbij aan de verscheidenheid binnen het autismespectrum, hoewel de criteria om deel te nemen wel duidelijk zijn. Zelf ervaar ik ook geen blame-shifting, in de zin dat het risico op slachtofferschap inherent zou zijn aan het autistisch zijn, want dat wordt net weerlegd. Mocht ik ADHD’er zijn, zou ik dat misschien wel ervaren. Het is ook belangrijk, vind ik, te benadrukken dat lang niet iedereen het publieke stigma rond autisme verinnerlijkt, en dat een aantal autistische mensen wel een behoorlijk sterk zelfbeeld en zelfvertrouwen hebben. Een laatste kritiek is dat de tekst wat te sterk de focus legt op identificeren van problemen en risico’s maar minder op het vormen van een toekomstvisie vanuit die bevindingen.

Tot slot: onderzoek over langere periode met meer diverse groep en diepgaander bevraging

Gezien deze beperkingen zijn de resultaten van de studie niet definitief. Er is meer onderzoek nodig, vooral onderzoek dat over een langere periode wordt uitgevoerd en met een meer diverse groep mensen. Het zou ook nuttig zijn om diepgaande interviews te houden met die meer diverse groep autistische volwassenen die meerdere vormen van geweld hebben ervaren, om een beter beeld te krijgen van hun ervaringen, om die als inspiratiebron te laten dienen om concrete maatregelen op te stellen op individueel, relationeel en maatschappelijk vlak.

Gibbs, V., Hudson, J. L., & Pellicano, E. (2023). Poly-victimization of autistic adults: An investigation of individual-level correlates. Autism Research, 1–14. https://doi.org/10.1002/aur.3031