Ik weet dat je het kan. Je hebt van die mensen die het je in vertrouwen komen zeggen. Ze komen tegen je aan leunen. Of noemen je bij je naam. Het is duidelijk dat ze het tegen jou hebben. Je ziet hun gezicht veranderen. In een vorm die naadloos past bij dat plaatje in je sociale vaardigheden-boek van vroeger. Dat in de kast wat ligt stof te happen, maar af en toe toch nog eens uitgehaald wordt. Dat plaatje waar ‘peinzend, op zoek naar de juiste woorden’ bij staat.

Ik weet dat je het kan (1)

Uiteindelijk welt het uit hun eindeloze wijsheid. ‘Het’ kan van alles zijn. Het doet er hier misschien niet toe wat het is. Wel dat ze het niet helemaal bij het rechte eind hebben. Met hun mededeling dat ik het kan. Ook met de vermoedelijk talloze veronderstellingen die daartoe hebben geleid.

Ik weet dat je het kan (2)

Mocht het nu nog in de voorwaardelijke zin zijn: ‘Ik weet dat jij het zou kunnen doen, theoretisch gesproken, in de meest ideale omstandigheden’. Dan zou ik hen nog volgen. Denk ik. In een meegaande bui misschien. Wat ik me achteraf dan grondig beklaag.

Ja, ik laat me teveel, te vaak meeslepen in misplaatst optimisme, erdoor bedwelmen en in slaag wiegen. Of nee, het voelt alsof ik nog een steentje krijg bij die grote last die elke dag terug de berg op moet. Zie wie ik ben dan te zeggen dat ik het kan, fluister ik in mezelf. Zoals ik iedereen toewens. Ik waan me geen uitzondering op anderen.

Ik weet dat je het kan (3)

Technisch gesproken zit er wel iets van waarheid in. Ik geloof het ook graag. Dat ik het kan. Soms zelfs meer te kunnen dan anderen. Soms zelfs alles te kunnen. Op korte termijn dan. In optimale omstandigheden. Onder afgebakende voorwaarden. Alles is afgebakend in dit leven.

Ik weet dat je het kan (4)

Als het over afgebakend leven gaat, dan doe ik mijn best. In mijn vierhoekje op de grote scène van de samenleving. Ergens achterin. Waar ik mij als blinde danser volledig op uitleef.

Kwatongen noemen me soms een hokjesgeest, maar dat heeft zo zijn voordelen. Zoals je auto perfect in het midden een parkeerruimte kunnen plaatsen. Als een van de weinige automobilisten, lijkt het. Bijna nooit sta ik verder van het begin dan van het einde. Zelden steken mijn achteruitkijkspiegels uit op het fietspad, op het trottoir of op de rijbaan. Als ware hokjesgeest klap ik mijn achteruitkijkspiegels dan ook in. Tenzij bij het rijden natuurlijk. Ook bij diverse andere hokjes, zoals kleedhokjes, kleine liften, hokjes op mijn belastingsaangifte en op het lottoformulier voel ik mij in mijn sas.

Ik weet dat jij het kan (5)

Soms kan ik het al eens als moeilijke mens. Weerspannig. Van rubber, zoals de onzichtbare autist, in elke vorm te gieten en toch dezelfde blijven. Met enige overdrijving zou ik mezelf ook een Flandrien durven noemen. Door te kiezen om ervoor te blijven gaan tot ik oververmoeid de streep bereik. Door op amper of slecht aangelegde wegen te rijden. Met tomeloze hardnekkigheid. Tegen de wind op, door de regen, in de mist, de berg op, … tot het niet meer gaat.

Ik weet dat jij het kan (6)

Vaak wordt het gewoon uit beleefdheid gezegd. Ik weet niet of het goed bedoeld is, maar het klinkt zo niet. Er hangen verwachtingen aan vast die niet zijn in te lossen. Ze verstaan de wisselende intensiteit van functioneren en sociaal contact niet. Of dat ik niet dezelfde prestatie kan leveren in een andere omstandigheid of op een andere plaats. Of niet in een functie van een bepaalde doelstelling of in de geest van een bepaalde organisatie kan handelen.

Ik weet dat jij het kan (7)

Soms is dat zo. Niet dagelijks, uren achtereen, onder wisselende omstandigheden, met veranderende ‘details’. Ook niet ‘in ideale omstandigheden’. Omstandigheden zijn zelden ideaal, en wat ideale omstandigheden genoemd worden, blijkt in de praktijk vaak het tegendeel. Er zit telkens recuperatietijd tussen die langer lijkt te duren dan bij neurotypicals. Die afhangt van diverse factoren. Het opladen van de batterijen gebeurt anders. Met een combinatie van stilte en tijd om informatie laten doorsijpelen.

Ik weet dat jij het kan (8)

Het kan zoveel zijn. Zo kan ik met mijn vriendin knuffelen, liefhebben en luisteren … maar niet voortdurend, we hebben elk een eigen ruimte nodig, een eigen thuis. Zo kan ik spreken voor een klas, maar dat betekent niet dat ik zoiets elke dag de hele dag kan doen. Zo kan ik de auto’s van enkele buren met de hogedrukreiniger en wat zeep wassen maar niet in een carwash werken. Ik kan ook op een receptie aanwezig zijn, op een feestje, zelfs bij een maaltijd … maar beperkt in tijd en met de mogelijkheid om het even wanneer weg te gaan.

Ook heb ik wat schrijftalent (wordt gezegd) maar dat betekent niet dat ik schrijver ben, laat staan er mijn brood mee zou kunnen verdienen (of daarvoor zou solliciteren). Zoals ik wellicht ook wat inzicht heb in autisme, ervaring in de omgang met mensen met autisme en enig inzicht in psychotherapie (zowel vanuit opleiding als ervaring), maar daarom ben ik nog geen geschikte autismecoach. Niet alleen uit zelfrespect maar vooral uit respect voor mensen die het wel goed kunnen, weiger ik al deze dingen. Ik kan wat, maar ik weet dat ik het niet kan.

Ik weet dat jij het kan (8 ½)

Dat het niet zo is, vind ik geen ontlopen van verantwoordelijkheid. Eerder een bewustzijn daarvan. Een oprechtheid en respect voor de ander. Mocht ik het kunnen, zou ik het weten en het zeggen, nog voor iemand anders het zegt. Ik erger me vaak aan wie het niet kan en zegt dat hij of zij het wel kan.

Ik weet dat jij het kan (9)

Als het gaat om iets meetbaar, fysiek dat pijnlijke consequenties heeft, is er daarover geen discussie. Geen enkele mens met typische ontwikkeling kiest ervoor in het kanaal te springen als hij daarna moet werken. De consequenties zijn in het beste geval een nat pak, en voor velen zal het onmogelijk zijn nog het werk aan te vatten.

Wat in het kanaal springen is voor de werkdag voor de neurotypicals, is een half uur in de drukke spits het openbaar vervoer nemen voor sommige mensen met autisme. Het blijft behoorlijk in de kleren hangen. Neurotypicals hebben het moeilijker dat te verstaan, vergelijken het vooral met hun eigen ervaring, die erg ver uit de buurt ligt.

Ik weet dat jij het kan (10)

Er zijn veel factoren die maken dat dit toch juist is. Als mijn brein voldoende intern geheugen heeft en zich niet hoeft bezig te houden met ‘fikfakkerijen’ (prulletjes) zoals sociale omgang met anderen. Als dat wel zo is, loopt het vast, en moet het heropstarten. Het kan ook best dat ik het kan als het te maken heeft met mijn passies en andere stimuli.

Tot slot: Ik weet dat jij het kan

Als ik activiteiten op andere levensgebieden beperk om genoeg functionaliteit over te houden om het te kunnen. Maar weten dat ik het kan, dat weet ik zelfs niet. Wat ik wel weet is dat ik altijd tot het uiterste probeer en het zo ver mogelijk rek. Tot het crasht, dan duurt het een hele tijd voor ik er weer sta. Al gebeurt dat minder nu ik mij er niet meer van aantrek als iemand me zegt ‘ik weet dat jij het kan’. Zo hoop ik ook dat mensen met inlevingsvermogen beseffen dat ik beter dan wie dan ook al weet wat ik kan, en inhoud het wint van peptalk.