In welke wereld leven wij? Het is een vraag die ik vaak hoor, hoewel veeleer als een uitroep van machteloosheid dan als (al dan niet retorische) vraag. Komt er dan toch een antwoord, dan komt die ofwel doorspekt met metafysische termen, als ratatouille van zelfhulpsociologie of een collage van simplistische veronderstellingen.

Ooit moest ik er voor een opleiding een stuk over schrijven. Een paper heette dat toen – en misschien nu nog.  Met als thema de wereld waarin we leven, en welk beeld ik ervan had. De wereld waarin we leven, schreef ik, een jaar of tien terug, is er vooral een waarin mensen getekend worden door de manier waarop ze een evenwicht proberen te vinden in de omgang met diverse vormen van onrecht dat hen overkomt.  Het was geen slecht stuk, maar eigenlijk had ik liever een gedicht, een tekening, een verhaal of een stukje muziek ingediend. Jammer genoeg zou ik daar wellicht geen A+ gekregen voor hebben ontvangen.

In welke wereld de ‘wij’ ook leeft, het is vaak niet mijn wereld. Ik wantrouw meestal ook mensen die een overvloed van ‘wij’ gebruiken in hun zinnen. Zeker als daar nog een vraagteken of stopwoordjes als ‘toch’ en ‘niet’ bij komen. Of het nu ‘dat willen wij toch niet? ‘ of ‘dat willen wij toch, niet?’ is, ik krijg er de kriebels van als niet duidelijk wordt wie die wij wel is. Ik ben trouwens ook niet erg zij-ig, hen-ig, hij-ig of haar-ig, tenzij duidelijk is over wie het gaat.

Net zoals ik wat geïrriteerd raak door beweringen als ‘iedereen leeft in een andere, eigen wereld’ of ‘iedereen leeft in dezelfde wereld’. Of mensen die het houden bij samenlevings – of natuurwetenschapstheorie als verklaring voor de wereld. Gelukkig is de wereld meer dan een geheel van wetenschappelijke wetten of een samenleving. Of toch mijn wereld.

De vraag in welke wereld we leven kan ik dus moeilijk beantwoorden omdat ik meestal geen zicht heb op de ‘wij’.  Ik kan het over mijn wereld hebben, daar ken ik iets van, na een jaar of veertig erin geleefd te hebben. Misschien kan ik ook iets zeggen over wat er over het begrip wereld is geschreven, en er vanop afstand over nagedacht, en wat gestudeerd. Veiligheidshalve beperk ik het tot wat ik zelf echt heb ondervonden.

Mijn wereld is uiteindelijk vooral mijn eigen wereld. Een wereld met overzicht in tijd en ruimte, met verbeelding op maat en verstaanbare regels. Een weinig omkleedde of verdraaide wereld. Waarin de anderen grotendeels bestaan uit schimmen aan de andere kant van het raam, en enkele verschijningen dichterbij.

Mensen vind ik vooral moeilijk om te kennen. Van mensen die ik graag heb kan ik zeggen dat ze bestaan, en ze mij nieuwsgierig maken, geïnteresseerd, en ik graag naar hen luister. Enkele van die mensen, zoals mijn vriendin, heb ik zelfs graag in mijn buurt, zij het ook niet voortdurend.

Over de meeste andere mensen kan ik helaas niet veel zeggen. Ze blijven een mysterie. Ze lijken hun informatie in elke situatie als uit een centrale cloud te downloaden, alsof ze in hun hoofd een bluetooth-verbinding hebben die constante, ruisloze connectie heeft met een sociale server die hen doorgeeft wat ze op dat moment moeten doen (en vooral laten). Ik behoor helaas tot die groep mensen die alles via analoge wijze moeten inputten. En dan nog durft mijn verstand wel eens protesteren. ‘Foutmelding 454. Deze handeling is ethisch niet toegestaan. Aborteer het proces!’. Of ‘Foutmelding 102. Gesprek kent geen inhoud. Sluit af en ga verder.’

Uiteraard is er daarnaast ook een tastbare, concrete, materiële wereld. Een wereld van hard en zacht, vloeibaar en vast, liefdevol en bruut. Een wereld van zintuiglijke ervaringen die mijn lichaam en verstand betekenis geven. Een soms wat andere betekenis dan veel andere mensen. Het is vaak een net iets andere wereld dan mensen op een ander spectrum leven. Vooral in de vertaling loopt er het een en ander mis.  Context anders ingeschat, sjabloon van handelingen sluit net niet aan bij situatie, en wat ik als zintuiglijk pijnlijk ervaar, is het dat vaak niet voor anderen, en andersom.

Een derde wereld is die van de interpretatie. Ik vermoed – maar weet het niet zeker – dat de meeste mensen enkel – bewust of onbewust – leven door en met interpretatie. Het is een abstractere wereld, van verschillende soorten betekenisverlening aan inkomende ervaringen. Sommige mensen hebben een visuele betekenisverlening, nog andere zijn eerder verbaal ingesteld, nog andere kinesthetisch.

Mettertijd installeren de meeste mensen zo zelf gebouwde of (deels) geprefabriceerde structuren die de direct aangevoelde ervaringen gaandeweg filteren in functie van de ontwikkeling van een bewustzijn als gids in het leven.  Van de oorspronkelijke voeling met de materiële, concrete wereld blijft er dan vaak bitter weinig meer over.

Af en toe is het wel eens goed een of meerdere van die kaders te doen ontploffen en er nieuwe te bouwen. Niet teveel ineens, en goed voorbereid, want voor je het weet stort je hele wereld in elkaar, en dan ben je nog verder van huis.

Het is ook goed stil te staan bij mogelijke pogingen tot het hacken van je wereld(beeld). Door indoctrinatie, culturele (over)beïnvloeding, (destructieve) identificatie, (verleiding door) beloning, verzoetende verslavingen of overdadige (stimulans tot) competitie voor sociale, economische of culturele statusverhoging.

Al zijn er wellicht mensen die wat overdrijven in die achterdocht voor mensen die hun wereld zouden hacken, met welke belangengroepering dan ook, en overslaan naar een bijna-paranoïde, prekerige of verzuurde levensstijl. Om dan steeds opnieuw, in de zetel voor de televisie of aan de toog van een of ander volkscafé of dienstencentrum, uit te roepen: in welke wereld leven wij?