Als het meeste kwaad ontstaat omdat een mens niet kan stilzitten in zijn kamer, dan was ik vroeger vast een goed mens. In de loop der tijd, onder zware druk door mensen die heilig geloven in het nut van initiatief en activiteit, is dat helaas veranderd.  Vroeger kon ik gemakkelijk uren lang blijven zitten of hangen zonder ‘iets’ te doen. Nu mag ik al blij zijn dat ik het een kwartier volhoud. Er is altijd wel iets dat mijn aandacht vraagt. Als het geen kriebel is, dan wel een onrustwekkend or irritant geluid of een sms – of belsignaal.

Intussen heb ik geleerd dat niets doen echter vaak even zinvol en soms zelfs beter is dan wel iets doen. Al zal dat ‘niets doen’ voor u vast iets anders betekenen dan voor mij. Het lukt me zelden om ‘niets’ te doen, maar telkens ik gevraagd wordt naar wat ik doe, blijkt dat ‘niets’ te zijn. Sommige mensen benijden me dat ik geen aansluitend gestructureerde dagbesteding heb buiten degene die ik me zelf opleg. Anderen vinden het daarentegen onverantwoordelijk of slecht, of weten wel een of andere activiteit voor mij terwijl ze zelf opscheppen over hun dagbesteding. Waarop ik me wel eens de vraag stel of wat zij doen van hen wel zulke goede en verantwoordelijke mensen maakt. Vermoedelijk staan ze niet stil bij de maatschappelijke en soms menselijke schade die ze aanrichten door bepaalde handelingen. De verantwoordelijkheid daarvoor schuiven ze meestal af op normen die voor iedereen zouden gelden.

In mijn leven heb ik vaak moeten horen dat ik ‘dringend iets moet doen’. Van opruimen tot afwassen, van afruimen tot opschonen, van op mijn kamer blijven om te studeren tot buitenshuis karweitjes doen. Initiatief nemen is voor mij vaak moeilijk geweest. Alles gaat immers zo snel, en er is altijd informatietekort om iets goed uit te voeren.

Ook nu krijg ik wel eens van overheden of hulpverleners de vraag of ik wel genoeg geïntegreerd ben, of ik wel voldoende participeer. Hoewel ik steevast ‘ja’ antwoord, is de vraag meestal retorisch bedoeld. Afgemeten aan de participatieladder is het antwoord meestal ‘nee’. Bovendien ben ik lang nog niet oud genoeg om op mijn lauweren te rusten, klinkt het.  Op vragen hoe ze erbij komen dat ik rust en wanneer ik dan wel oud genoeg zal zijn, blijft het antwoord meestal uit.

Ik weet intussen, uit bijeenkomsten met ervaringsdeskundigen, dat bepaalde mensen met (en zonder) beperkingen hun leven vaak op het spel zetten om dat soort vragen te ontwijken en toch actief te zijn op de arbeidsmarkt en in de samenleving. Ook sommige mensen met autisme doen dat, en vinden daarom dat iedereen dat zou moeten doen. Zou dat egocentrisch of egoïstisch zijn?

Sommige mensen doen er nog een schepje bovenop en gaan zonder armen of benen een berg beklimmen op televisie om dan als winnaar en rolmodel naar voren te worden geschoven.  Het is natuurlijk van alle tijden, dat gedoe, maar een goed mens weegt volgens mij eerst af  of wat hij of zij doet anderen geen schade aanricht. Vandaar dat ik zelf zoiets nooit zou willen doen, het zou een kleine groep mensen misschien hoop geven, maar een even grote groep mensen ook dieper in de put drukken. En met schuldgevoel zou ik niet kunnen leven. Ook al is bepaalde actie soms nodig, goede planning en strategie is dat ook.

Een andere invalshoek: een oudere vrouw met beperkingen is uit haar scooter gevallen, en ligt nu languit op het trottoir. Je komt langs, je probeert haar te helpen en ze slaat met haar wandelstok naar iedereen die haar probeert recht te helpen. Het lijkt onwaarschijnlijk, maar ik heb het al meermaals gezien. Ze schreeuwt: ik doe het alleen! En daar kan je alleen maar bewondering voor hebben, vind ik. Alleen is het duidelijk dat ze gewond is, en het erg moeilijk zal worden om recht te komen. Doe je er dan goed aan als je haar toch weer op haar scooter helpt, met iemand anders die een handje toesteekt, of laat je haar zelf aanmodderen? Meestal kies ik het laatstgenoemde. Er zijn vast goede redenen waarom ze dat roept. Omdat sommige hulp haar mogelijks meer schade kan berokkenen of afhankelijker maakt, bijvoorbeeld.

Je kan dus zeker goed doen zonder iets te doen, door je te onthouden van initiatief of reactie. Meer nog, je kan zonder iets te doen, maar bijvoorbeeld door steunende aanwezigheid, anderen kansen geven. Voor sommige mensen blijkt dat erg moeilijk. Ze vinden dat ze zich absoluut met (het leven van) anderen moeten inlaten, zelfs als de anderen dat aangeven niet te willen. Toegegeven, soms is ‘niet helpen’, ‘niet ingrijpen’ veel moeilijker dan, vanuit een eigen veronderstelling van wat goed is in een bepaalde situatie, een handje toesteken. Gelukkig zijn er mensen die dat nog kunnen. Omdat ze weten dat ze door hun ingrijpen veel op gang brengen waarvan ze niet weten wat het allemaal tot gevolg heeft. Alles wat iedereen doet heeft een invloed op alles en iedereen.

Natuurlijk heeft dat ‘niets doen’ ook grenzen. Deze blog bijvoorbeeld, dat is niet niets. Net zoals voor mijn liefste zorgen, of voor onze kat. Ik ben ook verre van afgesloten van de wereld. Als er iemand op de gemeenschappelijke trap ligt te kermen, ga ik altijd wel eens kijken. Zelf kan ik er wellicht niets aan doen of verhelpen, maar mogelijks kan ik wel het verlengde zijn van de persoon. Bijvoorbeeld door het nummer van de hulpdiensten te bellen en hem of haar de telefoon aan te reiken.

Niets doen is dus vaak belangrijker dan iets doen. Er zijn, vind ik dus belangrijker dan iets doen. Goed observeren, luisteren en zien wat er gebeurt, en als je iets moet doen, daarbij goed bedenken of het past binnen wat je kan en weet. Dat is niet gemakkelijk, en vergt kennis van je eigen grenzen, dat is waar. En als je dat niet hebt, en dat weet van jezelf, maakt niets doen van jezelf wellicht een beter mens dan zomaar een cliché uit je nek kletsen vanuit een goede bedoeling’, of een handeling toepassen die je niet goed kent of op televisie hebt gezien. Met andere woorden: ja, je kan een goed mens zijn zonder iets te doen.