‘In mijn omgeving kom ik veel in contact met autistische mensen’ schrijft Petra mij. ‘Ik merk dat zij voor alles en nog wat angstig zijn. Jammer genoeg is het moeilijk met hen te spreken over hun angsten, of in het algemeen te communiceren met hen. Ik vroeg me af of jij mij zou kunnen zeggen wat nu de typische angsten van autistische mensen, volwassenen in het bijzonder, zouden kunnen zijn. ‘

Het is jammer dat je moeilijk met hen kan communiceren, want de mensen in je omgeving waarvan jij opmerkt dat ze angstig zijn, zijn natuurlijk het best geplaatst om te spreken (of op een andere manier kenbaar te maken) waar ze angst voor zijn. Als het gaat om de angsten van autistische volwassenen denk ik dat die, net als bij elke andere groep mensen, zeer individueel zijn en variëren naargelang iemands persoonlijkheid, achtergrond en andere beperkingen. Het kan zijn dat iemand met autisme angstig is voortvloeiend uit een autistische reactie op de omgeving of zichzelf, maar ook omdat er sprake is van een bijkomende angststoornis. Er zijn daarnaast ook mensen met een angststoornis die autistische trekken kunnen hebben. En natuurlijk zijn mensen zonder enige aandoening ook af en toe angstig. Al deze mensen kunnen in jouw omgeving verblijven en volgens jou angstig overkomen.

Vanuit het opzicht van deze blog, vanuit eigen ervaringen en ervaringen met andere autistische mensen, denk ik dat de angst van autistische mensen op te delen valt in vijf soorten, die soms afzonderlijk en soms tegelijk voorkomen. Er zijn natuurlijk nog andere angsten, maar dit zijn volgens mij de voornaamste waarover ik hoor bij anderen, en die ik bij mezelf opmerk. Zelf ervaar ik ze alle vijf af en toe, en daarnaast af en toe paniekaanvallen, maar die associeer ik eerder met een paniekstoornis dan met angsten.

Een eerste vorm van angst waarvan ik me bewust ben is dat ik me zorgen maak over het omgaan met sociale situaties en relaties. Deze gaan vaak samen met onvoorspelbare reacties en onduidelijke verwachtingen. Ik probeer me daar, vaak tevergeefs, dan een beeld van te maken, en wordt angstig van mogelijke voorvallen. Het is niet de voornaamste angst die ik ervaar, maar zonder mijn voorbereiding zou ik er veel meer last van hebben.

Aansluitend ervaar ik vaak angst over veranderingen in routines, gewoontes, en onverwachte gebeurtenissen of onzekerheid over de toekomst in het algemeen. Ik probeer dus niet te ver vooruit te kijken in de tijd, en mij steeds te blijven trainen op onverwachte situaties. Dat doe ik door af en toe een andere weg, een andere daginvulling, een kleine of iets grotere verandering in mijn gewoontes in te plannen. Dat doe ik weliswaar alleen als ik me daartoe in staat voel, als het goed met me gaat, en ik er energie voor heb.

Net als veel autistische mensen ervaar ik ook angst om overweldigd te worden door plotse, niet voorspelde of onduidelijke hevige of net het wegvallen van bepaalde zintuiglijke prikkels, zoals geluiden, geuren, textuur of visuele informatie. Ik probeer me voor deze angst te hoeden door me niet al te veel af te schermen van de omgeving en als ik me goed voel de confrontatie aan te gaan. De kans dat ik overweldigd wordt, wordt zo niet kleiner maar ik blijven zo wel bewust van wat ik mag verwachten als het zover is, en hoe ik me kan voorbereiden wat ik kan doen op zo’n moment. Noem het een soort brandoefening. In plaats van geen enkele vorm van vuur of gas of stroom toe te laten in mijn omgeving, zorg ik ervoor dat ik bij de plaatselijke brandweer of bij het rode kruis van mijn streek leer wat ik kan doen ingeval van brand.

Waar ik het dan weer moeilijker mee heb, is angst voor onbegrip en stigmatisering van mensen die ik, meestal onverwacht, ontmoet en waar ik onverwachte reacties van krijg; Ook al zeg ik hen niet dat ik autistisch ben, het kan gebeuren dat ze toch reageren op mijn gedrag, of mensen met autisme in het algemeen belachelijk maken. Ik ben vaak angstig om in omgevingen te komen waar zulke mensen te pas en te onpas, niet geremd door enig inzicht of verstandelijke vermogens, hun ‘ongezouten’ mening verkondigen.

Tot slot is er uiteraard ook angst die voortkomt uit verwante of bijkomende aandoeningen zoals angst maar ook depressie of dwang, die de angst aanwakkeren zonder dat dit meteen met autisme te maken heeft. Zo heb ik vaak angst tijdens het weekend, een soort weekendangst, vanuit slechte ervaringen in het weekend met hulpverleners en artsen die van wacht waren. Ik kan helaas niet ontsnappen aan het weekend maar ik ben toch altijd weer opgelucht dat het weer maandagmorgen is.