Als autistisch persoon kan het soms lastig zijn om te weten of iets wat je zegt ongepast is tegenover andere autistische personen. Zowel op sociale media als communicatie tussen individuen en binnen groepen wordt er vaak ofwel autismeonvriendelijk ofwel, vaak onbewust of onbedoeld, kwetsend of ongepast gecommuniceerd tussen autistische personen.  

Er bestaan heel wat tips om te weten of de andere een uitspraak ongepast ervaart en hoe daarop te reageren, maar vaak zit het autisme net in de weg om die toe te kunnen passen. Het is niet altijd even gemakkelijk om zichzelf in de schoenen van een andere autistische persoon te plaatsen en proberen te begrijpen hoe hij of zij zich voelt. Zeker omdat autistische mensen niet enkel autistisch zijn, maar ook een persoonlijkheid, een intelligentie, een karakter, … hebben.

Tips als vragen stellen, luisteren naar feedback, voorzichtig zijn met veralgemening, en zich informeren over autisme blijken voor heel wat autistische mensen niet zo eenvoudig toe te passen. Of ze hanteren het stereotype dat autistische mensen die elkaar niet aanvoelen of elkaar niet verstaan, gewoon nog niet ver genoeg gevorderd zijn in zelfkennis of zichzelf, en dus autistisch mogen zijn.

De afgelopen jaren hebben er heel wat lijstjes de ronde gedaan met ongepaste uitspraken tussen autistische mensen, al dan niet met een vermelding waarom dit ongepast zou zijn, en wat dan wel de gepaste reactie zou zijn. Als je al die lijstjes samenneemt, kom je al snel op een goede vijfhonderd ongepaste reacties, en dat nog alleen op websites in de vier talen die ik machtig ben (Frans, Engels, Duits, Nederlands).

1. Je hebt niet echt autisme, je hebt gewoon moeite met communicatie/emoties/sociale situaties/zintuiglijke prikkels/planning. Je bent wellicht gewoon hooggevoelig of hoogbegaafd.
2. Als ik jou was, zou ik gewoon meer oefenen om beter te worden in omgaan met andere autistische (en niet-autistische) mensen.
3. Waarom gedraag jij je zo vreemd? Jij bent toch gewoon autistisch? Doe verdorie eens normaal! Je hoeft hier niet te camoufleren/compenseren/maskeren, hoor!
4. Ik heb het veel erger dan jij, dus jij moet niet klagen. Bovendien kan ik werken, ik heb drie kinderen en een vrouw, een huis, twee diploma’s en een rijbewijs. Als ik dat kan, kan jij dat ook met enige inspanning, aanpassingen en begeleiding.
5. Je zult nooit echt kunnen begrijpen hoe ik me voel. Zie je wel dat ik er nergens deel van uitmaak?
6. Je ziet er helemaal niet autistisch uit, je bent veel te knap en te sociaal. Anders zou je nooit op tv of in dat blad zijn gekomen.
7. Ik wou dat ik zo’n goed geheugen had als jij. Het lukt me maar niet om de Dikke van Dale te memoriseren.
8. Je moet gewoon jezelf zijn! Laat iedereen op je werk of school toch gewoon weten dat je autisme hebt! Zo weet je meteen hoe het zit, kunnen zij zich aanpassen of aanpassingen maken en je helpt ook autisten als groep vooruit!
9. Waarom ben je zo luid? We zijn hier in een stille ruimte voor autisten hoor, de adhd’ers zijn de andere kant op!
10. Dat heb ik nu nog nooit gehoord, en ik ken toch alles van autisme en autistische mensen. Ik ben al jaren autisme-ervarings-deskundige en autisten doen/zeggen zoiets net.
11. Je moet stoppen met het stellen van zoveel vragen en informatie dumpen. Je lijkt wel een autist uit een instelling!
12. Jij bent te emotioneel voor een autistisch persoon. Weet je zeker dat je geen depressie of borderline hebt?
13. Je moet gewoon leren omgaan met je autisme en het accepteren. Zo moeilijk is dat niet. We doen het allemaal.
14. Je moet stoppen met zo obsessief bezig te zijn met jouw interesses en je meer op de wereld richten. Zo geef je ons autisten een slechte naam.
15. Waarom maak je altijd zo’n drama van zo’n detail? Zo erg is het toch niet als ik je laat weten dat wat je een wappie bent!

Meestal vinden autistische personen een reactie ongepast om drie redenen: omdat ze ervaren dat de ander zijn of haar communicatie negeert, omdat ze vinden dat hun ervaringen onbegrepen of onderschat worden of omdat ze het gevoel hebben dat ze niet ernstig genomen worden of dat hun ervaringen belachelijk worden gemaakt. Als iemand dat laat weten, is het beste dat je volgens mij kan doen je intentie tonen en de ander vragen hoe het verder kan op een betere manier.

Het is, als autistisch persoon, vaak niet zo eenvoudig om een ‘gepaste’ reactie te geven. Zo’n reactie is immers in overeenstemming is met de situatie en die de gevoelens en behoeften van anderen respecteert, en is afhankelijk van de context en de cultuur waarin een ontmoeting, gesprek of het contact plaatsvindt.

Veel autistische mensen zijn, vanuit hun verleden en min of meer rigide denken, bovendien nog iets gevoeliger, en vinden een bepaalde uitspraak, waarmee ze zich (misschien onterecht) associëren, al snel ‘ongepast’ of ‘kwetsend’. Probeer dat dan, wie je ook bent en welk brein/lichaam je ook hebt, niet te persoonlijk op te vatten, en rustig af te stemmen met de ander om te komen tot een vergelijk, of elkaar met rust te laten.