Het is niet meteen een vraag waar ik dagelijks bewust mee bezig ben. Toch sluimert ze regelmatig in mijn achterhoofd. Zeker bij een moeilijke keuze of een knoop van formaat die ik moet doorhakken. Op zo’n moment vraag ik me af: kan ik weten of ik de juiste, of minstens toch een goede beslissing neem.  Nadien heb ik vaak het gevoel te snel of te traag beslist te hebben, en neem ik me voor het de volgende keer anders te doen. Wat meestal niet gebeurt.

Sommige kennissen doen daar niet zo moeilijk over. Ze hebben altijd wel een uitleg wanneer hun beslissing of keuze uiteindelijk toch niet het verwachtte resultaat heeft. Het ligt aan de veranderde context, of aan te weinig informatie op het moment van de beslissing. Een tekort aan concentratie of ruimte om te denken door lawaai van anderen of lastige engagementen maakte dat ze, in normale omstandigheden, iets anders hadden beslist of gekozen. Kortom, het ligt aan alles en iedereen, behalve aan hen. Nee, zij nemen in principe altijd de juiste beslissing. Alleen wordt die verkeerd begrepen of vervormd door de omstandigheden.

Bij mij is het eerder andersom, denk ik. Er moet maar iets verkeerd uitdraaien, of ik voel me er verantwoordelijk voor. Ook al heb ik er op het eerste gezicht niets mee te maken. Ik vind het ook moeilijk om een goede beslissing te nemen. Dat wordt ook wel eens verkeerd geïnterpreteerd. Als een vorm van faalangst.. Toch ben ik geen schijtlaars, verre van. Ik ben alleen niet graag roekeloos, ondoordacht of impulsief als het gaat om beslissen en kiezen. Het moet bij mij op basis van een volledig beeld van de situatie. Dat is om allerlei redenen, die onder andere (maar niet alleen) te maken hebben met mijn autisme.  Voor bepaalde informatie in de context blijf ik immers blind, en andere informatie opsporen en verwerken duurt wel een tijdje. Vandaar het ook vaak wat langer duurt vooraleer ik beslis of kies.

Als ik gekozen heb, ga ik ervoor, met de beide voeten vooruit. Dan verander ik slechts in heel uitzonderlijke omstandigheden nog. Ook al geven mensen in mijn omgeving mij wel eens een hint dat ik bepaalde keuzes of beslissingen toch beter bijstuur. Daar kan ik moeilijk bij, zeker omdat de redenen daarvoor mij meestal schokken. Ook de motieven van beslissingen van veel mensen vind ik vaak schokkend. Omdat ze weinig doordacht zijn, en gebaseerd op informatie die voor mij vaak totaal irrelevant is. Omdat het altijd zo is geweest, omdat het gaat om familie, omdat hij nog vriendelijk is geweest tegen een neef van zijn nicht, omdat dat mooi staat bij die groene kast, enzovoort.

Als het even kan, kies of beslis ik natuurlijk liever niet. Dat is altijd verliezen, en dat doe ik niet graag.  Zo neem ik tijdens een buffet eerder een beetje van alles dan voor één gerecht te gaan. Ook al kom ik dan met een bord aan tafel waar iedereen geamuseerd naar kijkt. Er is altijd wel iemand die dan uitroept : ‘Zo’n combinatie kan toch echt niet. Dat eten combineer je toch niet met elkaar?’ Of: ‘Je eet toch geen een boterham met jam, choco, kaas, hesp en hagelslag?’. Soms nog aangevuld met het vreemde cliché: ‘Dan moet jij naar Amerika emigreren’.

Volgens mij is het meestal niet mogelijk te weten wat een goede beslissing is. In het beste geval blijft het een benadering. De ene beslissing is natuurlijk de andere niet. Binnen twee weken zullen velen weer moeten kiezen wie welk cadeautje krijgt in de kerst – en nieuwjaarsperiode. Natuurlijk kan je kiezen geen geschenken te geven, dat is een eerbare optie, maar als je ergens uitgenodigd ben, bij familie of bij vrienden, wordt dat toch een beetje verwacht. Elk jaar blijken dat voor een stuk verkeerde keuzes, want elk jaar komen geschenkjes massaal op tweedehandssites terecht. Het is mij gelukkig nog niet overkomen, maar ik speel dan ook op veilig. Een gadget voor de ene, een aankoopbon voor een ander en voor de onhandige van de familie een nieuwe set glazen – want scherven brengen geluk. Het geschenk zelf hoeft al te persoonlijk, het kaartje met boodschap dat eraan hangt en de manier waarop het wordt overhandigd des te meer.

Voor meer gewichtige keuzes, met impact voor het leven, is het haast nog moeilijker, en misschien zelfs onmogelijk, te weten wat een goede beslissing is. Als ik een cadeautje voor kerstavond of iemands verjaardag koop, en het blijkt een fiasco, zou ik er nog uit kunnen leren. Voor veel beslissingen in het leven is er helaas geen mogelijkheid om te leren. Omdat ze maar één keer voorkomen bijvoorbeeld. Of omdat het geen zin heeft er lessen uit te trekken, want de omstandigheden zijn op elk moment anders, en veranderen voortdurend.

Bovendien is leven nu eenmaal een reeks opeenvolgende risico’s, die lang niet allemaal even verzekerbaar zijn. Ik prijs me soms gelukkig dat ik me niet altijd even bewust ben hoeveel risico’s ik neem en hoeveel onzekerheid er is. Daartegenover staat dat we leven in een tijd waarin heel veel van ons leven kan gepland worden. Nogal wat mensen die ik ken staan daar huiverachtig tegenover, net zoals ze voortdurend ‘uit hun comfortzone’ willen zijn. Vreemd genoeg zijn het net mensen die veel beslissingen aan anderen overlaten en zelden uit hun eigen wereld komen.  Maar goed, ik probeer vooral naar mezelf te kijken, voor eigen deur te vegen, en me zo goed mogelijk te informeren. Ook al is dat vaak niet mogelijk door de dubbelzinnigheid en onduidelijkheid van mensen, ik doe mijn best, en veel meer kan ik niet doen.