‘Wie zich eenzaam voelt, is niet alleen’. Het staat op een affiche die jaren geleden op school hing.

Wereldvreemden

Uit een klasdiscussie van vroeger herinner ik me nog dat eenzame mensen gewoon geïsoleerde zonderlingen waren.

Eenzame mensen sloten zich immers thuis op om veel te ernstige boeken te lezen, naar klassieke muziek (opera en belcanto) te luisteren, katten te kweken of in hun tuin te wroeten.

Of ze gingen zich bezatten in donkere kroegen of cafés, rokerige holen van verderf, waar alcohol werd gedeald. Wie gezond van lijf en verstand was, kon toch onmogelijk eenzaam zijn? De mens is toch een sociaal wezen, had Aristoteles gezegd.

Eenzaamheid als een ervaring die voortvloeit uit autisme?

Tegenwoordig vernoem ik eenzaamheid als een van de ervaringen die voortvloeien uit mijn autisme. Door de beperkingen in communicatie, andere betekenisverlening, drempels in taal (elkaar verstaan) en zintuiglijke beleving, teruggetrokkenheid, energiepeil en contextblindheid;

Uiteraard betekent dat niet dat iedereen met autisme eenzaam zou zijn, noch dat iemand met autisme die niet eenzaam is moet beginnen twijfelen aan zijn of haar autisme, en zeker niet dat iemand die eenzaam is autistisch zou zijn (stel je voor!).

Zo zou het best kunnen dat heel wat mensen met autisme helemaal niet eenzaam zijn. Ondanks dat eenzaamheid en autisme in het begin praktisch op dezelfde lijn geplaatst werden. Heel wat mensen met autisme die boeken of blogs schrijven, hebben het bovendien over eenzaamheid. En in de media wordt een autist vaak afgebeeld als een eenzame excentriekeling.

Het kan dus best dat er mensen met autisme zijn die geen tekort ervaren in hun sociale contacten, die niet eenzaam zijn. Net zoals er wellicht mensen zijn die weliswaar een verschil ervaren in de sociale contacten die ze wensen en die ze hebben, maar daar geen last van hebben.

Veel veranderd voor eenzame mensen

Er is veel veranderd, zowel positief als negatief, voor eenzame mensen.

Het internet heeft mijn eenzaamheid ongetwijfeld veel verminderd. Nu hoef ik niet meer geïsoleerd boeken te lezen, ik kan erover schrijven, ervaringen delen, creatief mee bezig zijn.

Anderzijds zou er geen reden meer om eenzaam te zijn. Allerlei methodes worden ontwikkeld om eenzaamheid bij burgers te detecteren en hen te activeren. Want wie zou er nu in godsnaam voor vrijwillige eenzaamheid kiezen?

Wat kan je aan eenzaamheid doen?

Wat kan je volgens mij aan eenzaamheid doen? Volgens mij is er vaak ‘niets te doen’, en hoeft er ook niets gedaan. Alles hangt immers af van de betrokkene. Van diens wensen, diens aanvoelen van zijn eigen situatie, diens mogelijkheden, en diens ideeën en verwachtingen tegenover het leven.

In welke mate omschrijft iemand zichzelf immers als eenzaam en wat bedoelt hij daar dan mee? Of zijn het eerder vrienden, familie of mensen in de omgeving die vinden dat hij of zij eenzaam is? Of misschien wil hij gewoon iemand die in de buurt is, mee naar het voetbal gaat of op afstand dezelfde dingen doet?

Als je jezelf als eenzame beschrijft, zou ik beginnen met regelmatig buiten gaan. In de mate van het mogelijke meedoen met activiteiten. Als dat niet mogelijk is, met een hond wandelen. Vrijwilligerswerk doen. Of bedenken wat je graag wil … zonder je vast te pinnen aan één doel. Zo ruim mogelijk proberen te denken. Van A naar B kan je immers ook via D of G gaan.

Ook belangrijk is te denken : wat is er al van positiefs in zijn of haar (of in jouw) leven? Misschien heb jij, heeft zo iemand al veel geprobeerd, misschien al genoeg inspanningen gedaan en is hij of zij nu tevreden met wat er is?

Wat is zijn of haar voornaamste wens op dit moment? Misschien eerder zekerheid op een bepaald vlak dan omgang met mensen.

En tenslotte: wat is mogelijk (inzake energie, mogelijkheden, …)? Wat voor de een ‘eventjes ergens naartoe gaan’ is, kan voor een ander een ware expeditie zijn. Sommige mensen hebben genoeg aan hun werkomgeving, en nemen vrede met hun isolement daarbuiten.

Vanuit de omgeving zou ik alvast niet te bemoeizuchtig te werk gaan. Met mensen contact hebben doet niet noodzakelijk goed, zelfs niet voor mensen zonder enige vorm van autisme. Probeer dus niet te herstellen wat niet gebroken is.

Moeilijk aan te voelen eenzaamheid

Zelf vind ik eenzaamheid moeilijk aan te voelen. Het is continue aanwezig maar wisselt in intensiteit. Voor mij is het een gevoel van verwijderd raken, afglijden van wat er om mij heen gaat, door in de knoop te raken in gesprekken, niet verstaan te worden, en in een enorm diep leeg gat te vallen. Waarna de vraag ‘is er iets?’ al snel volgt.

De aanwezigheid van dieren (een ‘sprechhund’ om tegen te babbelen bv) of weten dat iemand bereikbaar is (langs het internet of per telefoon), kan het soms wat verzachten.

Eenzamen die zeggen het niet te zijn?

Wellicht zijn er ook mensen (met en ook zonder autisme) die zeggen zich niet eenzaam te voelen, maar dat volgens mij wel zijn. Omdat ze in contacten geïsoleerd zijn, hun boodschappen niet overkomen bij mensen en er langs en over hen wordt gepraat en gehandeld.

Sommigen lijken zich daar niet van bewust of geven dat aan, en vinden dat zij er volledig bij horen. Hen kan je dus moeilijk helpen minder eenzaam te worden, aangezien ze het volgens zichzelf niet zijn.

Tot slot: wees er, ook met praktische hulp of om het hart te luchten

Iemand waarvan u vermoedt of zelfs zeker weet dat hij of zij eenzaam is, zou ik dus vooral niet te veel overladen met goede raad, foldertjes of een goed bedoelde koffieklets.

Als je dan toch iets wil doen of in de brievenbus wil werpen, misschien een visitekaartje met ‘als we iets kunnen doen, je weet ons wonen’. Met telefoon, mailadres en naam/voornaam. Wat het eerste is wat ik doe bij nieuwe buren. De beste aanpak van eenzaamheid begint volgens mij immers met er zijn voor elkaar. Met praktische hulp of om het hart te luchten. Zomaar, gewoon met een luisterend oor en begrip. Zonder tierlantijntjes.

Project Ananas is een initiatief van Tistje.com waarbij elke maandag een vraag wordt behandeld.  Ananas is een variatie op Ask An Autist en de vrucht waarmee ik me soms associeer. De vragen werden de afgelopen jaren gesteld via mail, facebook of bij voordrachten.

Deze week is de vraag ‘Onze zoon heeft sinds een tijd de diagnose autisme(spectrumstoornis). Al sinds lang is hij volgens ons erg eenzaam. Bent u vaak eenzaam geweest (of nog steeds) en wat doet u er dan aan?’ Alle ideeën zijn welkom.’

Heb je nog een vraag die je altijd al hebt willen stellen? Stuur ze naar sam@tistje.eu en ik verzin er een origineel antwoord op. Wil je zelf een antwoord geven? Reageer gerust! Wil je zelf een antwoord schrijven op je blog? Nog beter ! Laat me gerust weten waar het staat en vermeldt ook liefst mijn blog.