Annelies (43) is lezeres van deze blog, tevens moeder en hulpverlener. Via mail stuurt ze volgende: Onlangs hoorde ik op een lezing over autisme dat iemands veerkracht bepaalt hoe diens autisme zich uit. Ik lees af en toe op jouw blog en kom die veerkracht ook wel eens tegen. Hoe sta jij tegenover de vernoemde uitspraak en hoe zou jij die veerkracht dan omschrijven?

Uw vraag vind ik alvast heel interessant, Annelies en bedankt daarvoor. Of iemands veerkracht de uiting van diens autisme bepaalt, is wellicht een vraag die mijn kennis te boven gaat. Wat ik wel kan, is aangeven wat veerkracht volgens mij is, en in welke mate het volgens mij mijn gedrag en communicatie bepaalt. Of dat ook (mee) de uiting van mijn autisme zou bepalen, weet ik niet.

Veerkracht is volgens mij de kracht die mensen hebben om met lastige dingen om te gaan. Sommige mensen noemen het ook incasseringsvermogen. Veerkracht is deels aangeboren en deels kan je het stimuleren. Als je veel veerkracht hebt, ben je meestal snel in het bedenken van een reserveplan, soms nog voor het fout loopt.  Dus de mate waarin je uit je evenwicht gehaald wordt en terug kan keren naar dat evenwicht. Ik interpreteer dat zelf als de mate waarin iemand vatbaar is voor stress.

Hoe groot je veerkracht is, zou bepaald worden volgens kenmerken van jezelf en kenmerken van je omgeving. Zoals een goede gezondheid, de mate dat je optimistisch denkt, hoe fier je kan zijn op jezelf als je iets goeds hebt gedaan, een rustige sfeer in je omgeving, hoe er met jouw grenzen wordt omgegaan enzovoort. Zelf interpreteer ik dat als gewaardeerd worden zoals je bent, om je talenten, om wat je goed kan en waar je meer moeite voor moet doen, en in een omgeving leven die ook autismevriendelijk is.

Voor mij betekent veerkracht niet zozeer een terugkeer naar een begin situatie, van voor ik uit evenwicht kwam, maar vooral leren mezelf terug in evenwicht brengen in een nieuwe situatie. Een stukje nieuw leven maken met wat er over is van voorheen enerzijds en anderzijds met wat er zich heeft aangediend, dat me uit evenwicht bracht. Dat is grotendeels oplossingen vinden vanuit mezelf, en die ook kunnen toepassen. Dat oplossingsgericht leren leven vind ik zelf erg belangrijk om zoveel mogelijk zelfredzaam te worden of te blijven.

Daardoor, denk ik, kan ik soms best moeilijke gebeurtenissen op mijn tempo te boven komen en er ook iets mee doen. Je kan dat voor een deel ‘herstel’ noemen, zelf zie ik het meer als mee-evolueren met de golven van verandering. Die verandering is er elk ogenblik, ik heb dus geen behoefte mezelf te veranderen, wel om veranderingen vanuit meer perspectieven te leren zien en er beter mee om te leren gaan. Dat leren zien van wat zich aandient is ook iets dat mensen zonder autisme best wel meer mogen ontwikkelen, vind ik.

Let wel: uit evenwicht geraken zie ik als iets louter negatief. Integendeel, het is zelfs noodzakelijk om voort te kunnen. Zolang het maar in mijn eigen dynamiek past, en niet al te veel onvoorspelbaar is, en gedreven wordt door grillige externe invloeden die crisissen oproepen. Soms kan een crisis wel eens noodzakelijk zijn, maar het leven mag geen spoeddienst zijn.

Bij de mensen met autisme die ik al heb ontmoet in mijn leven, stond ik steeds versteld van hun enorme veerkracht. Ik vind dan ook dat hun veerkracht, de kracht om met allerlei onvoorstelbaar uitdagende situaties om te gaan met de mogelijkheden die ze hebben, sterk onderschat wordt. De ene mens is natuurlijk vatbaarder voor invloeden dan een ander, en geen autist is hetzelfde. Ook is de veerkracht van de omgeving (ouders, partners, vertrouwensfiguren) heel belangrijk in het leven van mensen met autisme, en die is in de meeste gevallen onderschat.

Ik denk dat in contact komen met je eigen mate aan veerkracht en vinden van meer evenwicht, bij mensen met autisme misschien wel wat minder gemakkelijk gaat. Dat komt volgens mij niet alleen door de specifieke vorm van informatieverwerking door de hersenen maar ook doordat zicht krijgen op eigen (on)evenwichten niet meteen aansluit bij de sterkten die samengaan met autisme.

Ik denk dat er ook sprake kan zijn van een innerlijke contextblindheid: niet weten hoe je overzicht maakt van eigen energiebronnen en niet of moeilijker aanvoelen hoe (on)evenwichten evolueren. Dat toont zich onder andere in de mate dat iemand ‘meer autistisch’ overkomt (als een (over)reactie op een eisende omgeving of innerlijke sensaties). Hoewel er steeds een logica in zit: die van het overleven.

De meeste mensen met autisme zou ik daarom ‘wonder-autisten’ noemen: ze slagen er wonderlijk in de meest moeilijke situaties van elke dag te overwinnen, en ja, onderweg exploderen ze wel eens als iemand hen zegt dat ze een sok binnenstebuiten aan hebben, onzinnige sociale contacten hebben of ze weeral oneetbare substanties moeten eten.  Hoe zou je zelf zijn?

Een ander kenmerk van die veerkracht is dat ze niet oneindig en onuitputtelijk is. Sommige mensen kunnen op een gegeven moment voor korte of langere tijd niets meer hebben. Ik denk wel dat iemand daaruit volgens mij wel kan ontwikkelen, veelal met steun van mensen die terug verbondenheid met jezelf, je eigen levensdoel, wat je goed kan, met mensen die je vertrouwt en met de samenleving helpen opbouwen. Terug naar een leefbaar evenwichtig en mogelijks zelfs autistisch gelukkig leven.